Zımnî Teşbihi Belirlemede Kullanılacak Bir Çözümleme Önerisi: Grice’ın İlgi İlkesi

Yıl 2024, , 731 - 750, 30.09.2024

Nazife Nihal İnce

https://doi.org/10.33415/daad.1477131

Öz

Bu çalışmada zımnî teşbihin belirlenmesinde Grice’ın İlgi İlkesi’nden yararlanma imkânı araştırılmıştır. Arapça teşbih sanatlarından biri olan zımnî teşbihte benzetme olayı açıkça ifade edilmez. Çalışma, açıkça ifade edilmeyen bu teşbihin ilgi ilkesi doğrultusunda yapılacak bir çözümlemeyle ortaya çıkarılabileceği varsayımından hareket etmekte ve söz konusu varsayımı örnek çözümlemelerle kanıtlamayı amaçlamaktadır. Zımnî teşbihte benzeyen ile benzetilen tarafların bağımsız görünen cümlelerden oluşması onun teşhis edilmesini zorlaştıran bir özelliktir. İlgi ilkesi ise sözlerin kastedilen anlamına ulaşmayı mümkün kılan konuşma ilkelerinden biridir. Çalışmada, belagat geleneğinde sık kullanılan beş zımnî teşbih örneği üzerinde ilgi ilkesi çözümlemesi test edilmiştir. Seçilen örneklerin tamamı şiirdir. Zımnî teşbihi oluşturan cümleler birbirinden bağımsız göründüğü için sezdirimin bulunduğu peşinen kabul edilerek çözümlemeye doğrudan ilgi kurma adımıyla başlanmıştır. Çözümleme iki sözün anlamlarını ayrı ayrı belirlemek ve ardından ortak bir anlam bularak gerçekleştirilmiştir. Şiir özelinde zımnî teşbihin ilgi ilkesi kullanılarak teşhis edilebildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Teşbih, Grice’ın İlkeleri, Konuşma Sezdirimi, Zımnî Teşbih

A Proposal of An Analysis to be Used in Diagnosing Implicit Simile: Grice’s Maxim of Relevance

Öz

This work investigates the possibility of utilizing Grice’s maxim of relevance to diagnose at-tashbeeh al-dhimnî (implicit simile). This investigation assumes that an analysis using the maxim of relevance can identify the implicit simile and aims to prove this assumption by analyzing some examples. In implicit simile, the subject (topic) and the object of analogy (vehicle) are sentences that seem to be disconnected. This feature of implicit simile makes it challenging to diagnose. The maxim of relevance, on the other hand, provides a tool for uncovering the intended meanings of utterances. This study tests the analysis of the maxim of relevance on five examples frequently used in the literature. All of the examples are poems. Due to the disconnected sentences, the analysis started with determining relevance. In the poem's case, it was observed that this analysis model could detect the implicit simile.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Tashbeeh (Simile), Grician Maxims, Conversational İmpli-cature, al-Tashbeeh al-Dhimnî (Implicit Simile)

اقتراح تحليل لاستخدامه في تشخيص التشبيه الضمني: مبدأ المناسبة لغرايس

Öz

يبحث هذا العمل في إمكانية الاستفادة من مبدأ المناسبة الذي اقترحه غرايس لتشخيص التشبيه الضمني. يفترض هذا البحث أن التحليل الذي يستخدم مبدأ المناسبة يمكن أن يحدد التشبيه الضمني ويهدف إلى إثبات هذا الافتراض من خلال تحليل بعض الأمثلة. في التشبيه الضمني، يكون المشبه والمشبه به في شكل جملتين يبدو أنهما منفصلتان. هذه الميزة الخاصة بالتشبيه الضمني تجعلها صعبة التشخيص. ومن ناحية أخرى، فإن مبدأ المناسبة يوفر أداة لكشف المعاني المقصودة من الكلام. لذا يمكن استخدامها في كشف التشبيه الضمني. في هذه الدراسة، تم اختبار تحليل مبدأ المناسبة على خمسة أمثلة تكثر تداولها في كتب البلاغة. اختيرت جميع الأمثلة من الشعر. بدأ التحليل بتحديد مدى المناسبة لأنّ الجمل منفصلة في الظاهر. لوحظ في نهاية البخث أنّ هذا النموذج التحليلي كان قادرا على كشف التشبيه الضمني في الأمثلة الشعريّة.

