ŞÎA’NIN PEYGAMBER KISSALARINA İLİŞKİN RİVAYETLERDE EHL-İ BEYT’E ATIFLARI -KUMMÎ TEFSİRİ ÖZELİNDE-

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 52 (15-12-2017), 57 - 73, 15.12.2017

Sema Çelem

https://doi.org/10.15745/da.358007

Öz

Şîa mezhebi İslam’da akide ayrılığının sonucu olarak ortaya çıkan
ilk mezheplerdendir. İmametin Hz. Ali ve nesline ait olduğunu düşünen İmamiyye,
Şîa mezhebinin bir koludur. Bu mezhebin mensupları telif ettikleri tefsirlerde
kendi mezhebî görüşlerini destekleyecek yorumlara yer vermişlerdir. Ali b.
İbrahim el-Kummî de İmamiyye mezhebine bağlıdır. Müfessir kendisinden sonraki
tefsirlere kaynaklık eden tefsirinde, batınî yorumları ile dikkat çekmektedir.
el-Kummî’nin Hz. Muhammed’den önceki peygamberlerin kıssalarında Hz. Ali ve
Ehl-i Beyt’e dair rivayetler nakletmesi mezhebî taassubun boyutunu göstermesi
bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Şîa, Tefsir, Yorum, Kıssa, Ehl-i Beyt

SHIA’S REFERENCES TO AHL AL-BAYT IN THE STORIES OF THE PROPHETS: -A STUDY ON AL-QUMMI’S TAFSEER -

Öz

Shia is one of the first sects emerged
due to the differentiation of aqidah (creed) in Islam. Imamiyyah is a branch of
Shia states that imamah must belong to Ali and his descendents. The followers
of this sect have commentaries which supports their sectarian views in their
tafseers. One of the well-known Shia scholar Ali b. Ibrahim al-Qummi is a
follower of Imamiyyah. The mufassir draws attention with his esoteric
commentaries in his tafseer which is the resource for the following tafseers.
al-Qummi's giving place to the narratives of Ali and Ahl Al-Bayt when he
comments on the Stories of the Prophets before Prophet Muhammad is important to
show his sectarian dimension.

Anecdotes from the life of the Prophet are widely mentioned in
the Quran. Yet, when these are treated in tefsaars, it appears that stories
that are not originally present in the verses are also related. This article
aims to analyze how extant anecdotes of prophets’ lifes are treated in Shea
tafseer. After a brief explanation on the Shia tafseer’s interpretation
tradition, the study will be focused on the anecdotes that deal with Muhammed
and Ahl Al-Bayt that appear in Ali b. Ibrahim al-Qummitafseer, a reference of the first
period of Shea tafseer.

It is well known that shea’s tefsaars are full of
interpretations that concord with the cult of the shea sect. Many verses of
shea tafseer are associated to Ahl Al-Bayt as
they do when mentioning about Ali’s caliphate or the negative attitude sonsof Umeyye
toward Ahl Al-Bayt. The fact that Qummi presents Ali and imams in anecdotes
that deal with Abraham, Moses and Joseph who lived ages before them can
constitute a good illustration to our point.

Anahtar Kelimeler

Shia, Tafseer, Interpretation, The Stories of The Prophets, Ahl Al-Bayt

Kaynakça

• Ateş, Süleyman(1988).İmamiyye Şiasının Tefsir Anlayışı.İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat. Bazın, Marcel (2002). “Kum”. Diyanet İslam Ansiklopedisi C. 26, S. 361-362. el-Beğavî, Ebu Muhammed Huseyn b. Mes’ud (1997). Meâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Kur’an. Tah. Abdurrezzak el-Mehdî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs el-Arabî. Cerrahoğlu, İsmail (1971).Tefsir Usulü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. Demirci, Muhsin(2010). Tefsir Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Fığlalı, Ruhi(1991). Çağımızda İtikadî İslam Mezhepleri. Ankara: Selçuk Yayınları. Habibov, Aslan(2010). “İlk Dönem Şiî Tefsirinin Kaynakları”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı: 28, 191-219. ----------(2015). “Şiî Tefsir Geleneği”Tefsire Akademik Yaklaşımlar. Ankara: Otto Yayınları. Halil b. Ahmed (2003). Kitābu’l-῾Ayn.Tah. Abdulhamid Hindâvî, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye. İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed (1419). Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azîm.Tah. Esad Muhammed Tayyib, Suudi Arabistan: Mektebetu’n-Nezzâr. el-Kummî, Ali b. İbrahim. (2014). Tefsiru’l-Kummî. Beyrut: Muessesetu’l-a῾lemî. Kummî/Nevbahtî. (2004). Şiî Fırkalar.Çev. Hasan Onat vd., Ankara: Ankara Okulu Yayınları. el-Kurtubî, Ebu Abdillah (2006). el-Câmiʿu liahkâmi’l-Kurʾân. Tah. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle. Mukâtil b. Suleymân (2002). Tefsîru Mukâtil b. Suleymân.Tah. Abdullah Mahmud Şehhâte, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî. Nur Veli, Abdülaziz Muhammed (2014). Şia ve Tarihi Rivayetler. Ankara: Ankara Okulu Yayınları. Onat, Hasan (2016). Emeviler Dönemi Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. İstanbul: Endülüs Yayınları. Öz, Mustafa(1994). “Ehl-i Beyt”.Diyanet İslam Ansiklopedisi C. 10, S. 498-501. ----------Avni İlhan (2000) İmamet. Diyanet İslam Ansiklopedisi C. 22. S.201-203. Öztürk, Mustafa (2015).Tefsir’de Ehl-i Sünnet-Şia Polemikleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları. ----------(2010). “Şiî İmâmî Tefsir Kültürünün Genel Karakteristikleri”Tarihten Günümüze Kur’an’a Yaklaşımlar. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi. er-Râzî, Muhammed Fahruddîn (1981). Mefâtîḥu’l-Ğayb. Beyrut: Daru’l-Fikr. Shahavatov, Sabuhi (2015). “Mezhep Taassubunun Öne Çıktığı Bir Rivayet/Dirayet Tefsiri-Kummî Tefsiri”Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı: 41, S. 299-311. es-Saʿlebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrahim (2002). el-Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kur’an. Tah. Muhammed b. Âşûr,Beyrut: Daru İhyai’t-Turâs el-Arabî. ----------(1282). Arâisu’l-Mecâlis, Beyrut: Matbaatu’l- Kastaliyye. Tabatabai, Hüseyin(2009). Tüm Boyutlarıyla İslam’da Şia. Çev. Kadir Akaras vd., İstanbul: Kevser Yayınları. et-Taberî, Ebu Caʿfer Muhammed b. Cerîr (2001). Câmiʿul-Beyân an Te’vîlî Âyi’l-Kur’ân. Tah. Abdullâh Abdulmuhsin et-Turkî, Kâhire: Merkezu’l-Buhus ve’d-Dirâsât el-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, Dâr-ı Hicre. Üzüm, İlyas.(2001) “İsnâaşeriyye (Literatür)”Diyanet İslam AnsiklopedisiC. 23, S.149-153. Yağır, Mehmet Yusuf (2016). “İlk Üç Suredeki Bazı Ayetler Bağlamında Müfessir Kummî’nin Şiî Eksenli Yorumları” Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.Sayı: 14, C. VII, S.164-182. Yavuz, Yusuf Şevki (1992).“Bezm-i Elest”Diyanet İslam AnsiklopedisiC.6, S.106-108. ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin (ty). et-Tefsir ve’l-Mufessirun, Avand Danesh Ltd.