The Psycho-Social Aspect of Duty of Pilgrimage in Islam

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 61, 595 - 614, 15.12.2021

Nedim Öz

https://doi.org/10.15745/da.990736

Cited By: 1

Öz

This study addresses the social aspect of the duty of pilgrimage through the documentation method based on sociological perspective. The aim of this paper is to determine the social gains of people through the pilgrimage. Religion is an phenomenon that people need in every aspect of their daily life . Because religion is one of the phenomenon that deeply affect the individual and society. The pilgrimage, which is one of the sociological expressions of religion, and maintains its existence in the form of creed, worship and religious community, is instrumental in strengthening and consolidating the faith and feeling the feelings of brotherhood. For instance; spiritual fundamentals of integration are based on Quran by means of worships such as salaat, fasting and alms with the pilgrimage as well as the messages serving as guidance for socio-cultural integration. In accordance with this, worships, with its psychological effects, lead people to attain social aspects such as brotherhood, solidarity, protecting each other, enduring and overcoming distresses together, accomplishing societal sharing by meeting on the common ground of benefaction in the establishment and subsistence of the Islamic community. The pilgrimage, on that sense, is required to have its principal qualification once more in where the historical, social, political and economic issues of the Islamic world are discussed and solutions addressing such issues are delivered accordingly. Therefore, the pilgrimage is not expected to only affects the individuals, families, groups but also regulates the national and transnational lives of societies.

Anahtar Kelimeler

Pilgrimage, Worship, Society, Social Aspect, Sociological Expression.

İslam’da Hac İbadetinin Psiko-Sosyal Boyutu

Öz

Bu çalışma, hac ibadetinin sosyal boyutunu sosyolojik perspektiften hareketle dokümantasyon yöntemiyle ele almaktadır. Amaç, hac ibadeti üzerinden insanın sosyal kazanımlarını belirlemektir. Din, gündelik hayatında insanın her bakımdan ihtiyaç duyduğu bir kurumdur. Zira din, birey ve toplumu derinden etkileyen kurumlardan biridir. Temelde akide, ibadet, dini cemaat şeklinde varlığını sürdüren dinin, sosyolojik anlatım şekillerinden olan hac, itikadın güçlenip pekişmesine, kardeşlik duygularının hissedilmesine vesile olmaktadır. Örneğin Kur’an’da, sosyo-kültürel bütünleşmeye yönlendiren mesajlar yanında hac ile namaz, oruç, zekât gibi ibadetler vasıtasıyla bütünleşmenin manevi temelleri atılmaktadır. Buna göre hac, psikolojik etkileriyle birlikte İslam toplumunun oluşmasında ve sürdürülmesinde kardeşlik, dayanışma, birbirini koruyup gözetme, birlikte sıkıntılara tahammül etme, iyilik ortak paydasında buluşarak toplumsal paylaşmayı gerçekleştirme gibi sosyal boyutları insanlara kazandırmaktadır. Bu yönüyle haccın, İslam dünyasının tarihsel, sosyal, siyasal, iktisadi sorunlarının konuşulduğu ve çözüm üretildiği bir niteliğe yeniden kavuşması gerekir. Dolayısıyla hac ibadetinin, sadece bireyleri, aileleri, grupları etkilemekle kalmayıp, toplumların ulusal ve ulus ötesi hayatını da düzenlemesi beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hac, İbadet, Toplum, Sosyal Boyut, Sosyolojik Anlatım.

Kaynakça

• Abidoğlu, İsa. Bir Sosyal Fenomen Olarak İslam’da Hac Olgusu. İstanbul: DYB Yayınları, 2021.
• Apaydın, H. Yunus. “Namaz - Oruç”. İlmihal. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 1999. 217-417.
• Arslantürk, Zeki. “Namazın Cemaatle Kılınması Veya İbadetin Toplumsallaşması”, Sosyal ve Ferdi İşlevleri Açısından Namaz ve Cami -Tartışmalı ilmi Toplantı- (18 - 19 Ekim 2008), Üsküdar Belediyesi Altunizade Kültür Merkezi. 177-182. İstanbul, 2009.
• Atay, Hüseyin. Kur’an’a Göre İslam’ın Temel Kuralları. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
• Aydemir, Mehmet Ali. Sosyal Sermaye-Topluluk Duygusu ve Sosyal Sermaye Araştırması. Konya: Çizgi Kitabevi, 2011.
• Aydın, Mustafa. İlk Dönem İslam Toplumunun Şekillenişi. İstanbul: Pınar Yayınları, 1991.
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Bayrakdar, Mehmet. İslam İbadet Fenomenolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1987.
• Bayyiğit, Mehmet. Sosyo-Kültürel Yönleriyle Türkiye’de Hac Olayı. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Bilgin, Vejdi. “Dini Gruplar”. Din Sosyolojisi. ed. Kadir Canatan - Mustafa Tekin. 307-334. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 2020.
• Certel, Hüseyin. “Dini Hayatta İbadetin Yeri ve Önemi”. Dini Araştırmalar. 2/4 (Mayıs-Ağustos, 1999), 209-222.
• Certel, Hüseyin. “Hacda Strese Yol Açan Sebepler”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 12 (2003), 199-213.
• Çakmak, Fatma. “Haccın Sembolik Dili Üzerine Teorik Bir Değerlendirme”. Toplum Bilimleri Dergisi 9/17 (Ocak 2015), 125-135.
• Çapku, Ahmet. “İbadetler İçinde Haccın Yeri”, Din ve Hayat TDV- İstanbul Müftülüğü Dergisi 3 (Kasım 2007), 51-63.
• Demircan, Adnan. Cahiliye Arapları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Demirci, Muhsin. Nas-Olgu Bağlamında Kur’an’da Sosyal Gerçeklik. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
• Emre, Akif. “Hac: Malcolm X’in Dirilişi”. Din ve Hayat TDV- İstanbul Müftülüğü Dergisi 3 (Kasım 2007), 62-63.
• Eren, Selim. “Cemaatsel Oluşum ve Dinin Rolü”. Dini Araştırmalar. 3/7 (Mayıs-Ağustos, 2000), 93-112.
• Faruk, Karaca. Din Psikolojisi. Trabzon: Montaj - Baskı, 2015.
• Faruki, İsmail R. Tevhid. İstanbul: İnsan Yayınları, 1987.
• Geçioğlu, Ahmet Rifat. “Hac İbadetine Psikolojik Bir Yaklaşım”. ÇÜİFD. 16/1 (2016), 219-243.
• Geçioğlu, Ahmet Rifat. “Hac İbadetinin Bireysel Dinî Yaşayış Üzerindeki Etkileri: Bir Tipleme Denemesi”. Bilimname XXXVII. 1 (2019), 243-287.
• Glock, Charles Y. ”Dindarlığın Boyutları Üzerine”, ed. Yasin Aktay-M. Emin Köktaş, Din Sosyolojisi. 252-274. Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
• Görgün, Tahsin. “Haccın Hikmeti”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/397-399. Ankara: TDV Yayınları,1996.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
• Hamidullah, Muhammed. İslama Giriş. Ankara: Nur Yayınları, ts.
• Hökelekli, Hayati. “Psikoloji ve Sosyoloji Açısından İbadet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/248-252. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• İsfehani, Rağıb. Müfredat Kur’an Kavramları Sözlüğü. çev. Abdulbaki Güneş - Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
• İslamoğlu, Mustafa. Hac Risalesi. İstanbul: Denge Yayınları, ts.
• İzzetî, Ebulfazl. İslâmın Yayılış Tarihine Giriş. çev. Cahit Koytak. İstanbul: İnsan Yayınları, 1984.
• Karaca, Faruk. “Psikolojik Perspektiften Hac”. ed. Murat Sülün. Bütün Yönleriyle Hac. 225-246. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Karagöz, İsmail. “İbadet”. Dini Terimler Sözlüğü. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Katar, Mehmet. “Dinlerde Günlük İbadet Uygulamaları”. Dini Araştırmalar 1/1 (Haziran 1998), 59-75.
• Keleş, Z. Nuran Oğuz. Türk Dindarlığında Hac Algısı: Batı Akdeniz Bölgesi Örneği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Koç, Mustafa. “Hac Psikolojisi – II: İngiltereli Türk Diaspora Hacıları Üzerine Nitel Bir Durum Çalışması”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XV. 28/2 (2013), 193-222.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2006. Kurt, Abdurrahman. Din Sosyolojisi. Bursa: Sentez Yayıncılık, 2019.
• Küçük, Abdurrahman vd. Dinler Tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi, 2017.
• Nasr, S. Hüseyin. Genç Müslümana Modern Dünya Rehberi. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• Nedvi, Ebul Hasen Ali Haseni. Kitap ve Sünnetin Işığında Dört Rükün Namaz-Zekât-Oruç-Hac -Geçmiş Dinlerle Mukayeseli-. çev. İsmet Ersöz, Konya: İslami Neşriyat, 1969.
• Öz, Nedim. “Bütünleşme ve Farklılaşma Sarmalında Din”. Din Sosyolojisi. ed. Özcan Güngör -Rıdvan Şimşek. 201-230. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2020.
• Öz, Nedim. “Örnek Bir Toplum Oluşturmak İçin Yapılması Gereken Sorumluluklar”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (Güz 2020), 1647- 1630.
• Öz, Nedim. “İslâm Dininde İbadetlerin Sosyal Boyutu”. Mütefekkir 8/15 (Haziran, 2021), 217-242.
• Özkan, Mehmet. Hanefilere Göre İbadetlerin Uygulamasına İlişkin İçtihatlar. Bursa: Emin Yayınları, 2012.
• Rahman, Fazlur. İslam. çev. Mehmet Dağ – Mehmet Aydın. İstanbul: Selçuk Yayınları, 1992.
• Sezen, Yümni. Sosyoloji Açısından Din. İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları, 1988.
• Şahin, Hacer. Toplumsal İlişkiler Açısından Hac İbadetinin Analizi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Şeker, Mehmet. İslamda Sosyal Dayanışma Müesseseleri. Ankara: DİB Yayınları, 1987.
• Şen, Nuran. Hac İbadetinin Psiko-Sosyal Yönden Değeri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Şentürk, Habil. Psikoloji Açısından Hazreti Peygamberin İbadet Hayatı. İstanbul; Bahar Yayınları, 1984.
• Şentürk, Habil. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Şeriati, Ali. Hacc. çev. Fatih Selim. İstanbul: Bir Yayıncılık, 1985.
• Uludağ, Süleyman. İslam’da Emir ve Yasakların Hikmeti. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Uludağ, Süleyman. “Amel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/11-16. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Ünal, Vehbi. “İslam’da İbadetlerin Sosyal Fonksiyonu”. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi XIV/1 (Haziran 2010), 355-370.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisine Giriş. çev. Battal İnandı. Ankara: AÜİF Yayınları, 1987.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisi, çev. Ünver Günay. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları, 1995.
• Yılmaz, Sema - Karacoşkun, Mustafa Doğan. “Dinî Davranışlar ve İnançla İlişkisi”. Din Psikolojisi El Kitabı. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun. 139-174. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• Yücel, İrfan. “Hac ve Umre”. İlmihal. 2 Cilt. 511-571. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 1999.