Anahtar Kelimeler

اللغة العلربية وبلاغتها, التشبيه, مبادئ غرايس, الاستلزام الحواري, التشبيه الضمني

Kaynakça

• Abdallah, Hanaa Abdeen. “Conversational Implicatures in the Poetry of Majnun Lay-la (Selected Poems) A Pragmatic Study”. Mecelletü’z-Zehrâ 31 (01 Ekim 2021), 2005-2056. https://doi.org/10.21608/zjac.2021.204062
• Atîk, Abdulaziz. İlmu’l-beyân. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1985.
• Atîk, Abdulaziz. İlmu’l-meânî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 2009.
• Avnî, Hamid. el-Minhâcü’l-vâdih li’l-belâga. b.y.: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, ts.
• Chouit, Selma - Bouzahzah, Hanifa. “Conversational Imperative in The Qur’anic Discourse an Applied Study on The Last Ten Verses of Juz Amma”. Journal of Emir Abd El Kader University of Islamic Sciences 36/3 (2022), 199-214.
• Cruse, D. Alan. A Glossary of Semantics and Pragmatics. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2006.
• Cruse, D. Alan. Meaning in language: an introduction to semantics and pragmatics. Oxford ; New York: Oxford University Press, 2nd ed., 2004.
• Crystal, David. A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell Publishing, 6. ed., [Repr.]., 2008.
• Cürcânî, Abdulkahir el-. Esrâru’l-belâğa. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Hamdânî, Ebû Firâs el-. Dîvanu Ebî Firâs. thk. Halil ed-Düveyhî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1994.
• Hâşimî, Ahmed b. İbrahim el-. Cevâhirü’l-belâğa fi’l-meânî ve’l-beyân ve’l-bedî’. thk. Yusuf es-Samîlî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Horn, Laurence R. “Implicature”. The Handbook of Pragmatics. ed. Laurence R. Horn - Gregory L. Ward. Oxford: Blackwell Publishing, 2006.
• İbnü’r-Rûmî, Ebü’l-Hasen Alî. Dîvânu İbni’r-Rûmî. thk. Ahmed Hasan Besec. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 3. Basım, 2002.
• İmer, Kâmile vd. Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2011.
• İsferâyînî, İsamüddin İbrahim el-. el-Atvel şerhu Telhîsi’l-Miftâh. thk. Abdulhamid Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Kâsım, Muhammed Ahmed - Dîb, Muhyiddin. Ulûmu’l-belâğa: el-bedî‘, el-beyân ve’l-meânî. Trablus: el- Müessesetü’l-Hadîse li’l-Kitâb, 2003.
• Kazvînî, Celâlüddîn el-Hatîb el-. el-Îzâh fî ulûmi’l-belâğa. thk. İbrahim Şemseddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 2003.
• Levinson, Stephen C. Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press, 1983.
• Mağribî, Ahmed b. Muhammed el-. Mevâhibü’l-Fettâh fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh. thk. Halil İbrahim Halil. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, h1424.
• Mahsûl, Samiye. “el-İstilzâmu’l-hivârî fi’l-Kur’âni’l-Kerîm: Âyâtün min sureti Meryem enmûzecen”. Mecelletü’l- Luğati’l-Arabiyye ve Âdâbihâ 5/1 (2017), 23-44.
• Meydânî, Abdurrahman Habenneke el-. el-Belâğatü’l-arabiyye: üsüsühâ ve ulûmuhâ ve fünûnuhâ. 2 Cilt. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Neale, Stephen. “Paul Grice and the Philosophy of Language”. Linguistics and Philosophy 15/5 (Ekim 1992), 509-559.
• Sa‘îdî, Abdülmüteâl es-. Buğyetü’l-îzâh li Telhîsi’l-Miftâh. 4 Cilt. b.y.: Mektebetü’l-âdâb, 2005.
• Sekkâkî, Ebu Ya‘kub Yusuf es-. Miftâhu’l-ulûm. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2014.
• Sübkî, Bahâüddîn Ahmed b. Ali es-. Arûsu’l-efrâh fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh. thk. Abdulhamid Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2003.
• Swiggers, P. “The Supermaxim of Conversation”. Dialectica 35/3 (1981).
• Şantî, Muhammed Salih eş-. Fennü’t-tahrîri’l-arabî davâbituhu ve enmâtuh. Hail: Dâru’l-Endelüs, 2001.
• Tebrîzî, Hatîb et-. Şerhu Dîvani Ebî Temmâm. thk. Raci el-Esmer. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1994.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd et-. el-Mutavvel. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Ukberî, Ebü’l-Bekâ Abdullah b. el-Hüseyn el-. Dîvânu Ebi’t-Tayyib el-Mütenebbî bi şerhi Ebi’l-Bekâ el-Ukberî. thk. Mustafa es-Sekâ vd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Yule, George. Pragmatics. New York: Oxford University Press, 2008.
• Yusuf, Abdulbâkî. “el-İstilzâmu’l-hivârî fî râ’iyyeti Ömer b. Ebî Rabî‘a: dirâse tedâvüliyye”. Havliyyetü Külliyyeti’l-Luğati’l-Arabiyye 32/3 (01 Temmuz 2019), 2889-2989. https://doi.org/10.21608/jlt.2019.64839