ALIŞVERİŞ AKDİNDE AYIPLI MALIN KUSURUNDAN ÖTÜRÜ YÜKÜMLÜ TUTULMAMA (BERÂET) ŞARTININ TARAFLARIN RIZÂSI BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 939 - 962, 30.09.2021

Hasan Kayapınar

https://doi.org/10.33415/daad.848945

Cited By: 1

Öz

İslam hukukçuları akitlerde tarafların rızâsına büyük önem atfetmekte, rızânın ihlâl edilmesi durumunda ilgili tarafa yaptığı akdi feshetme hakkı vermektedir. Ayıp muhayyerliği de ayıplı malın satışa konu olması durumunda müşteri için bir hak olarak tanınmaktadır. Bununla birlikte İslam hukukçuları prensip olarak müşterinin maldaki ayıba râzı olduğu durumlarda ayıp muhayyerliğinin düştüğünü kabul etmektedir. Satıcı, mutlak olarak malın ayıptan berî olduğunu, maldaki herhangi bir ayıptan dolayı sorumluluk kabul etmeyeceğini beyan ederse bu şartın geçerliliği mezhepler arası tartışmalıdır. Hanefî mezhebi bu şartı meşrû kabul ederken diğer mezhepler genel anlamda bu şartı câiz görmezler. Bu çalışmada mezheplerin bu konudaki delilleri incelemeye tâbî tutulmuş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirmeler yapılırken İslam hukukçularının akitlerde gözettiği temel amaçlarından olan tarafların rızâsı hususu merkeze alınmış, muhtelif görüşler bu minvalde incelenmiştir. Daha sonra bu konuda tarihî süreç içerisinde ortaya atılmış farklı görüşler incelenmiş ve günümüz şartlarına da dikkat çekilerek ulaşılan sonuç ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

berâet, İslam hukuku, akit, muhayyerlik, ayıp

Examination of Condition of not Being Held Responsible for Flaw of Defective Goods (Barâ‛a) in the Shopping Contract in the Context of the Consent of the Parties

Öz

Islamic jurists attaches great importance to the parties' consent in contracts, giving the relevant party the right to terminate the contract made in case of breach of consent. Khiyar al-ʽayb (option of defect) is given as a right for the customer in case the defective good is the subject of sale. However, Islamic jurists as a rule accept that the khiyar al-ʽayb has dropped in cases where the customer consents to the defect in the goods. If the seller is absolutely free from defects, declares that he will not be liable for any defects in the goods, the validity of this condition is controversial between schools. While the Hanafi school accepts this condition as legitimate, other schools generally do not see this condition as valid. In this study, the evidence of schools on this subject was examined and evaluations were made. While making these evaluations, the issue of the consent of the parties, which is one of the main aims of Islamic jurists in the contracts, was taken into consideration. Different opinions have been studied in this manner. Later, different views on this subject that were put forward in the historical process were examined and the result achieved by drawing attention to today's conditions is expressed.

Anahtar Kelimeler

barâ‛a, Islamic law, contract, khiyâr (option), defect

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet. Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2013.
• Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed el-Herevî. Fethu Bâbi’l-İnâye Bi-Şerhi’n-Nükâye. ed. Ahmed Ferit Mizyadi. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Ali Haydar, Efendi. Dürerü’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm. çev. Raşit Gündoğdu - Osman Erdem. İstanbul: Osmanlı Yayınevi.
• Apaydın, Yunus. “İbrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/263-266. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Apaydın, Yunus. “Muhayyerlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25-30. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Musa. el-Binâye fî Şerhi’l-Hidâye. ed. Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1990.
• Bâcî, Ebü’l-Velid Süleyman b. Halef b. Sa’d. el-Müntekâ Şerhu Muvattaı Malik. ed. Muhammed Ali Bidûn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Bardakoğlu, Ali. “Ayıp (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/246-247. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn el-. es-Sünenü’l-Kübrâ. ed. Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1976.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. ed. Halil b. Me’mun Şiha. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2010.
• Burhânüddîn el-Buhârî, Ebü’l-Me‘âlî Mahmûd b. AhmedMaḥmûd b. Aḥmed el-. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n- Nu‘mânî. thk. Abdülkerîm Sâmî el-Cundî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî el-. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. ed. Inâyetüllah Muhammed İsmetullah vd. Beyrut: Dâru Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. Sünenü’d-Dârekutnî. ed. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessetü’r- Risâle, 2004.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. ed. Muhammed Ali es-Seyyid İzzet Ubeyd ed-De’as. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1997.
• Efendi, Asım. el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. ed. Mustafa Koç. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2012.
• Güney, Necmeddin. Satım Akdi Özelinde İslam Borçlar Hukukunda Garar. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. ed. Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz. Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr Şerhi Tenviri’l-Ebsâr. ed. Adil Ahmed Abdülmevcud - Ali Muhammed Muavvaz. Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî. ed. Abdülfettah Muhammed el-Hulv Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddin Zeyn b İbrâhim b Muhammed Mısri Hanefi İbn. el-Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik. ed. Zekeriya Umeyrat. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesıd. ed. Muhammed Suhbi Hasan Hallak. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 1410.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid. Şerhu Fethi’l-Kadîr. ed. Abdürrezzak Galip el-Mehdi. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed. Bedâiü’s-Sanâi’ fî Tertibi’ş-Şerai‘. ed. Ali Muhammed Muavvad. Beyrut: Dâr’ul-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Kisbet, Mustafa. “İslam Hukukunda Ayıplı Mal Satışında Tüketicinin Korunması”. Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi (İHYA) 5/1 (2019), 161-195.
• Komisyon. el-Âlemgîriyye, el-Fetâva’l-Hindiyye. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1310.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed el-. et-Tecrîd. ed. Ali Cuma Muhammed Muhammed Ahmet Serrac. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2004.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed el-. el-Hâvi’l-Kebîr. ed. Âdil Ahmed Abdülmevcûd Ali Muhammed Muʻavvaz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Merğinânî, Ebü’l-Hasan Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî. ed. Zalul Yusuf. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1995.
• Mevkûfâtî, Mehmed. Mevkûfât Mültekâ Tercümesi. çev. Ahmet Davudoğlu. İstanbul: Sağlam Yayınevi, 2000.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd b. Mevdud. el-İhtiyâr li-Ta’lîli’l-Muhtâr. ed. Halid Abdurrahman el-Akk. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2007.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref en-. el-Mecmû Şerhu’l-Muhezzeb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Orhan, Fatih. “Muhayyerlikler”. İslam Hukuku II. ed. Abdullah Çolak - Mehmet Dirik. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2019.
• Resmî Gazete. TBK, Türk Borçlar Kanunu (Kanun No. 6098). 27836 (11 Ocak 2011).
• Sahnûn, Abdüsselam b. Saîd Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebû Ahmed. Tuhfetül-Fukahâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1983.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. el-Üm. ed. Rıfat Fevzi Abdulmuttalib. Mansure: Dâr’ul-Vefa, 2001.
• Şeybânî, Ebu Abdullah Muhammed b. Hasan. el-Asl. ed. Mehmet Boynukalın. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Şirâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb fî Fıkhi’l-İmam eş-Şafiî. ed. Zekeriya Umeyrat. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiye, 1995.
• Şirbînî, Şemseddin Hatib Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-Muhtâc ila Marifeti Meânî Elfâzi’l-Minhâc. ed. Muhammed Halil Îtânî. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1997.
• Yaşar, Ahmet. İslam Borçlar Hukukuna Göre Satım Akdinde Ayıp Muhayyerliği ve Hukuki Sonuçları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk ez-. Tâcu’l Arûs Min Cevâhiri’l Kâmûs. ed. Mustafa Hicâzî. Kuveyt: Dâru Türâsi’l-Arabî, 1993.
• Zehra, Muhammed Ebû. el-Milkiyye ve Nazariyyetü’l-Akd fi’ş-Şerîʿati’l-İslâmiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1996.
• Zeylaʻî, Ebû Muhammed Osmân b. Ali. Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dakâik. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l- Emîriyye, 1315.
• Zuhaylî, Vehbe. Fıkhu'l-İslâmî ve Edilletühü. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.