Din Öğretiminde İçerik Hazırlama Süreci İçin Bir Bakış Açısı Önerisi: Şükür Konusu Örneği

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 64, 99 - 124, 15.06.2023

Remziye Ege , Suat Koca , Esra Gözeler

https://doi.org/10.15745/da.1255377

Öz

Bu makale, şükür konusu örnekliğinde, bir konuyu öğrenme ortamına taşıma süreçlerini belirleyen öğreticiye bir ‘bakış açısı’ önerisi sunmaktadır. Bu bakış açısı temelde öğretilecek konunun bilgisiyle karşılaşmaya ilişkindir. Öğreticinin zihinsel planda hazırlanırken öğreteceği konu hakkında müracaat edeceği bilgiye yaklaşımını işaret etmektedir. Konunun hangi içerikle, hangi hedefle, hangi yöntem, teknik ve kaynaklarla sunulacağı ve çıktının nasıl ölçülüp değerlendirileceği, büyük ölçüde bu bakış açısıyla belirlenmektedir. Önerilen bakış açısı bir yönüyle hayatın değişim ve dönüşümü ile din bilgisinin bağlamsallığını, yöntemsel işleyişe dikkat ederek izlemeyi içerir. Şükür konusunun Kur’an’da ve hadis rivayetlerinde yer alma biçimi, öğreticiye, nasıl bir içerik hazırlaması gerektiği konusunda bir ‘bakış açısı’ kazandırmayı hedefler. Bu, öğretici için bir yandan akıp giden hayatı dinî bakımdan anlama/anlamlandırma sürecini yönetirken diğer yandan bilginin Kur’an’da ve hadis rivayetlerinde yer alma biçimlerini göz ardı etmemesi gerektiğini açığa çıkarma önerisidir. Örnek olarak şükür kelimesinin Kur’an’daki ilk anlamı “Allah’a iman etmek”tir. Ancak geleneksel olarak şükrün iman konu alanı içerisinde öğretime konu olmadığı görülmektedir. Bu bağlamda makale, öğretilecek bilginin elde edilme yöntemine ve kaynağına müracaat etmenin, öğreticiye bütünsel ve derinlikli bir ‘bakış açısı’ kazandırabileceği önerisini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Tefsir, Hadis, Şükür, Dinden Öğrenme Modeli, Kavramsal Netlik, Metin-Bağlam İlişkisi

A Perspective Suggestion for Content Preparation Process in Religious Education: The Subject of Shukr (Gratitude) as an Example

Öz

This article, in the example of the subject of shukr (gratitude), proposes a ‘perspective’ for the instructor who determines the processes of bringing a subject into the learning environment. This perspective is related to the encounter with the knowledge of the subject to be taught. It points to the approach of the instructor to the information he/she will refer to about the subject he/she will teach while preparing in the mental plan. The content of the subject, the objectives, the methods, techniques, and resources to be used to present the subject, and how the output will be measured and evaluated are largely determined by this perspective. In a way, the proposed perspective involves monitoring the change and transformation of life and the contextualization of religious knowledge by paying attention to the methodological functioning. Thus, the way the subject of gratitude presented in the Qur’an and hadith narrations aims to provide the teacher with a ‘perspective’ on what kind of content to prepare. This is a suggestion for the instructor to reveal that while managing the process of religiously understanding/interpreting life as it flows by, the instructor should not ignore the ways in which knowledge appears in the Qur’an and hadith narrations. For example, the first meaning of the word shukr (gratitude) in the Qur’an is “faith in Allah.” However, traditionally, shukr (gratitude) is not taught within the subject area of faith. In this context, the article follows the suggestion that referring to the method and source of the knowledge to be taught can provide the instructor with a holistic and in-depth ‘perspective.’

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Tafsīr, Hadith, Shukr (Gratitude), Model of Learning from the Religion, Conceptual Clarity, Text-Context Relationship.

