KADIN DİNDARLIĞININ SOSYOLOJİSİ – BİR GİRİŞ DENEMESİ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 1, 129 - 164, 31.03.2020

Ejder Okumuş

https://doi.org/10.33415/daad.666995

Öz

Sosyolojik açıdan ideal dindarlık tiplerinden biri olarak kadın dindarlığı, top-lumsal planda etkili ve dikkat çekici bir olgudur. Türkiye gibi ülkelerde kadının aile hayatında bilhassa çocuklar üzerinde sahip olduğu büyük etkiye bakılırsa, kadın dindarlığının sosyolojisinin geniş ve derin boyutlarının varlığı daha iyi fark edilir. Nitekim bu çalışmanın amacı, kadın dindarlığında öne çıkan sosy-olojik boyutları bir giriş mesabesinde anlamak ve anlamlandırmaktır. Çalışmada problem, dolaylı ve dolaysız gözlem teknikleriyle yazılı belgelerden hareketle anlamacı bir yaklaşımla ele alınmaktadır. Teknik bir terim olarak kadının dinî yaşantısı anlamında kadın dindarlığı, öncelikle kadının sosyal statüsüyle yakın-dan ilgilidir. Toplumun kadına verdiği veya atfettiği toplumsal pozisyonun du-rumu, kadın dindarlığının şekillenmesinde etkilidir. Ayrıca örneğin Türkiye’de modernleşme doğrultusundaki değişim, belki de en büyük etkisini, kadın ile kadın dindarlığında göstermiştir. Türk toplumunda değişimle birlikte kadın dindarlığının yeniden biçimlenmesinde en önemli faktörler arasında eğitim ve bilgi de sayılabilir. Bu ve benzeri hususlar, kadın dindarlığının önemli sosyolojik boyutlarından olup her biri araştırılmalıdır. Kadın dindarlığının mühim sosy-olojik boyutları içinde kadının kentteki dindarlığı, değişimle etkileşimi çerçevesinde ortaya koyduğu dindarlık, erkeklerle etkileşimi temelindeki din-darlığı, toplumsal hizmetlerde ve din hizmetlerinde kadının durumu, kadının ailevî, kültürel, ekonomik, eğitimsel, hukukî ve siyasal düzlemlerde varlık göstermesi gibi noktalar zikre değerdir ve bunların her biri daha ileri çalışmalar-la incelenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, İslam, Türkiye, Kadın dindarlığı, Değişim

The Sociology of Woman’s Religiosity –An Introduction Essay

Öz

As one of the ideal types of religiosity from a sociological point of view, wom-an’s religiosity is an effective and remarkable phenomenon in the social plan. The large and deep dimensions of the sociology of woman's religiosity are bet-ter recognized, given the large impact that women, in the countries like Tur-key, have on family life, especially on children. As a matter of fact, the aim of this study is to understand and make sense of the sociological dimensions that come to the fore in woman's religiosity in an introductory effort. In the study, the problem of research is handled with an understanding approach by using direct and indirect observation techniques, and applying to on written. The woman's religiosity meaning religious life of women as a technical term is pri-marily related to the social status of women. The state of the social position that society assigns or attributes to women is effective in shaping of woman's religiosity. In addition, for example, the change in the direction of moderniza-tion in Turkey, perhaps, has showed the biggest impact in woman and wom-an’s religiosity. Education and knowledge among the most important factors in the reshaping of woman’s religiosity with the change in Turkish society. These and similar issues are the remarkable sociological dimensions of the woman’s religiosity and each of these should be considered in detail. The points such as the religiosity of women in the city; the religiosity that they re-veal within the framework of their interaction with change; the women’s relig-iosity based on the interaction with men; the status of women in social and re-ligious services, and the presence of women in familial, cultural, economic, ed-ucational, legal and political levels among the remarkable sociological dimen-sions of woman's religiosity are worth mentioning and each of these should be examined further.

