Türk Milliyetçiliğinin Çevre Anlayışı: Fikir Kökleri, Politikalar ve Söylemler

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 2, 105 - 134, 26.04.2024

Hasan Kalyoncu , Süleyman Güngör

Öz

Bu makale, Türk milliyetçiliği siyasi hareketinin ideolojik dayanağı olan Alparslan Türkeş tarafından ortaya konulan Dokuz Işık ilkelerinin ve bu doğrultuda kurulan Milliyetçi Hareket Partisinin (MHP) çevre politikaları incelenmektedir. Bu inceleme, öncelikle milliyetçi ideolojinin kendi iddia ettiği gibi Türk kültürü ve İslam inancı temeline dayanıp dayanmadığı sorgulamasıyla başlamıştır. Bu amaçla İslam dinini kabul etmeden önce Türk düşünce biçimini ve evren tasarımını ortaya çıkartan mitolojik ve tarihi kanıtlar üzerinden Türklerin doğa ve çevre anlayışının saptanmasına çalışılmıştır. Bundan sonra İslam dininin doğa ve çevreye bakışını özet halinde ortaya koyabilmek için Kur’an-ı Kerim ayetlerine ve Hz. Muhammed’in hadislerinden örneklere başvurulmuştur. Bundan sonra Türklerin kitlesel olarak Müslüman olmalarından sonra toplum, kültür ve devlet hayatında doğa ve çevre konularına yaklaşımı gösterecek örnekler ele alınmıştır. En sonunda da kuruluşundan bu döneme MHP tarafından ortaya konulan çevre politikalarının örnekleri incelenerek kültürel ve dini referansların izleri araştırılmıştır. MHP’nin çevre politikalarının kadim kültürel birikimi ve İslam dininin yaklaşımlarıyla uyumlu olduğu, diğer konulardaki politikaların da çevreye duyarlı olarak belirlendiği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Milliyetçi Hareket Partisi, Dokuz Işık, çevre, çevre politikaları, Türk kültürü

Etik Beyan

Yazarlar açısından herhangi bir kurumla makaleden kaynaklı çıkar çatışması veya destek söz konusu değildir.

