İCÂRE AKDİNİN FESHİNE ETKİSİ AÇISINDAN HANEFÎLERDE ZARAR

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 367 - 396, 31.03.2022

Şevket Topal , Zahide Keskin

https://doi.org/10.33415/daad.1034386

Cited By: 1

Öz

İslam borçlar hukuku açısından sürekli edimli sözleşmelere model olabilecek bir akit olan icâre, günümüzdeki kira ve iş sözleşmelerine karşılık gelmektedir. Bu makalede zararın icâre akdinin feshine etkisi Hanefî mezhebi özelinde incelenmiştir. İcâre akdi yapısı itibarıyla bağlayıcı olmakla birlikte bazı durumlarda feshi kabil hale gelir. Bunda zarar da bir etkendir. Bu çalışmanın hedefi icâre akdi kapsamında taraflara fesih hakkı tanınan veya akdi münfesih hale getiren durumların zararla bağlantısını ortaya koymaktır. Fesih gerekçelerinin zararla bağlantısının tespiti hükümlerin genişletilmesi ve güncel meselelere uygulanması noktasında yol gösterici olması açısından önemlidir. Bu makalede akitlere etkisi açısından zarar kısaca açıklanmış, sonrasında zararın icârenin feshini gerektirdiği ve feshine mâni olduğu durumlar incelenmiştir. Çalışmada doküman analizi yöntemi tercih edilmiş, kaynaklardaki dağınık veriler bir araya getirilerek yorumlanmıştır. Elde edilen verilere göre tarafların akitle üstlenmedikleri bir zarara katlanmaları gerekirse o takdirde zararın icâre akdinin feshine neden olduğu, akdin feshinin zarara yol açacağı durumlarda ise feshe engel teşkil ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, İcâre, Fesih, Zarar, Hanefî mezhebi

The Notion of Damage in Ḥanafīs in Terms of Its Effect on the Rescis-sion of Ijārah Contract

Öz

Ijārah, a contract that can be a model for contracts of continuous performance in terms of Islamic obligations law, corresponds to current rental and labour contracts. In this article, the effect of the damage on the rescission of the ijārah cont-ract has been examined in the Ḥanafī school. Although the ijārah contract is intrinsically obligatory, it has been rescinded in some cases. Damage is also a factor in this matter. The purpose of this study is to reveal the connection between the damage and the right of parties to rescind or being the contract defunct within the context of the ijārah contract. Determining the relationship between the reasons for rescission and the damage is vital in guiding the expansion of the conclusions and their application to current issues. In this study, the damage is explained briefly in terms of its effect on the contracts; then, it’s requiring and preventing the rescission of the ijārah contract are examined. The document analysis method was preferred in the study, and the nonsystematic data in the sources were bro-ught together and interpreted. According to the data obtained, it has been seen that in cases where the parties have to bear a loss that they have not undertaken by contract, the damage causes the rescission of the ijārah contract. In cases whe-re the rescission of the contract will cause damage, it is an obstacle to the rescission.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, İjārah, Rescission (Faskh), Damage (Ḍarar), Ḥanafī school