Anahtar Kelimeler

Woman, Islam, Turkey, Woman’s religiosity, Change

Kaynakça

• Açıkgöz, Sakine. Toplumsal Değişim Sürecinde Kadın Dindarlığı (Adıyaman/Çelikhan Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi. Kayseri, 2010.
• Akgül, Çiğdem. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2000 Yılından İtibaren Kadın ve Aileye Yönelik Süreli ve Basılı Yayınlarının Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara, 2013.
• Akşit, Bahattin - Şentürk, Recep - Küçükural, Önder - Cengiz, Kurtulmuş. Türkiye’de Dindarlık. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Aslan, Esra. Şehirleşme ve Din: Diyarbakır'da Kadın Dindarlığı. Doktora Tezi. Marmara Ün-iversitesi. İstanbul, 2014.
• Baktır, Mustafa. “İslam’da Kadının Çalışma Şartları”. Sosyal Hayatta Kadın. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005, 121-148.
• Baynal, Fatma - Yaman, Erkan. “Kadınların Dinî Gruplara Yönelme, Katılma ve Bağlanma Nedenleri”. Değerler Eğitimi Dergisi 12/30 (2015): 141-179.
• Berktay, Fatmagül. Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın. İstanbul: Metis Yayınları, 1996.
• Çarkoğlu, Ali - Kalaycıoğlu, Ersin. Türkiye’de Dindarlık: Uluslararası Bir Karşılaştırma. Erişim: 13 Ağustos 2019.
• https://www.academia.edu/23583468/T%C3%BCrkiyede_dindarl%C4%B1k_uluslararas%C4%B1_bir_kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1rma
• Çelik, Celaleddin - Şahin, İlkay. “Kadın Dindarlığı: Bir Paradoksun Söyledikleri”. Toplum Bilimleri. 1/3 (2006-2009): 141‐166.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Türkiye’de Dini Hayat Araştırması. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Fidan, Fatma Zehra. Modernlik ve Dindarlık Arasında Kadın. İstanbul: Opsiyon Yayınları, 2015.
• Fidan, Fatma Zehra. “Kadın Dindarlığının İnşasında Dinsel Anlatıların Yorumlanması ve Eylemselleşmesi”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Litera-ture and History of Turkish or Turkic 10/14 (Sonbahar 2015): 323-344.
• Göle, Nilüfer. Modern Mahrem. İstanbul: Metis Yayınları, 1992.
• Karaman, Hayreddin. “Günümüzde Çalışan Müslüman Kadının Problemleri”. Sosyal Hayatta Kadın. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005, 333-348.
• Kırkpınar, Leyla. Türkiye’de Toplumsal Değişim ve Kadın. Ankara: KBY, 2001.
• Köktaş, M. Emin. Türkiye’de Dinî Hayat, İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
• Kurt, Abdurrahman. “Dindarlığı Etkileyen Faktörler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (2009): 1-26.
• Kurt, İsmail ve Tüz, Seyit Ali (Haz.). Sosyal Hayatta Kadın. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Maritato, Chiara. “Reassessing Women, Religion and the Turkish Secular State in the Light of the Professionalisation of Female Preachers (Vaizeler) in Istanbul”. Re-ligion, State and Society 44/3 (2016): 258-275.
• Okumuş, Ejder. Gösterişçi Dindarlık. 2. Baskı, İstanbul: Ark Kitapları, 2005.
• Okumuş, Ejder. “Bedene Müdahalenin Sosyolojisi”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi II (2009): 1-15. -www.e-sarkiyat.com.
• Okumuş, Ejder. “Din ve Sosyalleşme”. Turkish Studies – International Periodical for Lan-guages, Literature, and History of Turkish or Turkic- 9/11 (Sonbahar 2014): 429-454.
• Okumuş, Ejder. “Kadın Dindarlığının Dikkati Çeken Sosyolojik Boyutları”, 1th Interna-tional Women's Congress. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Florida Interna-tional University ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. 14-16 Kasım 2016, An-kara.
• Okumuş, Ejder. “Kadın Dindarlığı”. Kadın ve Toplum Dergisi (Kasım 2018): 14-25.
• Özdalga, Elisabeth. Modern Türkiye'nin Başörtüsü Sorunu. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2008.
• Özdalga, Elisabeth. Modern Türkiye'de Örtünme Sorunu, Resmi Laiklik ve Popüler İslam. İstanbul: Sarmal Yayınları, 1998.
• Özek, Ali. “İslam Nazarında Kadın”. Sosyal Hayatta Kadın. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005, 69-72.
• Şahin, İlkay. Göçmen Kadınların Dini Ritüellere Katılımı: Amesfort (Hollanda) ve Boğazlıyan Örneğinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi. Kayseri, 2008.
• Şahin, İlkay. Değişim Sürecindeki Bir Anadolu Kasabasında Kadın Dindarlığı: Boğazlıyan Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi. Kayseri, 2008.
• Şişman, Nazife. “’Kadın Dindarlığı’ ve ‘Hakikatin Cinsiyeti’”. Kadın ve Aile Yazıları. Anka-ra: DİB Yayınları, 2011, 53-59.
• Tabakoğlu, Ahmet. “Batıda Aile ve Kadın”. Sosyal Hayatta Kadın. İstanbul: Ensar Neşri-yat, 2005, 177-198.
• Tekin, Mustafa. Kutsal, Kadın ve Kamu. İstanbul: Açılım Kitap, 2004.
• Uysal, Veysel. Türkiye’de Dindarlık ve Kadın, İstanbul: Dem Yayınları, 2006.
• Uzuner, Aybala Tuğba. Kız Kur’an Kursları Olgusuna Sosyolojik Bir Yaklaşım -Zeynel Abidin Kız Kur’an Kursu Örneği-. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi. Kayseri, 2009.
• Wedel, Heidi. Siyaset ve Cinsiyet. Trc. Can Kurultay. İstanbul: Metis Yayınları, 2001.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2007.
• Yapıcı, Asım. “Kadın Dindarlığı: Algısal Bir Yanılgı mı, yoksa Gerçeklik mi?”. Kadın ve Aile Yazıları. Ankara: DİB Yayınları, 2011, 60-66.
• Yılmaz, Zehra. Dişil Dindarlık İslâmcı Kadın Hareketinin Dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.