Destekleyen Kurum

Yok

Kaynakça

• Atatürk Araştırma Merkezi ATAM. (2013). Milliyetçilik, Milli Birlik ve Beraberlik, https://www.atam.gov.tr/duyurular/milliyetcilik-milli-birlik-ve-beraberlik (02.06.2022).
• Aydın, M. (2002). Dinler Tarihine Giriş, Konya.
• Ayverdi, İ. (2024). Kubbealtı Lügat,. http://www.lugatim.com/ (24/02/2024)
• Bahçeli, D. (2021, Haziran 8). Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Sayın Devlet BAHÇELİ’nin, TBMM Grup Toplantısında yapmış oldukları konuşma. https://www.mhp.org.tr/htmldocs/mhp/4833/mhp/Milliyetci_Hareket_Partisi_Genel_Baskani_Sayin_Devlet_BAHCELI__nin_TBMM_Grup_Toplantisinda_yapmis_olduklari_konusma_8_Haziran.html (02.06.2022).
• Bahçeli, D. (2021a, Kasım 2). Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Sayın Devlet BAHÇELİ’nin, TBMM Grup Toplantısında yapmış oldukları konuşma. 2 Kasım 2021, https://www.mhp.org.tr/htmldocs/mhp/4903/mhp/Milliyetci_Hareket_Partisi_Genel_Baskani_Sayin_Devlet_BAHCELI__nin_TBMM_Grup_Toplantisinda_yapmis_olduklari_konusma_2_Kasim.html (02.06.2022).
• Bayat, F. (2004). Türk Şaman Metinleri (Efsaneler ve Memoratlar). Ankara: Piramit Yayınları.
• Bayat, F. (2022). Türk Şaman Mitolojisinin Teonimleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bütüner, Ş. (2021). “Çevre Bilinci Oluşturmada Türk Mitolojisinin Rolü: Dede Korkut Hikâyelerine Ekoeleştirel Bir Yaklaşım”. Türk Dünyası Araştırmaları Kasım - Aralık 129(255), 433-448.
• Çelepi, M. S. (2020). “Doğaya Uyarlanma Stratejisi Olarak Orhun Abidelerindeki Türk Biyoetiği”, Millî Folklor, 16(128 /Kış 2020), 5-18.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Divitçioğlu: (1987). Kök Türkler (Kut, Küç ve Ülüg). İstanbul: Ada Yayınları.
• Göde, K. (1992). Türk İslam Kültür ve Medeniyet Tarihi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Gökdağ, B. A., ve K. Üçüncü (2007). Başlangıçtan Günümüze Türk Destanları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gümüş Böke, E. (2019). “İslâm Hukukunda Çevre Bilinci Algısı Üzerine”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 229-251. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/761698 (03.07.2022).
• Günay, H. M. (1998). “Hima”, İslam Ansiklopedisi (ss. 52-55). TDV. https://islamansiklopedisi.org.tr/hima (12.07.2022).
• İnan, A. (2006). Tarihte ve Bugün Şamanizm (6 b.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kabak, T. (2018). “Toplumsal Ekoloji Bağlamında Türklerin Doğa İle İlişkilerine Genel Bakış: Mandra Filozofunun Düşündürdükleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi , 7 (1) , 276-291. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/36208/407444 (05/07/2022)
• Kalyoncu, H. (2018, Ekim 30). “11’inci Birleşim”. Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanak/donem27/yil2/ham/b01101h.htm (02.06.2022).
• Kalyoncu, H. (2022). (10/4413, 10/4430, 10/4431, 10/4432, 10/4433, 10/4434, 10/4435, 10/4436, 10/4437, 10/4438) No.lu Başta Marmara Denizi Olmak Üzere Denizlerimizdeki Müsilaj Sorununun Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu Görüşmeleri münasebetiyle yaptığı konuşma. Birleşim sayısı: 5, Yasam Yılı: 5. https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/UyeGenelKurulKonusmalariDetay?eid=106916 (03.06.2022).
• Kalyoncu, H. (2023). Çevre ve Din: Dinlerde Çevre Anlayışının Sosyolojik Analizi. TC Süleyman Demirel Üniversitesi, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Kalyoncu, H. ve K. Taş (2022). “Türk Kültüründe Çevre Algısı ve İslam’ın Türk Toplumunun Çevre Anlayışına Etkileri”, Tabula Rasa: Felsefe ve Teoloji, (39), 43-51. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tabula/issue/74382/1215922 (17.11.2022).
• Kur'anı-ı Kerim Meali (12 b.). (2011). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• MÇP. (1988). Parti Programı, Ankara.
• MHP. (1977). Türk Milleti Uyan -Milliyetçi Hareket Partisi 1977 Seçim Beyannamesi-, Ankara.
• MHP. (1993). Parti Programı, Ankara.
• MHP. (2007). Milli Duruş ve Kararlılık Belgesi -Milliyetçi Hareket Partisi 22 Temmuz 2007 Seçim Beyannamesi-, Ankara.
• MHP. (2009). Parti Programı, Ankara.
• MHP. (2018). Milli Duruş Kutlu Yükseliş -Milliyetçi Hareket Partisi 24 Haziran 2018 Seçim Beyannamesi-, Ankara.
• MHP. (2023). Gelen Türk Asrı, Geleceğin Gücü Türkiye -Milliyetçi Hareket Partisi 14 Mayıs 2023 Seçim Beyannamesi-, Ankara.
• MHP. (2024). Türk ve Türkiye Yüzyılında Üretken Belediyecilik-Milliyetçi Hareket Partisi 31 Mart 2024 Seçim Beyannamesi-, Ankara.
• NTV. (2001, Haziran 5). Bahçeli: Dünya gelecek nesillere vereceğimiz emanetimizdir, http://arsiv.ntv.com.tr/news/84199.asp (04.06.2022).
• Ögel, B. (1993). Türk Mitolojisi (Cilt I). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Taşağıl, A. (2016). Ergenekon'dan Kağanlığa Türk Model Devleti Gök Türkler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Taşer, E. (2022). Türk Mitolojisinde Doğa Kültü ve 1950 Sonrası Türk Resim Sanatına Yansımalarının İncelenmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat ve Tasarım Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Tekin, T. (2010). Orhun Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkeş, A. (1967). Dokuz Işık, (4.b.), İstanbul: CKMP Eminönü Şubesi.
• Türkeş, A. (1975). Milli Doktrin Dokuz Işık, (12 b.), İstanbul: Kutluğ Yayınları.
• Türkeş, A. (1980). Bunalımdan Çıkış Yolu, (2 b.), İstanbul: Yeni Yayınlar.
• Yörükan, Y.Z. (2005). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri, Şamanizm, İstanbul: Ötüken Neşriyat.