Kaynakça

• Albayrak, Halis. Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine: Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri. İstanbul: Şule Yayınları, 2018.
• Albayrak, Halis. “Minettarlık”. Müslümanlık ve Hıristiyanlık’ta İnsan. ed. Mualla Selçuk - Martin Thurner. 217-221. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 2019.
• Âsım Efendi, Mütercim. Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. ed. Mustafa Koç - Eyyüp Tanrıverdi. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Askerî, Ebû Hilâl el-. el-Furûku’l-luġaviyye. Kahire: Dârü’l-ilm ve’s-sekâfe, ts.
• Bellamy, James A. “Preface”. Makârim al-Ahlâq. mlf. Ibn Abī’d-Dunyā. thk. James A. Bellamy. VII-XII. Wiesbaden-Beyrut: Franz Steiner Verlag, 1973.
• Bilgin, Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Ankara: Gün Yayıncılık, 1998.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmaîl el-. es-Sıhâh: Tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l-arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, 1987.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf el-. et-Taʿrîfât. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.
• Çağrıcı, Mustafa. “Şükür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/259-261. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Demirci, Mehmet. “Şükür”. Hayat Rehberi Kur’ân: Konulu Tefsir. ed. Mehmet Paçacı vd. 5 Cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021.
• Hatiboğlu, İbrahim. “İbn Ebû’d-Dünyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/457-462. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Hull, John. “Demokratik Çoğulcu Toplumlarda Din Eğitimi Üzerine Genel Değerlendirme”. çev. Didem Nasman. 33-51. Din Öğretiminde Yeni Yöntem Arayışları, Uluslararası Sempozyum Bildiri ve Tartışmalar. Ankara: M.E.B. Yayınları, 2003.
• İbn Kayyim el-Cevziyye. Uddetü’s-sâbirîn ve zahîretü’ş-şâkirîn. thk. İsmâil b. Gâzî. Cidde: Dâru âlemi’l-fevâid, 1429. İbn Ebü’d-Dünyâ, Ebû Bekr. eş-Şükrü lillâhi teʿâlâ. thk. Bedr el-Bedr. Küveyt: el-Mektebü’l-İslamî, 1400/1980.
• İbn Ebü’d-Dünyâ. eş-Şükrü lillâhi azze ve celle. thk. Ebû Hâcer M. Saîd b. Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Müessesetü’l-kütübi’s-sekâfiyye, 1993.
• İbn Ebü’d-Dünyâ. Hadislerde Allah’a Şükretmek. çev. Recep Doğru. İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2007.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fī garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımaşk: Dârü’l-kalem; Beyrut: ed-Dâru’ş-şâmiyye, 1412.
• Kızılabdullah, Yıldız - Yürük, Tuğrul. “Din Eğitimi Modelleri Çerçevesinde Türkiye’deki Din Eğitimi Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Dini Araştırmalar 11/32 (2008), 107-129.
• Komisyon. “Şükür: Nimetlerin Kadrini Bilmek!”. Hadislerle İslâm. ed. M. Emin Özafşar vd. 2/71-78. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014.
• Kur’ân-ı Kerîm.
• Meydânî, Abdurrahmân Hasen Habenneke. el-Kavâ‘idu’t-tedebburi’l-emsel li-kitâbillâhi azze ve celle. Dımaşk: Dârü’l-kalem, 1989.
• Özçelik, Harun. Hadislerde Hamd. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2020.
• Özervarlı, M. Sait. “Hârikulâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/181-183. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Selçuk, Mualla. Kavramsal Netlik: Bir Dinden Öğrenme Modeli. Ankara: Pegem Akademi, 2022.
• Topaloğlu, Bekir. “Hamd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/442-445. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Wensinck, Arent Jan. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâzi’l-hadîsi’n-nebevî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1988.
• Zehebî, Şemseddîn. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâ. thk. Ali Ebû Zeyd- Şuayb el-Arnaût. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1405/1985.