Saçaklizâde’s Approach to the Debates on the Outlet and Adjectives of Letters

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 339 - 365, 31.03.2022

Ali Öge , Fatih Dokgöz

https://doi.org/10.33415/daad.932556

Öz

Pronouncing places and characteristics of letters have been topics of discussion from the first terms. Both pronouncing places and pronouncing times have been handled by reading scholars and first term linguistic scientists. Even in this historical term, discussions and debates on some specific letters have been made.
Cuhd al-muqıll, which was compiled by Muhammed b. Ebî Bekr al-Mar‛aşî (ö. 1145/1732) is accepted prime works of tajweed scholar.
Mar‛aşî started seventeen pronouncing places for letters. To support this view, he quoted from a lot of sources. On the subject of characteristics of letters, he researched it in detail, and he didn’t continue with the exact quotations, so he put forward his own opinions. He also got help from Mekkî b. Ebî Tâlib’s classification.
In this article, after it was quoted his opinions, it was handled Mar‛aşî’s comments and evaluations which are essential both in his historical period and at present. With the help at Cuhd al-muqıll it is presented aliveness on pronouncing letters' places and characteristics.

Anahtar Kelimeler

Reading the Quran and the Science of Qiraat, Letter, Pronouncing Place, Characteristics, Cuhd al-muqıll

SAÇAKLIZÂDE’NİN MAHREÇ VE SIFATLAR KONUSUNDAKİ TARTIŞMALARA YAKLAŞIMI

Öz

Tecvid ve kıraat ilminin en temel konularından olan harflerin mahreç ve sıfatları ilk dönemlerden beri tartışma alanı olmuştur. Gerek mahreç bölgeleri gerek mahreç sayıları tecvid ve kıraat âlimlerinin yanında ilk dönem dil âlimlerini de meşgul etmiştir. Hatta tarihi süreç içerisinde belli harfler üzerinden ilmi müzakereler kadar münazaralar da yapılmıştır.
Saçaklızâde nâmıyla meşhur Muhammed b. Ebî Bekr el-Mar‛aşî (ö.1145/1732) tarafından telif edilmiş olan Cühdü’l-muḳill tecvid ilminin önde gelen eserlerinden sayılmaktadır. Eserde mahreçleri 17 kabul eden müellif, sıfatlar konusunda ise Mekkî b. Ebî Tâlib’in (ö. 437/1045) tasnifinden hareketle konuyu etraflıca incelemiş ve sadece nakillerle yetinmeyip özellikle ihtilaflı hususlar üzerine yoğunlaşarak birçok yerde kendi fikirlerini ön plana çıkarmıştır.
Makalede söz konusu ulemânın görüşlerinin naklinden sonra Mar‛aşî’nin tarihi süreçte olduğu gibi günümüzde de alana dair yapılan çalışmalarda ses getirmeye devam eden yorum ve değerlendirmeleri ele alınmış ve Cühdü’l-muḳill’den hareketle harflerin mahreç ve sıfatları konusundaki ilmi canlılık ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kuranı Kerim Okuma ve Kıraat İlmi, Harf, Mahreç, Sıfat, Cühdü’l-mukill

Kaynakça

• Aliyyü’l Ḳârî, Ebü’l-Ḥasen Nûrüddîn ‛Alî b. Sulṭân Muḥammed. el-Mineḥü’l-fikriyye fî şerḥi’l-muḳaddimeti’l- cezeriyye. thk. ‛Usâme ‛Aṭâyâ. Dımaşḳ: Dârü’l- Ġavsânî, 2. Baskı., 2012.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV, 20. Basım, 2011.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’an Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 36. Baskı., 2016.
• Çiftci, Ali. “Hicri İlk Dört Asrın Önde Gelen Arap Dilbilimcileri Perspektifinden Harfle-rin Mahreçleri ve Sıfatlarının Değerlendirilmesi”. Bilimname 2016/2/XXXI (2016).
• Dânî, Ebû ‛Amr Os̱mân b. Sa‛îd. el-Muḥkem fî naḳṭi’l-mesâḥif. Beyrut-Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-‛İlmiyye, 2004.
• Dânî, Ebû ‛Amr Os̱mân b. Sa‛îd. et-Taḥdîd fi’l-itḳâni ve’t-tecvîd. thk. Ġānim Ḳaddûrî el-Ḥamed. ‛Ummân: Dâru ‛Ammâr, 2000.
• Dânî, Ebû ‛Amr Os̱mân b. Sa‛îd. et-Teysîr fî’l-kırââti’s-seb‛,. thk. Ferîd Muhammed b. ‛Azzûz. Beyrut-Lübnan: Dâru İbn Kesir, 1. Baskı., 2013.
• Darendeli Hamza Efendi. Tecvîd-i Edâiyye. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kü-tüphanesi: 14931.
• Dâvud, Muḥammed Muḥammed. es-Ṣavâit ve’l-ma‛nâ fî’l-᷾arabiyye. Kahire: Dâru Ġarîb, 2001.
• Enis, İbrahim. el-Eṣvâtü’l-lüġaviyye. Kahire: Mektebetü Nehdatü Mısr, ts.
• Fırat, Yavuz. Tecvid ve Kıraat İlmi Terimleri Sözlüğü. Konya: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı, 2018.
• Ḥamed, Ġānim Ḳaddûrî. ed-Dirâsâtü’ṣ-ṣavtiyye ‛ınde ‛ulemâi’t-tecvîd. ‛Ummân: Dâru ‛Ammâr, 2. Baskı., 2007.
• Hamed, Gânim Kaddûrî. Resmü’l-Mushaf. Bağdat, 1. Baskı., 1982.
• Husari, Mahmud Halil. Ahkâmu kırâeti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut-Lübnan: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2011.
• İbn Mücâhid, Ebubekir. Kitâbü’s-Seb‛a fi’l-ḳırâât. thk. Cemâlüddîn Muhammed Şeref. Tanta-Mısır: Dârü’s- Sahâbe li’t-Türâs, 1. Basım., 2007.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Ḫayr Şemsüddin Muḥammed b. Muḥammed b. Muḥammed b. ᷾Ali b. Yûsuf. Muḳaddime. thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Riyad: Dâru Nûru’l-Mektebât, 4. Baskı., 2006.
• İbnü'l-Cezerî, Ebu’l-Ḫayr Şemsüddin Muḥammed b. Muḥammed b. Muḥammed b. ᷾Ali b. Yûsuf. et-Temhîd fî ‛İlmi’t-tecvîd. thk. ‛Ali Ḥüseyin el-Bevvâb. Riyad: Mektebe-tü’l-Ma‛ârif, 1985.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muḥammed b. Abdülvâḥid es-Sîvâsî. Şerhü Fethü’l-Kadîr. Beyrut-Lübnan: Dârü’l- Kütübi’l-‛İlmiyye, 2003.
• Ḳâḍî, Abdülfettâḥ Abdülġanî. el-Vâfî fî şerḥi’ş-Şâṭıbiyye fî’l-ḳıraâti’s-seb‛. Cidde: Mek-tebetü’s-Sevâdî li’t-Tevzî‛, 4. Baskı., 1992.
• Karaçam, İsmail. Kur’an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri. İstanbul: İFAV, 30. Baskı., 2016.
• Ḳaysî, Ebû Muḥammed Mekkî b. Ebî Ṭâlib. er-Ri‛âye li tecvîdi’l-ḳırâeti ve taḥḳîḳi lafẓi’t-tilâve. thk. Ahmet Hasan Ferhat. ‛Ummân: Dâru ‛Ammâr, 3. Baskı., 1996.
• Ḳurtubî, Abdülvehhâb b. Muḥammed. el-Mûḍiḥ fi’t-tecvîd. thk. Ġānim Ḳaddûrî el-Ḥamed. ‛Ummân: Dâru ‛Ammâr, 2000.
• Maḳdisî, ᷾Abdurraḥmân b. İsmâ᷾îl b. İbrâhîm Ebû Şâme. İbrâzü’l-me‛ânî min ḥırzi’l-emânî fî’l-ḳırââti’s-seb‛,. thk. İbrahim ‛Avaz. Beyrut-Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-‛İlmiyye, ts.
• Mar‛aşî, Muḥammed b. Ebî Bekr. Cühdü’l-muḳill. thk. Sâlim Ḳaddûrî el-Ḥamed. Ürdün: Dâru ‛Ammâr, 2. Baskı., 2008.
• Mar‛aşî, Muḥammed b. Ebî Bekr. Taḳrîrü’l-ḳavânîni’l-mütedâvîle fî ‛ilmi’l-münâẓara. Ankara: Millî Kütüphane, 5494.
• Mar‛aşî, Muḥammed b. Ebî Bekr. Tenbîhâtü ‛alâ keyfiyyeti edâi’ḍ-ḍât. thk. Ferġali Sey-yid ‛Arabavî. Cize-᷾Amman: Mektebetü Evladü’ş-Şeyḫ li’t-Türâs, 2008.
• Mar‛aşî, Muḥammed b. Ebî Bekr el-. Tertîbü’l-‛ulûm. thk. Muḥammed b. İsmail es-Seyyid Aḥmed. Beyrut-Lübnan: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1988.
• Maşalı, Mehmet Emin. Kur’an’ın Metin Yapısı. Ankara: Otto, Genişletilmiş 2. Baskı., 2015.
• Müberred, Ebü’l-᷾Abbâs Muḥammed b. Yezîd. Kitâbü’l-mükteḍab. thk. Muḥammed Abdülḫâlıḳ ‛Aẓîme. Kahire, 1994.
• Öge, Ali - Dereli, M. Vehbi. Kur’an Bilgisi Soru Bankası. Konya: Kitap Dünyası, 4. Baskı., 2014.
• Özgeçit, Namık. Arapça ve Türkçede Ünlü ve Ünsüzlerin Birbirine Etkisi -Karşıtsal Çö-zümleme-. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Esntitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Pakdil, Ramazan. Ta’lim Tecvid ve Kıraat. İstanbul: İFAV, 11. Baskı., 2016.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr ‛Amr b. Os̱man b. Ḳanber. el-Kitâb. thk. ‛Abdüsselâm Muḥammed Hârûn. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 2. Baskı., 1982.
• Şâṭıbî, Ḳasım b. Firrûh. Ḫırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî fî’l-kıraâti’s-seb‛. thk. Muḥam-med Temîm ez-Zu‛bî. Dımaşḳ: Dârü’l- Ġavsânî, 5. Baskı., 2010.
• Şen, Mustafa. “Kur’an Harflerinin Mahrec ve Sıfatlarında Mübalağa: İfrat ve Tefrit”. Journal of Turkish Studies 10/14 (2015).
• Şükrî, Aḥmed Ḫâlid vd. el-Münîr fî aḥkâmi’t-tecvîd. ‛Ummân: Cem‛iyyetü’l-Muḥâfaẓati ‛ale’l-Ḳur’âni’l-Kerîm, 22. Baskı., 2013.
• Temel, Nihat. Kıraat ve Tecvit Istılahları. İstanbul: İFAV, 2. Baskı., 2009.
• Zencânî, Ebu ‛Abdullah. Târîḫu’l-ḳur’ân. Kahire: Müessesetü Hindâvî, 2014.