Ayet Numaralarının Mushafa Ekleniş Amacı Üzerine

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 61, 375 - 426, 15.12.2021

Hasan Yücel

https://doi.org/10.15745/da.1001896

Öz

Kur’ân-ı Kerîm, Hz. Ebû Bekir’in halifeliği esnasında iki kapak arasında bir araya getirilerek mushaf adını almıştır. Dönemin yazısı ile kaydedilen bu mushaf, yazı ve şekil açısından zaman içerisinde çeşitli düzenlemelere tabi tutulmuştur. Harfleri birbirinden ayırmaya yarayan noktaların, harekeleri belirli kılan nokta ve çizgilerin, ayetleri birbirinden ayıran fasılaların ve durak işaretlerinin konulması gibi faaliyetler bunlar arasında zikredilebilir. Elinizdeki makalede, mushafa zaman içerisinde eklenen ve ayetleri birbirinden ayırmaya yarayan fasıla işaretlerinin içerisine veya ayetlerin başına ve sonuna müstakil birer rakam halinde ayet numaralarının ilk ne zaman, kim tarafından ve ne sebeple yazıldığı tartışılmaktadır. Bu çerçevede hedef, ayetlerin sayısının belirlenmesi meselesinin tartışılması değil, zaten sayısı belli olan Kur’ân ayetlerinin rakamlarının mushafa yazılma tarihi ve amacının ortaya koyulmasıdır. Veri toplama, analiz ve değerlendirme yöntemiyle yürütülen araştırmada, ulaşılabilen elyazması mushaflar ile basılı mushaflar gözden geçirilmiş ve ayet numaralarının mushafa eklenmesinin tarihi ve tarihi arka planı keşfedilmeye çalışılmıştır. Neticede mushafa ayet numaralarının tamamını, ilk defa Abraham Hinckelmann’ın 1694’te bastırdığı mushafta eklediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mushaf, Kur’an, Ayet, Ayet Numarası, Fâsıla, Hinckelmann.

An Evaluation on the Purpose of Adding the Verse Numbers in Muṣḥaf

Öz

The Qur’an was formed into the book and took the name muṣḥaf during the caliphate of Abu Bakr. Naturally, this muṣḥaf, recorded with the script of the period, was subjected to various arrangements over time in terms of its script and form. Activities such as the dots that help to separate letters from each other, lines that make the movements specific, the intervals (fāṣila) separating the verses from each other and the punctuations can be mentioned among them. In this article, it is discussed when, by whom and for what reason the verse numbers were formed for the first time as separate digits, either in the interlude marks that were added to the muṣḥaf over time and used to separate the verses from each other or at the beginning or end of the verses. In this context, the aim is not to discuss the issue of determining the number of verses, but try to reveal the date and purpose of writing the numbers of the Qur’anic verses, the number of which is already known, in the muṣḥaf. In the research, carried out by data collection, analysis and evaluation method, some of accessible manuscripts and printed muṣhafs will be reviewed and the history and historical background of the writing of verse numbers in the muṣḥaf will be tried to be explored. As a result, it has been achieved that Abraham Hinckelmann was the first person who added the number of all verses to muṣḥaf in 1694.

Anahtar Kelimeler

Muṣḥaf, Qurʾan, Verse, Verse Numbers, Al-fāṣila, Hinckelmann.

Kaynakça

• Abay, Muhammed. “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Mushaf Basımı”. Osmanlı'dan Günümüze Kur'an ve Hüsn-i Hat Sempozyumu. 91-132. Ankara: DİB Yay., 2. Baskı, 2017.
• Albin, Nichale W. “Printing of The Qur’an” Encyclopedia of the Qur’an, Ed. McAuliffe 4/265. Leiden: Brill, 2004.
• Altıkulaç, Tayyar. “Hz. Osman’a Nisbet Edilen Mushaf Nüshaları”. Kuramer. Erişim 27 Eylül 2021. http://www.kuramer.org/documents/test/hz-osman-a-nispet-edilen-mushaf-nushalari-pdf_e50fcd4af0dd4a896645dc99d2820bc8186c9a60.pdf
• Bobzin, Hartmut. “Kuran’ın Latince Tercümeleri: Kısa Bir Genel Bakış”. çev. Yusuf Öztel. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009), 609-622.
• Bodleian Libraries - Digital Bodleian Library. “Qurʼan - Bodleian Library MS. Huntington 529”. Erişim 10 Kasım 2021. https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/e8273581-8fca-4603-a640-0f4381571807/surfaces/869098b4-e7e4-4351-9766-8310564386ec/
• Brill. “Early Western Korans”. Erişim 20 Nisan 2021. https://primarysources.brillonline.com/browse/early-western-korans
• Bulut, Halime. Şihâbuddîn Mercânî ve Kazan'da Matbuat Dönemi Mushaf Çalışmaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Burman, Thomas E. Latince Kur’an Çevirileri. çev. Nisan Alıcı. İstanbul: İthaki Tarih Yay., 2013.
• Christos, Simelidis. “Α Greek translation of the Qurʾan”, Christian-Muslim Relations 600-1500. ed. David Thomas vd. Leiden-Boston: Brill, 2009-2013.
• De Castilla, Nuria. “An Aljamiado Translation of the ‘Morisco Qur’an’ and its Arabic Text (c. 1609)”, Journal of Qur'anic Studies 22/3 (2020), 35-62.
• Demirkıvıran, Sine. “Ortaçağ’da Batıda Yapılan İlk Kur’an Çevirileri ve Çevirmenlerin Çeviri Stratejileri”. Akademik İncelemeler Dergisi 9/1 (Nisan 2014), 239-240.
• Gallica. “L’Alcoran de Mahomet”. Erişim 29.9.2021. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k87050263/f5.double
• Gil, Pablo vd. Colección de Textos Aljamiados. Zaragoza: Tip. de Comas Hnos, 1888.
• Google Books. “Mahomets Alkoran”. Erişim 20 Eylül 2021. https://books.google.com.t/books?id=Ho5nAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=mahomets+alkoran&hl=tr&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=mahomets%20alkoran&f=false
• Greatsite. “The First Printing of Scripture with Modern Verse Divisions”. Erişim 20 Eylül 2021. https://greatsite.com/ancient-rare-bible-leaves/1551greeklatinnt
• Gökkır, Necmettin. Birmingham Üniversitesi Mingana 1572a Kur’an Fragmanları Hakkında Rapor. Kuramer, 2015. http://www.kuramer.org/documents/rapor1.pdf
• Gökkır, Necmettin. Tanzimattan Günümüze Din-Devlet İlişkileri ve Siyaset Bağlamında Mushaf Basımı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Halevi, Ya’kov ben Yisrael. Al-Koran. The National Library of Israel, “Manuscript”. Erişim 12 Kasım 2021. https://www.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH000084255/NLI#$FL56519371
• Hinckelmann, Abraham. Al-Coranus Muhammedis. Hamburg: Ex Officina Schultzio-Schilleriana, 1964. Erişim 20 Eylül 2021. http://pds.lib.harvard.edu/pds/view/13652725
• Internet Archive. “Al-Coran of Mahomet”. Erişim 29 Eylül 2021. https://archive.org/details/alcoranofmahomet00dury/page/n1/mode/2up
• Internet Archive. “Alcoranus Textus Maracci”. Erişim 23 Eylül 2021. https://archive.org/details/AlcoranusTextusMaracci/Alcoranus-Textus-Maracci/page/n31/mode/2up
• Internet Archive. “Colección de Textos Aljamiados”. Erişim 20 Eylül 2021. https://archive.org/stream/coleccindetext00gilpuoft?ref=ol#page/152/mode/2up
• Internet Archive. “Corani Textus Arabicus”. Erişim 23 Eylül 2021. https://archive.org/details/Corani_textus_arabicus/mode/2up
• Internet Archive. “Mushaf el-Mesaha”. Erişim 22 Eylül 2021. https://archive.org/details/mushafElMesaha/mode/2up?view=theater
• İbn Ebû Davud, Ebû Bekr Abdullah b. Süleyman b. Eş’as. Kitâbu’l-Mesâhif. Kahire: Matbaatu’r-Rahmaniyye, 1936.
• Jeremy Norman’s Historyof Information. “Robert of Ketton Prepares the First Translation of the Qur'an from Arabic into Latin”. Erişim 2.4.2021. https://www.historyofinformation.com/detail.php?entryid=1942
