Yüz Yıllık Birikim: Türkiye Kentleşmesinin Yasal, Kurumsal ve Siyasal Yapılanma Üzerinden Bir Analizi

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 3, 121 - 142, 30.07.2024

Hazal Ilgın Bahçeci Başarmak

Öz

Kentleşme, gelişmiş ülkeler ile az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde benzer koşullar altında şekillenmemektedir. Gelişmiş ülkelerde kentleşme, sanayileşme ile paralel ilerleyen bir süreçken, az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde ciddi bir sanayileşmeye dayanmaksızın gerçekleşmekte, çalışan nüfus büyük ölçüde ekonomik gelişme açısından düşük katkısı olan hizmet sektöründe yığılmakta ve işsizlik ile gizli işsizlik ekonominin belirleyici özelliği olmaktadır. Sağlıksız, hızlı ya da aşırı kentleşme gibi olgularla tanımlanan bu kentleşme türü nitelikleri itibariyle Türkiye’nin kentleşme süreci için de geçerlidir. Bu yüzden Türkiye’de kentleşme tarihinin kapsamlı bir okumasının yapılabilmesi için, Türkiye’deki kentleşme sürecinin de kendi dinamikleri bağlamında ele alınarak batıdaki örneklerinden farklı değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yılında, yasal, kurumsal ve siyasal yapılanma çerçevesinde Türkiye kentleşme deneyiminin bir analizini yapmaktır. Söz konusu analiz, her dönemin kendisine özgü olan siyasal, ekonomik ve toplumsal koşulları göz önünde bulundurularak yapılmış ve ilgili mevzuat bu çerçevede ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye kentleşmesi, kentleşme, kentleşme tarihi, kentleşme politikası

Kaynakça

• Adıgüzel, Ş. (2004). Türkiye’de Kentbilim Gelişim Sürecine Eleştirel Bir Yaklaşım. İçinde: M. Güneş (Ed) Küreselleşme Kıskacında Kent ve Politika (ss.145-172), Ankara: Detay Yayıncılık
• Ahmad, F.(2010). Bir Kimlik Peşinde Türkiye, Çev. S. C. Karadeli, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Altaban, Ö. (1998). Cumhuriyet’in Kent Planlama Politikaları Ve Ankara Deneyimi, İçinde: Y. Sey ve D. Özkan (Ed.) 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (ss. 41-64), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
• Arlı, A. (2005). “Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de Şehirleşme ve Gecekondu Araştırmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.3, S.6,.283-352
• Ataay, F. (2004). Türkiye’de Kentsel ve Bölgesel Gelişme Dinamikleri (1923-2000) İçinde: M. Güneş (Ed) Küreselleşme Kıskacında Kent ve Politika, (ss. 5-62), Ankara: Detay Yayıncılık
• Çavuşoğlu, E. (2014). Türkiye Kentleşmesinin Toplumsal Arkeolojisi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Görmez, K.; Uçar Altınışık, H. ve Bahçeci, H. I.(2013). Muhafazarlık, Neoliberalizm, Kentsel Dönüşüm ve Kimliksiz Kentler İçinde: Y. Bulut, V. Eren, S. Karakaya, A. Aydın (Ed.) Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar (ss.355-360), Ankara: Pegem Akademi
• Halaçoğlu, Y. (2014). XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• İçduygu, A. ve Sirkeci, İ. (1999) Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri. İçinde: O. Baydar (Ed.) 75 Yılda Köylerden Şehirlere (ss. 249-268), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
• Kansu, A. (2019) Jansen’in Ankarası İçin Örnek Bir “Bahçe Şehir” ya da Siedlung: “Bahçelievler Yapı Kooperatifi 1934-1939. İçinde: F. Şenol Cantek(Ed.) İcad Edilmiş Şehir (ss. 125-144.) Ankara: İletişim Yayınları
• Keleş, R. (2016). Kentleşme. İçinde: M. Ersoy (Ed.) Kentsel Planlama: Ansiklopedik Sözlük (ss. 211-213), Ankara: Ninova Yayınları
• Keleş, R.(2018). Eski Ankara’da Bir Şehir Tipolojisi, Ankara: İdealKent Yayınları
• Keleş, R. (2021). Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Kitabevi
• Kılıçkaya, U. Ş. (2007). Kapitalist Yeniden Yapılan(dır)ma Süreçlerinde Planlama-Siyaset-Mekan İlişkilerini İzmir ve Bölgesinde Aramak, Planlama, Siyaset, Siyasalar: 6. Türkiye Şehircilik Kongresi El Kitabı, (ss. 125-131) Dokuz Eylül Üniversitesi
• Kurtuluş, H.(2013). Kent Sosyolojisinde Değişen Kavrayışlar ve Türkiye’nin Kentleşme Deneyimi.İçinde: Ö. Uğurlu, N. Ş. Pınarcıoğlu, A. Kanbak,, M. Şiriner (Ed.) Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları (ss. 177-225), İstanbul: Örgün Yayınevi
• Şengül, T.(2001). Kentsel Çelişki ve Siyaset- Kapitalist Kentleşme Süreçleri Üzerine Yazılar ,Ankara: Demokrasi Kitaplığı
• Tekeli, İ.(1998). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması. İçinde: Y. Sey ve D. Özkan (Ed.) 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (ss. 1-24), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Tekeli, İ.(2023) Türkiye’de Kent Planlama Düşüncesinin Gelişimi, http://www.planlama.org/index.php/aratrmalar/makaleler/44-tuerkiyede-kent-planlamas-dueuencesinin-geliimi (10.02.2023)
• Tekeli, İ.(2009). Kentsel Arsa, Altyapı ve Kentsel Hizmetler, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Tekeli, İ.(2011a). Türkiye’nin Kent Planlama ve Kent Araştırmaları Tarihi Yazıları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Tekeli, İ.(2011b). Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Tekeli, İ.(2011c). Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları