Cahiliye Şiirinde Kadın İmgesi

Yıl 2016, Cilt: 19 Sayı: 49 - KADIN Özel Sayı (24-11-2016), 293 - 320, 24.11.2016

İbrahim Fidan

https://doi.org/10.15745/da.267292

Öz

Arapların arşivi (dîvânü’l-ʻarab) olarak kabul edilen, sahip
olduğu güçlü anlatım ve İslâm öncesi döneme ait barındırdığı sosyal ve kültürel
malumat sebebiyle tarih boyunca istişhâd kaynağı olarak önemini muhafaza eden
Cahiliye şiiri, o dönem kadını hakkında da aydınlatıcı bilgiler sunmaktadır. Cahiliye
kadınının toplum içerisindeki konumuna dair çok sayıda çalışma olmasına rağmen
konuyu şiirler üzerinden ele alarak ahlaki vasıfları ve güzellik algısı
bağlamında Cahiliye kadını imajını işleyen çalışmalar yok denecek kadar
azdır. Bu yazıda Cahiliye şairlerinin şiirlerinden hareketle o dönemdeki kadın imajı,
kadının ahlaki vasıfları, güzel bir kadında aranan nitelikler ve Araplar nezdinde
ideal kadın modeli gibi hususlarda tespitler yapılmaya çalışılacak, ortaya
çıkan sonucun Kur’an mesajındaki yansıması araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cahiliye Şiiri, Kur’an, Kadın, Huri, İmge

The Image of Woman in Jahiliyyah Poetry

Öz

Jahiliyyah poetry is regarded as the archive of Arabs (diwan al-‘Arab) and
has maintained its importance as a source of linguistic attestation throughout
history due to its effective way of expression, exclusive wordings and meanings
as well as social and cultural knowledge related to the pre-Islamic period by
providing enlightening information about the women of that period. Aside from those notables who enjoyed exceptional status, it is widely
accepted that women were not commonly respected and were by and large voiceless
in substantial issues such as political affairs in the Jahiliyyah society,
even though they significantly lessened the burden of both their families and
society by engaging in various works and activities such as wet-nursing,
medicine, spinning, weaving, ordnance manufacturing, sheep herding as well as
household chores and childbearing. This perspective on women could be a consequent
of the facts that nobody would eat, drink and even share the same house with
women during their menstruation period; they had no right of succession; they
would not be accepted as a family member unless they were capable of conceiving;
along with female children being buried alive. Although many
studies have been conducted on the respective roles of women in society during Jahiliyyah
period, the studies that treat the
image of Jahiliyyah woman within the scope of moral qualities and perception of
beauty through poetry are few and far between. Based on Jahiliyyah
poetry, this paper deals with the image of woman in the pre-Islamic period, it
will focus on the moral qualities of woman, the qualifications of a beautiful
woman and the ideal woman model for Arab people. The results of this study are
further examined in terms of their likeness to the Qur’an’s message.

Anahtar Kelimeler

Jahiliyyah Poetry, Qur’an, Women, Houri, Image

Kaynakça

• • Abduşşâfî, Mustafa (2004). Dîvânu İmriilkays. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• • Altuntaş, Mehmet (2016). “Cahiliye Dönemi Evlilikleri ve Muallaka Şiirlerinde Anlatılan Hayatın Kur’ân Açısından Değerlendirilmesi”. Turkish Studies. C. 11, S. 5: 45-68.
• • el-Âmidî, Ebu’l-Kâsım Hasan b. Bişr (1991). el-Mu’telif ve’l-Muhtelif fî Esmâi’ş-Şuarâi ve Künâhum ve Elkâbihim ve Ensâbihim ve Ba‘zi Şi‘rihim. Tah. Fritz Krenkow. Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• • el-ʻAskerî, Ebû Hilal Hasan b. Abdillah (ty). Cemheratu’l-Emsâl. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• • el-Bağdâdî, Abdulkadir b. Ömer (1997). Hizânetu’l-Edeb ve Lubbu Lubâbi Lisâni’l-‘Arab. Tah. Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî.
• • el-Câhiz (1423). el-Beyân ve’t-Tebyîn. Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl.
• • el-Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr el-Leysî (1419). el-Buhalâ. Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl.
• • Çetin, Nihad M. (2011). Eski Arap Şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• • ed-Dabbî, el-Mufaddal b. Muhammed b. Yaʻlâ b. Salim (tarihsiz). el-Mufaddaliyyât. Tah. Ahmed Muhammed Şakir-Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: Daru’l-Meârif.
• • Dayf, Şevki (tsz.). Târîhu’l-Edebi’lʻArabî el-ʻAsru’l-Câhilî. Kahire: Dâru’l-Meʻârif.
• • Demircan, Adnan (2004). “Câhiliyye Araplarında Kız Çocuklarını Gömerek Öldürme Âdeti”. İstem Dergisi. C.2, S.3: 9-29.
• • Ebû ʻUbeyd, Abdullah b. Abdülaziz el-Endelusî (tarihsiz). Simtu’l-Leâlî fî Şerhi Emâlî’l-Kâlî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• • Ebû ‘Ubeyde, Ma‘mer b. el-Musennâ (1998). Şerhu Nekâizi Cerîr ve’l-Ferazdak. Tah. Muhammed İbrahim Hûr-Velid Mahmud Halis. Abu Dabi: el-Mecma‘u’s-Sekâfî.
• • Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (ty). Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Yayıncılık.
• • Eminoğlu, Ali (2010). Şekil ve Muhteva Yönünden el-Mu‘allakatu’s-Seb‘. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• • el-Esma‘î, Ebû Said Abdülmelik b. Karîb (1993). el-Esma‘iyyât. Ahmed Muhammed Şakir-Abdusselam Muhammed Harun. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif.
• • el-Ezdî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen (1987). Cemheratu’l-Luğa. Tah. Remzi Münir Ba‘lbekkî. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn.
• • el-Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed el-Herevî (2001). Tehzîbu’l-Luğa. Tah. Muhammed Ivaz Mur‘ib. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l‘Arabî.
• • Fâ‘ûr, Ali (1987). Dîvânu’l-Ferazdak. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• • Günaltay, Şemseddin (2013). İslam Öncesi Araplar ve Dinleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• • Harb, Talâl (1996). Dîvânu’ş-Şenferâ ve Yelîhi Dîvânâ es-Süleyk b. es-Süleke ve Amr b. Berrâk. Beyrut: Dâru Sâdır.
• • el-Hûfî, Ahmed Muhammed (1972). el-Ğazel fi’l-ʻAsri’l-Câhilî. Kahire: Dâru Nahdati Mısr.
• • el-Hûfî (ty.). el-Mer’e fi’ş-Şiʻri’l-Câhilî. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-ʻArabî.
• • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (1423). eş-Şiʻru ve’ş-Şuʻarâ. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• • Jeng, Huey Tsyr (1998). Dîvânu ‘Âmir b. et-Tufeyl. Amman: Dâru’l-Beşîr.
• • el-Kaysî, Nuri Hamûdî-Hâtim Salih ed-Dâin (1977). Dîvânu Maʻn b. Evs el-Müzenî. Bağdat: Matbaatu Dâri’l-Câhız.
• • Kara, Ömer (2002). Kur’anda Metafizik Bir Âlem: Cennet. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• • Kızıklı, Zafer (2012). “İslam Öncesi Arap Edebiyatına Genel Bir Bakış”, XII. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu Bildiriler. Edirne: Trakya Üniversitesi Yayınları.
• • el-Kuraşî, Ebû Zeyd Muhammed b. Ebi’l-Hattâb (tsz.). Cemheratu Eş‘âri’l-‘Arab fi’l-Câhiliyyeti ve’l-İslam. Tah. Ali Muhammed el-Bicâdî. Mısır: Nahdatu Mısr.
• • el-Merzubânî, Ebû Ubeydillah Muhammed b. İmran (1982). Muʻcemu’ş-Şuʻarâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• • el-Merzûkî, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed el-Isfahânî (2003). Şerhu Dîvâni’l-Hamâse. Tah. Ğarîd eş-Şeyh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• • Nassâr, Hüseyin (1957). Dîvânu ‘Abîd b. el-Ebras. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihî.
• • Öğmüş, Harun (2013). Cahiliye Döneminde Araplar -Cahiliye Şiirine Göre İslam Öncesi Arap Toplumu ve Kur’an’ın Getirdiği Değişim-. İstanbul: İz Yayıncılık.
• • Öztürk, Mustafa (2016). Cahiliyeden İslamiyet’e Kadın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• • eş-Şeybânî, Ebû Amr (2001). Şerhu’l-Muʻallakâti’t-Tisʻ. Tah. Abdülmecid Hemmû. Beyrut: Müessesetü’l-Aʻlemî.
• • et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr (2000). Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli’l-Kur’ân. Tah. Ahmed Muhammed Şakir. Muessesetu’r-Risâle.
• • et-Tebrîzî, Ebû Zekeriya Yahya b. Ali eş-Şeybânî (tsz.). Şerhu Dîvâni’l-Hamâse, Beyrut: Dâru’l-Kalem.
• • ez-Zevzenî, Ebû Abdillah Huseyn b. Ahmed (2002). Şerhu’l-Mu‘allakâti’s-Seb‘. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî.
• • ez-Ziriklî, Hayreddin b. Mahmud (2002). Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn.