Two Women, One Pain: Al-Khansā and Antigone

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 62, 315 - 333, 15.06.2022

Nilüfer Topal , Ömer Acar

https://doi.org/10.15745/da.1103762

Öz

On the one hand, al-Khansā, who made a name for himself in the Jahiliyyah and Islamic period with his laments, on the other hand Antigone, who appears in the famous tragedy of Sophocles; The life stories of these two women and the tragic events that shaped their characters have interesting similarities as well as worth examining. Both have tragically lost their siblings and have become the epitome of sadness and tragedy due to the hardships they have endured. While al-Khansā was mentioned as one of the greatest female Arab poets in her own time and later periods; Antigone, on the other hand, drew a strong female figure with her firm stance, determination and the king's discourses against the king of Thebes. Antigone is a tragic hero, and Khansā is a reflection of her in real life. In addition to this coincidental resemblance in their stories, their effects on the people after them also made them worth examining. Antigone has gained a place in world literature as a symbol with her strong character and has inspired some movements, especially feminism. al-Khansā, on the other hand, has an important place in Arabic literature with her female poet identity and laments. Such a study was deemed necessary in order to fully determine the contributions of these two women, who have made history, in the world literature, social and cultural fields. The life stories of these two women, which constitute the main subject of our article, were discussed in general terms, their similar and different aspects were pointed out under separate titles, and finally, the study was concluded by comparing the two characters.

Anahtar Kelimeler

Literature, Arabic Literature, Lament, Tragedy, Sophocles, Antigone, al-Khansā.

İki Kadın, Tek Acı: Hansa ve Antigone

Öz

Bir tarafta ağıtlarıyla Cahiliye ve İslami dönemde adından çokça söz ettirmiş el-Ḫansā, diğer tarafta Sophokles’in ünlü tragedyasında karşımıza çıkan Antigone; bu iki kadının hayat hikâyeleri ve karakterlerine şekil veren trajik olaylar incelenmeye değer olduğu kadar ilginç benzerliklere de sahiptir. Her ikisi de kardeşlerini trajik bir şekilde kaybetmiş ve akabinde yaşadıkları sıkıntılar nedeniyle hüzün ve trajedinin timsali haline gelmişlerdir. Öte yandan Ḫansā’nın neredeyse isyan derecesine varan ağıtları; Antigone’un ise dinî ritüelleri yerine getirmek uğruna sarf ettiği çabalar onları farklı kılan hususiyetlerdendir. Ḫansā kendi döneminde ve daha sonraki dönemlerde adından kadın Arap şairlerin en büyüklerinden biri olarak söz ettirirken; Antigone ise Thebai kralı karşısındaki sağlam duruşu, kararlılığı ve kralın ona karşı olan söylemleriyle güçlü bir kadın figürü çizmiş, hatta feminist görüşün dayanak noktalarından birini oluşturmuş ve bu yönüyle literatürdeki yerini almıştır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Arap Edebiyatı, Ağıt, Tragedya, Sofokles, Antigone, el-Ḫansā.

Kaynakça

• Acar, Ömer. “el- Ḫansā”. Tarihte Müslümanlar. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• ‘Allūş, Muḥammed. “Nisāu Dā‘iş”. el-Meyādīn. Erişim 1 Nisan 2022. https://www.almayadeen.net/articles/opinion/830285/%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%A1-%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4
• el-Askalānī, Aḥmed b. ‘Alī b. Ḥacer. el-İsābe fī Temyīzi’s-Ṣaḥābe. thk. eş-Şeyḫ ‘Ādil Aḥmed ‘Abdu’l-Mevcūd-eş-Şeyḫ ‘Alī Muḥammed Mu’avvad. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1995.
• el-Bağdādī, ‘Abdulḳādir b. Ömer. Ḫizānetu’l-Edeb ve Lubbu Lubābi Lisāni’l-‘Arab. 1 cilt. thk. ‘Abdu’s-Selām Muḥammed Ḫārūn. Kahire: Mektebetu’l-Ḫāncī, 1996.
• Bayladı, Derman. Tanrıların Öyküsü. İstanbul: Say Yayınları, 2002.
• Bintu’ş-Şātī, ‘Āişe. el- Ḫansā, Kahire: Dāru’l-Ma’ārif,1963.
• Boyraz, Hacı Murat, “Antik Yunan’da Bir Tragedya Örneği Olarak Antigon”, Düşündüren Sözler. Erişim 3 Şubat 2022. https://dusundurensozler.blogspot.com/2014/12/antik-yunanda-bir-tragedya-ornegi_5.html
• Bracke, Sarah. “The Arena of Knowledge: Antigone and Feminist Standpoint Theory”, Doing Gender in Media, and Culture. London: Routledge, 2009.
• Cavanagh, Sheila L. “Antigone’s Legacy: A Feminist Psychoanalytic of an Other Sexual Difference”. Studies in the Maternal 9/1 (2017). https://doi.org/10.16995/sim.223
• el-Cumaḥī, Muḥammed b. Sellām. Tabakātu Fuḥūli’ş-Şu’arā şerḥ: Maḥmūd Muḥammed Şākir. 1. cilt, Cidde: Dāru’l-Medenī.
• Dabak Özdemir, Burcu. “Yasın Yurtsuzlaştırdığı Kadınlar: Antigone”. Folklor-Edebiyat Dergisi 2/102 (2020).
• Doğan, Öznur, “Düzene Karşı Medaa ve Antigone, Öznur Doğan. Erişim 2 Mart 2022. https://oznurdogan.com/2012/02/09/duzene-karsi-medaa-ve-antigone/
• Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2002.
• el-Ezherī, Muḥammed b. Aḥmed. Tehẕību’l-Luġa. thk. ʿAbdusselām Muḥammed Hārūn–Muḥammed ʿAlī en-Neccār, Kahire: el-Muʾessesetu’l-Mıṣriyyeti’l-ʿĀmme li’t-Teʾlīf ve’l-Enbāʾ ve’n-Neşr–ed-Dāru’l-Mıṣriyye li’t-Teʾlīf ve’t-Terceme, 1964.
• el-Fīrūzābādī, Ebu’ṭ-Ṭāhir Mecduddīn b. Ya‘kūb b. Muḥammed. el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ. 2. Baskı. Beyrut: Dāru İhyāi’t-Turāsi’l-‘Arabī, 2003.
• el-Ḫalīl b. Aḥmed. Kitābu’l-ʿAyn. thk. ʿAbdulḥamīd Hindāvī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2003.
• İbn Dureyd. Cemheratu’l-Luġa. thk. Remzi Munīr Beʿalbekī. Beyrut: Dāru’l-ʿİlmi li’l-Melāyīn, 1987.
• İbn Manẓūr. Lisānu’l-ʿArab. thk. ʿAbdullāh ʿAliyyu’l-Kebīr, Muḥammed Aḥmed Ḥasbullāh, Hāşim Muḥammed eş-Şāẕelī. Kahire: Dāru’l-Meʿārif, t.y.
• el-İsfehānī, Ebu’l-Ferec. el-Eğānī. thk. İhsân ‘Abbās, İbrāhīm es-Se’āfīn, Bekr ‘Abbās. 8 cilt. Beyrut: Dār Sāder, 2008.
• Keḥḥāle, Ömer Rıza. A‘lāmu’n-Nisā fī ‘Ālemeyi’l-‘Arab ve’l-İslām. Beyrut: Muessesetu’r-Risāle, 1977.
• Ḳudāme b. Ca‘fer. Naḳdu’ş-Şi‘r. thk. Muḥammed Mun‘im el-Ḫafācī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, t.y.
• el-Li‘āzerī, Ferīd Cebr. “el- Ḫansā ve Antigūne”. es̠-S̠ekāfe 684. Kahire, 1952.
• Nutku, Özdemir. Dünya Tiyatrosu Tarihi 2. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1985.
• Özdoğan, M, Akif. “Klasik Arap Edebiyatında Edebi Tenkidin Ortaya Çıkışı”. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 7 (2002).
• Paris, Bernard, J. Imagined Human Beings. New York: NYU Press, 1997.
• es-Sa’dī, ‘Īsā İbrāhīm. el-Ḫansā Binti ‘Amr er-Rās̠iyetu’l-Bākiye. Ürdün: Dâru’l-Mu‘tezz, 2012.
• Savaş, Rıza. İslam’ın İlk Asrında Kadın. İstanbul: Siyer Yayınları, 2017.
• Soderback, Fanny. Feminist Readings of Antigone. New York: State University, 2006.
• Sofokles. Antigone. çev: Ari Çokona. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2013.
• Şenel, Süleyman. "Ağıt", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/agit#2. Erişim 4 Nisan 2022.
• Şeyḫu, el-Eb Luis el-Yesū‘ī. Enīsu’l-Culesā fī Mulaḫḫaṣi Şerḥi Dīvāni’l-Ḫansā. Beyrut: el-Maṭba‘atu’l-Kās̠ūlikiyye,1895.
• et-Ṭabbā’, Ömer Faruk. Dīvānu’l-Ḫansā. Beyrut: Dâru’l-Erḳām, 2000.
• Ṭammās, Ḥamdū. Dīvānu’l-Ḫansā. Beyrut: Dāru’l-Ma‘rife, 2004.
• Topal, Nilüfer. Sahabe Şair el-Ḫansā ve Divanı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Toprak, M. Faruk. "Mersiye", TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/mersiye#1. Erişim 5 Nisan 2022.
• Uzun, Taceddin. “Ağlama ve Ağıt Yakma Şairi Olan Hanım Sahabi”. Mehir Aile Dergisi 1 (2001), 13-16.
• Zerenler, Dilek. “Antigone’nin İki Farklı Yorumu”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 18 (2005), 263-272.
• ez-Ziriklī, Hayreddīn b. Maḥmūd b. Muḥammed b. ‘Alī b. Fāris ed-Dimeşkī. el-A‘lām. 8 cilt. Beyrut: Dāru’l-‘İlm li’l-Melāyīn, 2002.