KLASİK ARAP EDEBİYATINDA “LAHN” KONULU RİVAYETLER

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 421 - 447, 27.09.2018

Mehmet Nafi Arslan

Öz

Arap edebiyatı kaynaklarında konuşma ve yazı dilinde düşülen hatalar ile ilgili bir çok kısa hikaye yer almaktadır. Bu hikayelerde dili yanlış kullananlar sıradan kişiler olabildiği gibi bazen halife, yönetici, islamî ilimlerde öne çıkmış bir âlim veya filoloji sahasının üstadları da olabilmektedir. Söz konusu hatalar günlük konuşmalarda meydana gelebildiği gibi, bazen bir ayeti okurken ya da resmi bir yazıyı yazarken de meydana gelebilmiştir. Dil hatasına neden olan kişelerin karşılaştıkları tepkiler de farklılık göstermektedir. Sözgelimi bazıları küçümsenip azarlanırken kimileri de fiziki cezalara maruz kalmışlardır. Çalışmamızda klasik Arap dili kaynaklarında yer alan bu tür hikayeler incelenerek eski Arap toplumunun dile karşı olan tutumları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap edebiyatı, Lahn, Nahiv, Rivayet

Kaynakça

• Âbî, Ebû Sa‘d Mansûr b. el-Hüseyn, Nesru’d-Dur fi’l-Muhâdarât, thk. Hâlid Abdülğanî Mahfûz, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 2004.
• Arslan, Mehmet Nafi, “Nevâdir Kültüründe Nahivciler”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, Yıl:2017, sayı. V.
• ‘Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed, el-Makâsidu’n-Nahviyye fî Şerhi Şevâhidi Şurûhi’l-Elfiyye, thk. Ali Muhammed Fâhir vd., Dâru’s-Selâm, Kahire 2010.
• Bağdâdî, Abdulkadir b. Ömer, Hizânetu’l-Edeb ve Lubbu Lubâbi Lisâni’l-‘Arab, thk. Abdusse-lam Muhammed Harun, Mektebetü’l-Hânci, Kahire 1818/1997.
• Bûnisî, Ebû İshak İbrâhim b. Ebi’l-Hasan Kenzu’l-Kuttâb ve Muntahaba’l-Âdâb, thk. Hayât Kâre, el-Mecma‘u’s-Sekâfî, Abu Dabi 2004.
• Câhiz, Ebû Osman ‘Amr b. Bahr, er-Resâilu’l-Edebiyye, nşr. Dâru Mektebet-i Hilâl, Beyrut 1423.
• _____, el-Beyân ve’t-Tebyîn, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Mektebetü’l-Hâncî, Kahire.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye, thk. Ahmed ‘Abdulgafûr ‘Attâr, Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 1987.
• Demirayak, Kenan; Selami Bakırcı, Arap Dili Grameri Tarihi (Başlangıçtan Günümüze), Erzu-rum 2001.
• Ebu Hayyân et-Tevhidi, Ali b. Muhammed b. el-Abbas, el-Basâir ve’z-Zehâir, thk. Veddâd el-Kâdî, Dâru Sâdır, Beyrut 1408/1988.
• Efgânî, Said, Min Târihi’n-Nahv, nşr. Mektebetü’l-Fellâh.
• Ergüven, Şahabettin, Arap Dilinde Lahn’ın Ortaya Çıkışı ve İlk Görüntüleri, Hitit Üniversitesi İllahiyat Fakültesi Dergisi, c.VI, sayı: XI, 2007/1, (ss. 155-183).
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Luğa, thk. Muhammed ‘Avd, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut 2001.
• Gündüzöz, Soner, “Nahiv ve Sarf İlimlerinin Doğuşu Üzerine” OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Samsun 1997, sayı: 9.
• __________, Şâz”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, XXXVIII, İstanbul 2010.
