MUHYİDDİN İBNÜ’L-ARABÎ’NİN ŞİİRİNDE ÖLÜM TASAVVURU

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 2, 1131 - 1165, 30.09.2020

Malek Hassan Mahmoud Abdul Qader

https://doi.org/10.33415/daad.736305

Öz

Ölüm konusu, Muhyiddin İbnü’l-Arabî düşüncesinde en göze çarpan konulardan biri olarak değerlendirilir. Çünkü bu mesele, sûfîlerin amaçları açısından keşf ve irfanının ortaya çıkmasında merkezi bir role sahiptir. Biz bu araştırmada Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin şiirlerindeki ölüm konusunu ele aldık ve bu konuyu üç temel sorgulama yoluyla cevaplamaya çalıştık: İbnü’l-Arabî’ye göre ölüm nedir? Onun şiirlerinde nasıl temsil edildi? Eş-Şeyhü’l-Ekber’in şiirlerindeki ölüm tasavvuru, onun ölüm hakkındaki genel görüşleriyle ne kadar uyumludur? Çalışmada bu soruları cevaplayabilmek için tümevarım ve karşılaştırmalı analitik yöntemler kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, İbnü’l-Arabî düşüncesinde insanın iki kısımdan oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır: Ruhani soyutlanma ve hissî somutlaşma. İnsanın ruhsal hayatı, onun hissi durumdan kurtulması ve aynı zamanda bunun zıddıyla gerçekleşir ki bu da manevi ölümdür. Bu ölüm şekline ek olarak bir de herkesçe bilinen hissi ölüm vardır. İbnü’l-Arabî düşüncesinde bu berzahtır, bu aşamada insan ruhlar ve manalar alemine intikal eder. Çalışmamızda İslam düşünce geleneğindeki geleneksel ölüm şekli olan hissi ölümün aksine, İbnü’l-Arabî’nin şiirlerindeki ölüm tarifinin onun diğer metinlerindeki genel görüşleriyle uyumlu olduğunu tespit ettik.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tasavvuf Edebiyatı, Muhyiddin İbnü’l-Arabî, Ölüm, Fenâ

THE IMAGE OF DEATH IN THE POETRY OF MUHYIDDÎN IBN ʿARABÎ

Öz

Death is considered a significant Topic in Muhyiddîn Ibn ʿArabî ideology because of the important role in revealing and that appreciation which is the purpose of every sophist. This study tackled the concept of death in Ibn ʿArabî poetry and sought to answer three major questions which they are: what is death for Ibn ʿArabî? How it was embodied in his poetry? And How far does the image of death in Ibn ʿArabî’s representations match with his ideological ones? To answer these inquiries, the study used deductive and comparative analytical approaches. The study found out that the human being in Ibn ʿArabî perspective consists of two sides and they are the spiritual abstract and the physical tangible. Therefore, the spiritual life is fulfilled by the end of the tangible status and vice versa, and this is the morale death. There is another type of death which is the common tangible death, and it is in Ibn ʿArabî perspective a Limbo (Barzakh) which is a transference to that realm of spirits and meanings. Also, Ibn ʿArabî expressed his thoughts about death in his poetry. Moreover, the study noted that the morale death matched his ideological representations, unlike, the tangible death as it was common in the Islamic traditional culture.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Sufi Literature, Muhyiddîn Ibn ʿArabî, Death, Demise

صورة الموت في شعر محيي الدين بن عربي

Öz

عتبر الموت من الموضوعات اللافتة في فكر محيي الدين بن عربي (1156-1240م)؛ لما له من دور محوريّ في الكشف والعرفان غاية كلّ صوفيّ. وقد تناولت هذه الدراسة مسألة الموت في شعر محيي الدين بن عربي وسعت للإجابة عن ثلاثة تساؤلات مركزية هي: ما هو الموت عند ابن عربي؟ وكيف تجسّد في شعره؟ وما مدى اتساق صورة الموت في شعر الشيخ الأكبر مع طروحاته الفكرية؟ وللإجابة عن هذه التساؤلات عمدت الدراسة إلى استخدام المنهجية الاستقرائية والتحليلية المقارنة.وقد خلصت الدراسة إلى أنّ الإنسان في نظر ابن عربي مكون من جانبين: تجريديّ روحانيّ وتجسيدي حسيّ. ولذلك فإنّ حياة الإنسان الروحية تكون بفنائه عن حالته الحسيّة والعكس صحيح، وهذا هو الموت المعنويّ. يضاف إلى هذا نمط آخر من الموت وهو الموت الحسيّ المتعارف عليه. وكلاهما في نظر ابن عربي برزخ ونقلة إلى عالم الأرواح والمعاني. وقد عبّر ابن عربي عن الموت في شعره، ولاحظت الدراسة أن الموت المعنوي في شعر ابن عربي جاء متسقا مع طروحاته الفكرية، خلافا للموت الحسّيّ الذي لم يخرج عن صورته التقليدية في االثقافة الإسلامية.

Anahtar Kelimeler

التصوف, الأدب الصوفي, محيي الدين بن عربي, الموت, الفناء

Kaynakça

• Abdu’l- Muhaymin, Ahmad. Nathariyyatu’l Maʿrifa bayna İbn Rushd wa Ibn ʿArabî. Alexandria: Dâru’l- Wafâ’, 2000.
• Al- ʿajlûnî, İsmâʿîl. Kashfu’l- Khafâ’ wa Muzîlu’l- İlbâs ʿamma İshtuhira mina’l- Ahâdîthi bayna’n- Nâs. Cairo: Maktabatu’l- Qudusiy, 1351 AH.
• Al- Hakîm, Suʿâd. Al- Muʿgam As- Sûfî. Cairo: Dandara Li’t- Tibâʿ wa’n- Nashr, 1981.
• Al- misbahi, Mohammed. Naʿam wa Lâ: Ibn ʿArabî wal- Fikri’l- Munfatih. Ar- Ribat: Dâru’l- Amân, 2012.
• Al- Munthirî, Zakiyyiddîn. At- Targîb wa’t- Tarhîb mina’l- Hadîthi’sh- Sharîf. Ed. İbrâhîm Shamsuddîn. Beirut: Dâru’l- Kutubi’l- ʿilmiyya, 1417 AH.
• An- Niffarî, Mohammed Abdul Jabbar. Kitâbu’l- Mawâqif wa’l- Gayât wa yalîhi Kitâbu’l- Mukhâtabât. Ed. Arthur Arberry. Egypt: Matbaʿat: Dâru’l- Kutubi’l- Midriyya, 1934.
• An- Nuwayrî, Shihâbuddîn. Nihâyatu’l- Arab fî Funûni’l- Adab. Ed. Yahyâ Ash- Shamî. Beirut: Dâru’l- Kutubi’l- ʿilmiyya, 2004.
• As- Sadiqî, Ahmad. İshkâliyyatu’l- ʿaqli wa’l- Wujûd fî Fikri İbn ʿArabî. Beirut: Dâru’l- Madâri’l- İslâmi, 2010.
• At- Tirmithî, Abû ʿİsâ. Al- Jâmiʿu’l- Kabîr. 6 Vol. Ed. Bashshar Awwad Marouf. Beirut: Dâru’l- Garb Al- İslâmî, 1996.
• Blachère, Régis. Târîkhu’l- Aradabi’l- ʿArabî. Trans. İbrâhîm Al- Kaylânî. Damascus: Dâru’l- Fikri’l- ʿArabiyyi’l- Muʿâsir, 1998.
• Chittick, William C.. The Sufi Path of Knowledge: Ibn Al-Arabi's Mystics of Imagination. Albany: Sunny Press, 1989.
• Chittick, William C.. The Self Disclosure of God, Principle of Ibn Al Arabi's Cosmology. New York: University of New York Press, 1998.
• Corbin, Henry. Târîkhu’l- Falsafa Al-İslâmiyya. Trans. Nasir Mruwwa & Hasan Qubeysi. Lebanon: Manshûrât Oweydât, 1966.
• Dayf, Shawqî. Ar- Rithâ’. Cairo: Dâru’l- Maʿârif, W. Date.
• Ibn ʿArabî, Muhyiddîn. Al-Futûhât Al-Makkiya. 4 Vol. Beiru: Dâr Sâdir. W.date. a copy of Dâru’l- Kutubi’l- ʿararbiyya’s edeition in Egypt, 1329 AH.
• Ibn ʿArabî, Muhyiddîn. İnshâ’u’d- Dawâ’ir. Ed. HS. Nyberg. Leiden: 1920.
• Ibn ʿArabî, Muhyiddîn. Rasâ’il Ibn ʿArabî. 2 Vol. Beiru: Al-Markizu’l- ʿArabî lid- Dirâsât. W.date. a copy of Dâiratul Ma'ârifi’l- Osmania’s edition in Hyderabad, 1361 AH.
• Ibn ʿArabî, Muhyiddîn. Fusûsü'l-hikem. Ed. Abul Ela Afifi. Beirut: Dâru’l- Kitâbi’l- ʿarabi, 1946.
• Ibn ʿArabî, Muhyiddîn. Al-’İsr â fî Maqâmi’l-’Asrâ. Hayderabad: Dâiratul Ma'ârifi’l- Osmania, 1367 AH.
• Ibn ʿArabî, Muhyiddîn. Diwân İbn ʿArabî. Ed. Ahmad Hasan Basaj. Beirut: Dâru’l- Kutubi’l- ʿilmiyya, 1996.
• Ibn ʿArabî, Muhyiddîn. Risâlatu Lâ Yuʿawwalu ʿalayh. Beirut: Dâru İhyâ’i’t- Turâthi’l- ʿArabî, W.date.
• İbn Hanbal, Ahmad. Musnad Al- İmam Ahmad İbn Hanbal. Ed. Shuʿayb Al- Arnaût and others. Beirut: Mu’ssasat’r- Risâ, W.date.
• Ibn-u Jaʿfar, Qudâma. Naqdu’sh- Shiʿr. Ed. Abdu’l- Munʿim Khafâjî. Beirut: Dâru’l- Kutubi’l- ʿilmiyya, W. Date.
• İbn Mâjah Al- Qazwînî. Sunan İbn-i Mâjah. Ed. Mohammad Fu’âd Abdul- Baqî. Cairo: Dâru İhyâ’i’l- Kutubi’l- ʿArabiyya, W. date.
• Khafâjî, Abdu’l- Munʿim. Al-ʿAbida Al- Khâshiʿa Râbiʿa Al-ʿAdawiyya. 2 Vol.. Cairo: Dâru Rashâd li’n- Nashr wa’t- Tawzîʿ, 1966.
• Palacios, Asin M.. Ibn Arabi: Hayatuhu wa Madhhabuhu, trans. Abd al-Rahman Badawi, Kuwait: Wakalat al-Matbuat, 1979.