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. nşr. Şuayb el-Arnaût, Adil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1416/1995.
• Akgündüz, Ahmed. Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2013.
• Ali Haydar Efendi, Hocaeminefendizâde. Dürerü’l-ḥükkâm şerḥu Mecelle-ti’l-aḥkâm. 4 Cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Apaydın, H. Yunus. “Muhayyerlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklope-disi. 31/25-30. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Aslan, Mehmet Selim. Süreli Akitlere Etkisi Açısından İslam Borçlar Huku-kunda Özür. Bursa: Emin Yayınları, 2018.
• Ateş, Üveys. İslam Hukukunda Akitlerin Feshi. Ankara: Gece Akademi, 2019.
• Aybakan, Bilal. “Zarar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/130-134. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed el-. el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye. nşr. Emîn Sâlih Şa’bân. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1420/2000.
• Bardakoğlu, Ali. “Fesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/427-436. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Bardakoğlu, Ali. “İcâre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/379-388. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Bölükbaş, Ali Haydar. İslam Borçlar Hukukunda Niza. Rize: STS Yayınları, 2020.
• Buhârî, Burhânüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-. el-Muḥîṭü’l-Burhânî fi’l-fıḳhi’n-Nuʿmânî. nşr. Abdülkerim Sâmî el-Cündî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî el-. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî. nşr. Muhammed İsmetullah b. İnâyetullah vd. 8 Cilt. Beyrut, Medine: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Dâru’s-Sirâc, 1431/2010.
• Çeker, Orhan. İslam Hukukunda Akidler. Konya: Tekin Kitabevi, 2014.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb el-. el-Ḳāmûsü’l-muḥîṭ. Bey-rut: Müessesetü’r-Risâle, 1426/2005.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân. Kitâbu’l-ʿayn. nşr. Mehdî Mahzûmî, İbrâhim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Daru ve Mektebetu’l-Hilal, ts.
• “Ḫıyâr”. el-Mevsûʿatü’l-fıḳhiyye. 20/41-48. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1410/1990.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz. Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr şerhu Tenvîri’l-ebṣar. nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvaz. 14 Cilt. Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Süneni İbn Mâce. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkīi. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳāʾiḳ. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1311.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid. Fetḥu’l-ḳadîr. nşr. Abdürrezzâk Gâlib Mehdî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1424/2003.
• “İcâre”. el-Mevsûʿatü’l-fıḳhiyye. 1/252-302. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1414/1993.
• “İstiḥḳâḳ”. el-Mevsûʿatü’l-fıḳhiyye. 3/219-236. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1414/1993.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd el-. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. nşr. Muhammed Muhammed Tâmir vd. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1426/2005.
• Kıylık, Mustafa Harun. İslam Borçlar Hukukunda Doğal Afetlerin Akitlere Etkisi. İstanbul: Hiper Yayın, 2018.
• Mergīnânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr el-. el-Hidâye şerḥu Bidâyeti’l-mübtedî. nşr. Muhammed Adnân Dervîş. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
• Nuaym, Esmâdî Muhammed. Naẓariyyetü fesḫi’l-ʿukûd fi’l-fıḳhi’l-İslâmî. Amman: Dârü’n-Nefâis, 1426/2006.
• Senhûrî, Abdürrezzâk Ahmed es-. Meṣâdirü’l-ḥaḳ fi’l-fıḳhi’l-İslâmî. 6 Cilt. Beyrut: Menşuratu’l-Halebi el- Hukukiyye, 1998.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Süleymân, Hûrân Muhammed. Naẓariyyetü’l-fesḫ ve taṭbîḳâtuhâ fi’l-fıḳhi’l-İslâmî. Dımaşk: Darü’n-Nevadir, 1433/2012.
• Şahin, Hasan. Akidlerde Muhayyerlik Teorisi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• “Żarar”. el-Mevsûʿatü’l-fıḳhiyye. 28/179-191. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1414/1993.
• Zennûn, Hasan Ali ez-. en-Naẓariyyetü’l-ʿâmme li’l-fesḫ fi’l-fıḳhi’l-İslâmî ve’l-ḳānûni’l-medenî. Kahire: Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısriyye, 1364/1946.
• Zerkā, Mustafâ b. Ahmed b. Muhammed ez-. el-Medḫalü’l-fıḳhiyyü’l-ʿâm. 2 Cilt. Dımaşk: Daru’l-Kalem, 1425/2004.
• Zeydân, Abdülkerîm. el-Medḫal li-dirâseti’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Naşirûn, 1432/2011.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî ez-. Tebyînü’l-ḥaḳāʾiḳ fî şerḥi Kenzi’d-deḳāʾiḳ. 6 Cilt. Bulak: el- Matbaâtü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313.
• Zuhaylî, Vehbe ez-. el-Fıḳhü’l-İslâmî ve edilletühû. 8 Cilt. Dımaşk: Daru’l-Fikr, 1405/1985.