• Karabıyık, Elif Behnan. Birmingham Varakları Hakkında Rapor. Kuramer, 2015. http://www.kuramer.org/documents/rapor2.pdf
• Kuramer, Kur’an Araştırmaları Merkezi. “Birmingham Nüshası”. Erişim 18 Eylül 2021. http://www.kuramer.org/tr/kuran-i-kerim/diger-nushalar/birmingham-nushasi
• Lazarus-Yafeh, Hava. Intertwined Worlds: Medieval Islam and Bible Criticism. Princeton: Princeton University Press, 1992.
• Loyola Marymount University Library. “Stephanus Latin Bible, 1555”. Erişim 5 Nisan 2021. https://digitalcollections.lmu.edu/documents/detail/12316
• Macit, Muhittin. Mürekkebin İzi: Yazma Eserler Seçkisi. Proje Yöneticisi: Muhittin Macit. Ankara: Cumhurbaşkanlığı Yayınları, 2020.
• Maşalı, Mehmet Emin. “Mushaf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/242-248. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Maşalı, Mehmet Emin. Kur’ân’ın Metin Yapısı: Mushaf Tarihi ve İmlası. Ankara: Otto Yayıncılık, 2015.
• MDZ, Münchener Digitalisierungs Zentrum Digitale Bibliothek. “Alcoranus Mahometicus”. Erişim 20 Eylül 2021. https://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10218907_00005.html?numScans=250&zoom=0.05
• Meral, Yasin. Yahudi Geleneğinde Kur’an ve İbranice Kur’an Çevirileri. İstanbul: Divan Kitap Yay., 2016.
• Mevki’ Ghânim Kaddûrî al-Hamed. “Târîhu Tıbâ’ati’l-Mushafi’ş-Şerîf fî Medîneti Kazan”. Erişim 18 Eylül 2021. https://www.dr-ghanim.com/%d8%aa%d8%a7%d8%b1%d9%8a%d8%ae-%d8%b7%d8%a8%d8%a7%d8%b9%d8%a9-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%b5%d8%ad%d9%81-%d8%a7%d9%84%d8%b4%d8%b1%d9%8a%d9%81-%d9%81%d9%8a-%d9%85%d8%af%d9%8a%d9%86%d8%a9-%d9%82%d8%b2%d8%a7/
• Nuovo, Angela. “A Lost arabic Koran Rediscovered”. The Library 12/4 (1990), 273-292.
• Paudice, Aleida. “Hebrew Translations and Transcriptions of the Qurʾan”. A History of Jewish-Muslim Relations Ed. Abdelwahab Meddeb vd. Princeton: Princeton University Press, 2013.
• Reckendorf, Herrmann Zvi. al-Kur’an o ha-Mikra / Der Koran. Leipzig: 1857.
• Rice, David Storm. The Unique Ibn al-Bawwab Manuscript In The Chester Beatty Library. Dublin: Emery Walker Ltd . Yay., 1955.
• Rivlin, Yosef Yoel. al-Kur’an. Tel Aviv: Hotsaat Dvir, 1936.
• Serin, Muhittin “İbnü’l-Bevvâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/534-535. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Serin, Muhittin. “Mushaf (Hat)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/248-254. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Serin, Muhittin. “Şekerzâde Seyyid Mehmed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/489. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
• Ulbricht, Manolis. “The First Translation of The Qur’an (8th/9th Century A.D.) and Its Use in The Anti-Islamic Work of Nicetas of Byzantium (9th c.)”. Polemic Antropē. 1-6. Erişim 2 Nisan 2021. https://www.hse.ru/data/2012/12/10/1300585482/Ulbricht%20-%20Abstract.pdf
• Utrecht University. “‘Mahomets Alkoran’ by André du Ryer”. Erişim 20 Eylül 2021. https://www.uu.nl/en/utrecht-university-library-special-collections/collections/early-printed-books/theological-works/mahomets-alkoran-by-andre-du-ryer
• Utrecht University. “Mahomets Alkoran”. Erişim 20 Eylül 2021. https://objects.library.uu.nl/reader/index.php?obj=1874-279026&lan=nl&_ga=2.36379488.1573058389.1593068578-297648708.1592856086#page//14/71/21/147121194259462871935010828807348980954.jpg/mode/1up
• Weinstein, Myron M. “A Hebrew Qur’an Manuscript”. Studies in Bibliography and Booklore 10 (1971/72), 19-52.
• Wikipedia, Vikipedi Özgür Ansiklopedi. “Chapters and Verses of the Bible”. Erişim 2 Nisan 2021. https://en.wikipedia.org/wiki/Chapters_and_verses_of_the_Bible#:~:text=Robert%20Estienne%20(Robert%20Stephanus)%20was,and%201571%20(Hebrew%20Bible).&text=Nevertheless%2C%20the%20chapter%20and%20verse,technical%20references%20for%20Bible%20study
• Yaşar, Hüseyin. Avrupa ve Kur’an: Avrupa’da Kur’an Araştırmaları ve Çevirileri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.