YAŞANILAN TECRÜBELERİN HADİS METİNLERİNE YAKLAŞIMA ETKİSİ: PANDEMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 37 - 66, 31.03.2022

Abdulvahap Özsoy

https://doi.org/10.33415/daad.1033244

Öz

Hadis metinlerine yaklaşım farklılıkları sahabe döneminden itibaren var olan bir olgudur. Bu farklılıkların birçok sebebi vardır. Bu çalışmada yaşanılan önemli tecrübelerden biri olan pandemi süreçlerinin hadis metinlerine yaklaşıma etkisi ele alınmaktadır.
Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde pandemiden etkilenen İbn Hacer ile pandemi tecrübesi olmayan çağdaşı İbn Melek örnekleminde pandemi sürecinin tarihte hadis metinlerine yaklaşıma dair etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır.
İkinci bölümde ise günümüzde yaşanan pandemi sürecinin insanların hadis metinlerine yaklaşımına etkisi nicel ve nitel verilerin birlikte değerlendirilebildiği karma yöntem araştırmalarından yararlanılarak belirlenmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede pandemi sürecinin insanların hadis metinlerine ilgisini artırıp artırmadığı, pandemiden etkilenme düzeyinin özellikle din-bilim münasebeti çerçevesinde hadis metinlerini kabul veya reddetme hususundaki etkisi, ayrıca metinlere yaklaşırken teslimiyetçi veya akılcı bir tavır takınma, hadis metinlerinin kaynağı, yorumu gibi hususlarda etkisi anket çalışmasıyla tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tecrübe, Yorum, Tutum, Din-Bilim

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi

Proje Numarası

SBA-2021-9089

The Effect of Experiences on Approaches to Ḥadīth Texts: Pandemic Sample

Öz

Having different approaches to ḥadīth texts is a phenomenon that has existed since the companions (ṣaḥāba) period. There are many reasons for these differences. This study addresses the effects of the pandemic periods, which are necessary experiences, on approaches to ḥadīth texts.
The study consists of two chapters. The first chapter aims to determine the impact of pandemics on approaches to ḥadīth texts in history using the samples of Ibn Hajar, who experienced a pandemic, and Ibn Malak, who did not experience any pandemics.
As for the second chapter, the effect of pandemics on people’s approach to ḥadīths was tried to be identified via qualitative and quantitative researches. Within this scope, questionnaires were used to determine the effect of a pandemic on matters such as whether the interest in ḥadīths increased during the pandemics, the effect of being influenced by the pandemic especially on accepting or denying ḥadīth texts as part of religion-science relation, having a rational or submissive approach towards ḥadīths, and the source or interpretation of the ḥadīth texts.

