YENİLMESİ MÜBAH GÖRÜLEN 
HAYVANLAR İLE İLGİLİ HADİS 
RİVÂYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 191 - 219, 29.03.2019

Nejla Hacıoğlu

Öz

Helal ve haramların tespitinde Kur’ân ve sünnet/hadisin
ilk müracaat kaynakları olduğu bilinmektedir. İslam alimleri, helalliğin
belirlenmesinde, her şeyin aslen helal ve mübah olduğu ilkesini esas almışlar,
bizzat Allah tarafından bildirilenler ve hakkında açık bir nas bulunanlar
dışında hiçbir haram bulunmadığını Kur’ân âyetlerinden delillendirerek ortaya
koymuşlardır. Buna göre Kur’ân’da yasaklığı bildirilen, leş, kan, domuz eti ve
Allah’tan başkası adına kesilmiş hayvan dışındakiler helal kılınmıştır.
Bu ilke esas olmakla birlikte, âyetlerde Hz. Peygamber’in tayyibâtı helal
habâisi haram kılacağının belirtilmesi, hayvan etlerinin helal ve
haramlığının belirlenmesinde Hz. Peygamber’in yetki sahibi olduğunu ifade
ettiği gibi, Kur’ân’da helal-haramlığı belirtilmemiş olan şeylerin; güzel, hoş
ve temiz olanlarının helal, pis, çirkin ve zararlı olanlarının haram kabul
edilmesine imkan tanımaktadır. Yenilmesi mübah görülen azımsanmayacak sayıda
hayvan, hadis rivâyetlerine konu olmuştur. Etlerinin yenilmesine cevaz verilen
hayvanların tespiti bize bir liste sunmaktan öte, helalliğin kriterlerini
tespit imkanı sağlayacaktır. Bu rivâyetlerin bir araya getirilerek bir bütünlük
içerisinde değerlendirilmesi, Hz. Peygamber’in hayvan etlerinin helalliği
konusundaki yaklaşımlarını kavrama imkanı sağlayacak ve bu konuda hangi
kriterleri esas aldığını tespitte yardımcı olacaktır.  Ayrıca rivâyetlerde yenilmesi mübah görülen
hayvanlarla ilgili mezheplerin mübah-mekruh-haram çizgisinde vermiş oldukları
farklı hükümler, bu sebeple ortaya çıkan ihtilaflar ve bu ihtilaflarda hadis
rivâyetlerinin rolü, değerlendirilmesi gereken hususlar olarak karşımıza
çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hz. Peygamber, Mübah, Hayvan Etleri, Hadis Rivâyetleri

EVALUATION OF ḤADĪTH NARRATIVES RELATED WITH THE ANIMALS THAT ARE CONSIDERED LICIT TO EAT

Öz

It is known that Qur’ān and sunnah/hadith are
the primary resources when determining the halal and haram. When determining if
anything is halal or not, Islamic scholars accept all to be originally halal
and licit, and evidencing from the verses of the Holy Qur’ān they state that
there is no haram except the ones directly stated by Allah and the ones a clear
ruling has been given. Accordingly, consumption of all animals is permitted
except the meat of dead animals, blood, swine and the meat of animals offered
to other than Allah. This being the very fundamental principle, Qur’ān verses
stating that “... The Prophet Muhammad allows what is good (and pure), and
prohibits what is bad (and impure)”, authorizes The Prophet to determine which
animals are halal and which are haram. This also allows what is good, nice and
pure to be considered as halal, and what is bad, impure and harmful to be
considered as haram, if it has not been ruled as halal or haram in the Qur’ān.
A good many animals have been mentioned in the hadith narratives that the
consumption of their meats are permitted. Evaluating the animals whose meats
are permitted for consumption would give us a criteria to assess what is halal,
rather than a list of halal animals. Collecting these hadith narratives in a
single resource and evaluating them as a whole would allow us to understand The
Prophet’s approach on assessing which animals are halal, and would help us
determine the related criteria. Also different judgements-opinions in the line
of mubāḥ-makruh-ḥarām (licit –licit uot advisable, disgusting- illicit) given
by mezheps, related to the animals considered as eatable with respect to
narrratives, causing controversies and the role of hadidth narratives in these
controversies are subjects to evaluate.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Prophet Muhammad, Licit, Animal meat, Hadith narratives

Kaynakça

• Aynî, Bedruddîn Ebî Muhammed Mahmud b. Ahmed. Umdetu’l- kārî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 2. Baskı. 25 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Azîmâbâdî, Ebu’t-Tayyib Muhammed Şemsu’l-Hak. Avnu’l- ma‘bûd şerhi Sünen-i Ebî Dâvûd. Nşr. Muhammed Abdu’l-Muhsîn. Thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân. 2. Baskı. 14 Cilt. Medine: Mektebetu’s-Selefiyye, 1388/1968.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. Sahîhu’l- Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Cezîrî, Abdurrahmân. el-Fıkh alâ mezâhibi’l-erbaa, Thk. Abdu’l-Humeyd Hicâzî-Emîn el-Cezirî. b.y. : Şirketu Fennu’t-Tıbâa, 1358/1939.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fadl b. Behrâm. Sünenu’d- Dârimî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Ebû Dâvud, Suleymân b. el-Eş‘as el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvud. Thk. Muhammed Avvâme. 3. Baskı. 5 Cilt. Medîne: Dâru’l-Yusr, 1431/2010.
• Güncel Dînî Meseleler İstişâre Toplantısı IV, Günümüzde Helal Gıda (Afyonkarahisar, 26-28 Kasım 2011). 59-72. Ankara: DİB. Yayınları, 2012.
• Hacıoğlu, Nejla. "Etlerinin Yenilmesi Yasaklanan Hayvanlar İle İlgili Hadis Rivâyetlerinin Değerlendirilmesi". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22 / 2 (Aralık 2018): 1191-1220.
• Hattâbî, Ebû Suleymân Hamed b. Muhammed. Me‘âlimu’s-sünen şerhu Süneni Ebî Dâvud. Thk. Muhammed Subhî b. Hasen Hallâk Ebû Mus‘ab. 3 Cilt. Riyâd: Mektebetu’l- Maârif, 1431/2010.
• İbn Ebî Hatim er-Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahman Muhammed. Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dil. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyau’t- Turasi’l-Arabî, 1372/1952.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Musannef. Thk. Hamed b. Abdullah-Muhammed b. İbrâhîm. 2. Baskı. 16 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1428/2007.
• İbn Hacer el- Askalânî, Ahmed b. Ali. Fethu’l- bârî bi şerhi Sahîhi’l- Buhârî. Thk. Abdu’l-Azîz b. Abdullah b. Bâz-Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1424/2004.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb İ‘lâmu’l-muvakkiîn an Rabbi’l-âlemîn. 7 Cilt. Riyâd: Dâru İbnu’l-Cevziyye, 1423.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenu İbn Mâce. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Kahraman, Abdullah. “İslam’da Helal ve Haram’ın Yeri ve Fıkıh Usulü Açısından Temellendirilmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 20 (Ekim 2012): 43-69.
• Karadâvî, Yusuf. İslam’da Helal ve Haram. Trc. Mustafa Varlı. Ankara: Hilal Yayınları, 1970. Karadâvî, Yusuf. Sünneti Anlamada Yöntem. Trc. Bünyamin Erul. Kayseri: Rey Yayınları, 1998.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslam Düşüncesinde Sünnet. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2008.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Istılahları. 2. Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1985.
• Râzî, el-Fahruddîn. et-Tefsîru’l-kebîr. 2. Baskı. 28 Cilt. Tahran: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. Thk. Beşşâr Marûf. 2. Baskı. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1417/1997.
• Muhammed Subhî b. Hasen Hallâk Ebû Mus‘ab. Me‘âlimu’s-sünen (Ta‘lik). 3 Cilt. Riyâd: Mektebetu’l- Maârif, 1431/2010.
• Müslim b. Haccâc, Ebu’l-Huseyn b. Müslim el-Kuşayrî en-Neysâbûrî. Sahîhu Müslim. Nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâki. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali. Sünenu’n-Nesâî, 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Serahsî, Şemsuddîn. Kitâbu’l-Mebsût. 2. Baskı. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Ma‘rife, ts.
• eş-Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Umm. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1990.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Neylu’l-evtâr min esrâri munteka’l-ahbâr. Thk. Ebû Muâz Târık b. Avdullâh b. Muhmmed. 2. Baskı. 12 cilt. Riyâd: Dâru İbn Kayyim, 1429/2008.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâme b. Abdulmelik el-Ezdî. Şerhu me‘âni’l-âsâr. Thk. İbrâhîm Şemsuddîn. 2. Baskı. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l- İlmiyye, 1428/2007.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenu’t-Tirmizî. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Yalçın, İsmail. “Fıkıhta Haram Hayvanları Belirleme Sorunu”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 24 (Ekim 2014): 329-345.
• Yücel, Ahmet. Hadis Usûlü. 3. Baskı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
• Wikiwand. “Toy (kuş)”. Erişim: 10 Haziran 2018. http://www.wikiwand.com/tr/Toy_(kuş).
• Tavsan.gen.tr. “Arap Tavşanı”. Erişim: 11 Mayıs 2018. https://www.tavsan.gen.tr/arap-tavsani.html
• Wikiwand. “Asıl Sırtlan”. Erişim: 15 Haziran 2018. http://www.wikiwand.com/tr/Asıl-sırtlan.