• __________, “Kur’an’da Yerleşik Gramer Kurallarına Aykırı Dil Yapıları Ve Kur’an’ın Lehçe Haritası Üzerine Bir İnceleme (I)”, Nüsha, İstanbul 2002, Sayı: 6.
• el-Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik el-Müttâkî, Kenzü’l-‘Ummâl fî Süneni’l-Akvâli ve’l-Ef‘âl, “Kitâbu’l-‘İlm”, 1 (29344), thk. Bekrî Hayyânî-Safvet es-Saka, Müessesetü’r-Risâle, 1981,
• Husrî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Alî, Zehrü’l-Âdâb ve Semerü’l-Elbâb, Daru’l-Ceyl Beyrut, tsz.
• İbn Abdürabbih, Ahmed b. Muhammed, el-‘İkdü’l-Ferîd, Müfîd Ferîd Kamiha, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1983.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân b. Cinî el-Mevsılî, el-Hasais, el-Hey’etu’l-Mısriyyeti’l-‘âmme li’l-kitâb, tsz.
• İbn Hamdûn, Muhammed b. Hasan, et-Tezkiretü’l-Hamdûniyye, thk. İhsân Abbâs-Bekr Abbâs, Dâr-u Sâdır, Beyrut 1996.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed b. Abdillah b. Müslim, ‘Uyûnu’l-Ahbâr, Daru’l-Kitabi’l-‘Arabi, Beyrut 1925.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî, Lisânu’l-‘Arab, nşr. Dâru Sâdır, Beyrut 1414.
• İbnü’l-Ebâr, Muhammed b. Abdillah İ‘tâbü’l-Küttâb, thk. Sâlih el-Eşter, Matbû‘âtu Mecmai’l-Lluğati’l-‘Arabiyye, Dımaşk 1961.
• Müberred, Muhammed b. Yezîd, el-Kâmil fi’l-Luğa ve’l-Edeb, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Dârü’l-Fikri’l-‘Arabî, Kahire 1994.
• Nisâbûrî, Muhammed b. Abdullah, el-Müstedrek ‘ala’s-Sahîhayn, thk. Muhammed Abdulkadir ‘Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1990.
• Nüveyrî, Ahmed b. Abdilvehhâb, Nihâtü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, nşr. Dârü’l-Kütüb ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, Kahire 1423.
• Nüveyrî, Muhammed, Nihayetü'l-Ereb fî fünûni'l-Edeb, nşr. Dârü’l-Kütübi ve’l-Vesâiki’t-Târiyye, Kahire, 1423.
• Özbalıkçı, M. Reşit, “Sîbeveyhi”, DİA, XXXVII, İstanbul 2009.
• Râfi‘î, Mustafa Sâdık, Târihu Âdâbi’l-‘Arab, nşr. Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, tsz.
• Sîrâfî, Hasan b. Abdullah, Ahbâru’n-Nahviyyîne’l-Basriyyîn, thk. Taha Muhammed ez-Zeynî vd., nşr. Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1966.
• Sûlî, Ebû Bekr Muhammed b. Yahyâ, Edebü’l-Küttâb, nşr. Muhammed Behcet el-Eserî, Kahire 1341.
• Şelekânî, Abdülhamit, el-A‘râbu’r-Ruvât, el-Münşeetü’l-‘Amme li’n-neşri ve’t-Tevzî‘i ve’l-İ‘lân, Trablus 1982.
• Yeşil, Selman, Harîrî’nin Lahn Anlayışı, (Basılmamış Doktora Tezi), Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2017.
• Zebidî, Muhammed Murtaza, Tâcü’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, thk. Komisyon, Dârü’l-Hidâye, tsz.,
• Zeccâcî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk, Emâli’z-Zeccâcî, nşr. Abdüsselâm M. Hârun, Beyrut 1407/1987.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Muhammed b. Ömer, Rebî‘u’l-Ebrâr ve Nusûsu’L-Ahbâr, thk. Abdu-lemîr Mihnâ, Müessesetü’l-A‘lemî li’l-Matbû‘ât, Beyrut 1992.