Anahtar Kelimeler

Experiences, Comment, Attitude, Religion-Science

Proje Numarası

SBA-2021-9089

Kaynakça

• Andrew Nikiforuk. Mahşerin Dördüncü Atlısı: Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
• Atmaca, Veli. Tarih Boyunca Hastalık Algılamasında Dua Şifa İlişkisi. İstanbul: Gerekli Kitap, 2011.
• Ayar, Mesut. Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892-1895). İstan-bul: Marmara Üniversitesi, 2005.
• Aykan, Bahar - Onur Bilginer (ed.). Salgın Halleri Covid-19 ve Toplumsal Eşisizlikler. Ankara: Nika Yayınevi, 2021.
• Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Şuʿabu’l-Îmân. thk. Muhammed Besyûnî Zağlûl. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, 1410.
• Buhârî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. İsmâʿîl. Sahîh. thk. ‘Izzuddîn Dali vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
• Burcu Kurt, İsmail Yaşayanla (ed.). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Salgın Hastalıklar ve Kamu Sağlığı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2017.
• Creswell, J. W. - Plano Clark, V. L. Designing and Conducting Mixed Methods Research. London: Sage Publications Ltd., 2011.
• Çüçen, Abdulkadir. Bilgi Felsefesi. İstanbul: Asa Kitabevi, 2009.
• Donahue, Michael J. vd. “Din, Tutumlar ve Sosyal Davranış”. Din ve Maneviyat Psikolo-jisi -Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları-. 541-572, 2013.
• Eraslan, Abdulvasıf. “Tâʿûn Rivayetleri Çerçevesinde Hadis Şârihlerinin Hz. Peygambe-rin Karantina Tavsiyesine Yönelik Yaklaşımları”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XI/25 (2020), 487-511.
• Eren, Muhammet Emin. “Bir Hadis Beş Yorum: 73 Fırka Hadisine Farklı Bazı Yaklaşım-lar”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) XXIX/2 (2018), 331-347.
• Ertürk, Yıldız Dilek. Sosyal Psikoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları, ts.
• Görgün, Tahsin. Anlam ve Yorum: Dini Metinlerin Anlaşılması ve Yorumlanması. İstan-bul: Gelenek Yayınları, 2003.
• Gültekin, Mehmet Bekir. “Covid-19 Pandemisi Sürecinde Din Görevlileri-Cami-Cemaat İlişkileri (Ankara/Yenimahalle Örneği)”. Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi IV/2 (2020), 131-164.
• Gürler, Kadir. Ehl-i Hadisin Düşünce Yapısı: İlk Dönem Ehl-i Hadis Örneği. Bursa: Emin Yayınları, 2007.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhib-buddin Hatib. Beyrut: Dâru’l- Ma’rife, 1959.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed İbn Hacer. Bezlü’l-mâʿûn fî fazli’t- tâʿûn. Riyad: Dârü’l-Âsıme, 1991.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. Sünen. thk. ‘Imâdu’t-Tayyâr vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2010.
• İbn Melek, Abdullatif b. Abdulazîz. Mebâriku’l-ezhâr şerhu Meşâriki’l-Envâr. thk. Ebû Muhammed Eşref b. Abdulmaksûd. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1995.
• Kallek, Cengiz (ed.). “Dini Hükümlerin Kaynağı ve Dini Metinlerin Anlaşılması Konu-sundaki Çağdaş Yaklaşımlar Çalıştayı”. 567. İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
• Kandemir, Fatih. “Bazı Demografik Değişkenler Bağlamında Covid-19 Pandemi Neslinin Dindarlık ve Ölüm Kaygısı İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Gaziosman-paşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/ Tokat İlmiyat Dergisi VIII/1 (2020), 99-129.
• Kavas, Erkan. “Dini Tutum - Stresle Başa Çıkma İlişkisi”. Dumlupınar Üniversitesi Sos-yal Bilimler Dergisi 37 (2013), 143-167.
• Kaya, Süleyman. “Covid-19 Pandemi Süreci ve Sonrasına Kur’ân Temelli Yaklaşım”. Tefsir Araştırmaları Dergisi IV/3 (2020), 1-29.
• Kesgin, Salih. Hadisleri Anlama Sorunu. Ankara: TDV Yayınları, 2016.
• Kılıç, Orhan. Eskiçağdan Yakınçağa Genel Hatlarıyla Dünyada ve Osmanlı Devleti’nde Salgın Hastalıklar. Elazığ: Fırat Üniversitesi Rektörlüğü, 2004.
• Koca, Suat. “İbn Melek’in Mebâriku’l-Ezhâr Şerhu Meşâriki’l-Envâr’ındaki Şerh Yön-temi ve Eserin Hadis Şerh Literatüründeki Yeri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/1 (01 Nisan 2012), 1-34.
• Kurt, İsmail. “Bezlü’l-Mâûn Fadli’t-Tâûn Adlı Eseri Çerçevesinde Veba Hastalığı”. Artvin Çoruh Üniversitesi İlahiyat Araştırmaları Dergisi: Akademik - US IV/1 (2020), 103-114.
• Mahmoud, Ramy. “İbn Hacer el-’Askalânî’nin Veba-Tâun Gibi Salgın Hastalıklara Yak-laşımı”. Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi III/6 (2020), 67-86.
• Mhemit, Hüseyin el-. “İslâm Tarihi Boyunca Görülen Salgın Hastalıklar ve Alınan Ön-lemler”. Siyer Araştırmaları Dergisi 8 (2020), 123-137.
• Mühürlü Güller. “Peygamber Efendimiz (s.a.v) Yüce ALLAH İnsanlar topluca günah işlediklerinde, öğüt alıp tövbe etsinler diye onlara salgın bir bela gönderir. Emr-i bi’l-maruf ile Nehy-i ani’l-münker (iyiliği emretmek, kötülükten sakındırmak) +”. Tweet. @GullerMuhurlu (blog), 26 Mart 2020. https://twitter.com/GullerMuhurlu/status/1242927423340994560
• Şakir Mahmut Abdu’l-Muni. İbn Hacer el-Askalanî musannefâtuhu ve dirasetun fi men-hecihi ve mevaridihi fi kitabihi’l-İsâbe,. Beyrut: Muessesetü’r-Risâle, 1997.
• Temir, Hakan - Mhemit, Hüseyin el-. “Emevî İktidarın Kuruluş ve Yıkılışında Salgın Hastalıkların Etkisi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi XX/2 (2020), 933-960.
• Uyar, Ahmet. “Hadisleri/Sünneti Anlamada Farklı Yaklaşımlar (Ehl-i Hadis ve Ehl-i Re’y Ekolleri)”. Bilimname: Düşünce Platformu II/5 (Şubat 2004), 29-44.
• Yamaç, Muhammed. “Religious and Social Impacts in Turkey During the Coronavirus Pandemic”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi VIII/1 (2021), 65-84.
• Yaşar, Mehmet Aziz. “Pandemik Hastalıklar ve Karantina Üzerine Fıkhî Bir Analiz”. Atlas International Refereed Journal on Social Sciences VI/29 (2020), 463-479.
• https://tubitak.gov.tr. “Covid 19 ve Toplum”. Erişim 17 Ekim 2021.https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/20689/covid_19_ve_toplum_salginin_sosyal_beseri_ve_ekono mik_etkileri_sorunlar_ve_cozumler.pdf