İBN KÂNİ‘ VE HADİS İLMİNDEKİ YERİ

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 1, 63 - 82, 30.05.2017

Fuat İstemi

Öz

Hadisin altın çağı olarak isimlendirilen hicri III. ve IV. yüzyıllarda yaşamış olan İbn Kâni’ başta ed-Dârekutnî olmak üzere çok sayıda öğrenci yetiştirmiştir. Onun "Mu'cemu's-Sahabe" isimli eserinde aktardığı rivayetlerin birçoğu kendisinden sonra gelen alimler tarafından dikkate alınmış ve nakledilmiştir. Fakat sonraki dönem hadisçilerinin onun bu eserini ihmal etmiş olmaları ve kendisi hakkında akademik anlamda yeterli çalışmanın bulunmayışı bizi böylesi bir çalışmaya sevketmiştir. Bu çalışmada İbn Kâni’in hayatı, eserleri ve hadis ilmindeki yeri hakkında bilgi verilmiştir. Özellikle de kendisine yöneltilen cerhlerin tarafsız ve gerçekçi olup olmadığı ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn Kâni’, Mu’cem, Sahabe, Cerh, Ta’dil

Kaynakça

• ALÎ TÛSÎ, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasen b. (460/1067), el-Fihrist, Cevad Kayyumi (thk.), Müessesetu Neşri’l-Fukaha, 1417.
• ASKALÂNI, İbn Hacer, el-İsâbe fi Temyizi’s-Sahabe, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrut 2010. I-IX
• ________, Tehzîbu’t-Tehzîb, İbrahim Zeybek, Adil Mürşit (Haz.), Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1996. I-IV
• ________, Lîsanu’l-Mîzan, Abdulfettah Ebû Ğudde (Haz.), Mektebetu’l-Matabaatu’l-İslamiye, Beyrut 2002. I-X
• ________, Nüzhetü’n-Nazar fi Şerhi Nuhbeti’l-Fiker, Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 2009.
• ÂŞIKKUTLU, Emin, Hadiste Rical Tenkidi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1997.
• BABANZÂDE, Ahmed Naim, Hadis Usûlü ve Tarihi, Hasan Karayiğit (Haz.), Düşün Yayıncılık, İstanbul 2010.
• BAĞDÂDÎ, Ebû Bekr Hatîb Ahmed b. Ali b. Sabit Hatîb, Târîhu Bağdad ev Medîneti’s-Selam, Beşâr Avvar Ma’ruf (thk.), Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 2001.XII/375-376. I-XVIII
• ________, es-Sâbık ve’l-Lâhik fî Tebâud ma beyne Vefati Raviyeyn an Şeyhin Vâhid, Muhammed b. Mattar ez-Zehrânî (thk.), ikinci baskı, Daru’s-Semî’i li’n-Neşr ve’t-Tavzî’, Riyad 2000.
• ________, Telhisü'l-Müteşabih fi'r-Resm, Sükeyne eş-Şihabi (thk.), Daru Talas, Dımaşk 1985. I-II
• ÇELEBİ, Kâtip, Keşfu’z-Zunûn, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1982. I-VI
• EBU MUHAMMED, Muhyiddin Abdulkadir b. Muhammed Kureşî (775/1373), el-Cevâhiru’l-Mudiyye fi Tabakati’l-Hanefiyye, Abdulfettah Muhammed el-Hulv (tah.), Hicr li Tibaa ve’n-Neşr, Cize 1993. I-V
• ELBÂNÎ, Muhammed Nâsıruddin, Fehresu Mahtutâti Dâri’l-Kutubi’z-Zahiriye, Meşhur Hasan Âl Selman (dzn.), Mektebutu’l-Mearif, Riyad 2001.
• EŞ-ŞUAYBÎ, Mâcid Humeyd Suveydan, “Ekvâlu İbn Kâni’ fi’r-Rical”, “Mecelletu Câmieti’l-Anbar li’l-Ulûmi’l-İslamiye”, Issn: 20716028 Yıl: 2014 Volume: 5 Issue: 20, ss. 75-146.
• İBN ABDİLBERR, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubi en-Nemeri, el-İsti’ab fi Ma’rifeti’l-Ashab, Abdulğani Muhammed Ali Mestu (Haz.), el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut 2010. I-III
• İBN HALLİKÂN, Ebu’l-Abbas Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. Ebi Bekr, Ve-feyâtu’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman, İhsan Abbas (thk.), Dâru’s-Sadr, Bey-rut trs. I-VIII.
• İBN KÂNİ’, Ebu’l-Hüseyin Abdulbaki b. Kani’ b. Merzuk (351/962), Mu’cemü’s-Sahabe (el-kısmü’l-evvel), “Tahkik, Diraset ve Tahric”, Halil İbrâhim Kutlay (thk.), (el-kısmu sani) Hamdi ed-Demirdaş Muhammed (thk.), Ümmü’l-Kurra Üniversitesi, Davet ve Usûlu’d-Din Fakültesi, Kur’an ve Sünnet Bölümü Yayın-lanmış Doktora Tezi Mekke 1993. I-XII
• ________, Mu’cemü’s-Sahabe Ebû Abdurrahman Salâh Mısrati (thk.), Mektebetü’l-Gurabai’l-Eseriyye, Medine 1997. I-III
• İBN KESİR, Ebu'l-Fida İmaduddin İsmail b. Ömer, (774/1373), el-Bidâye ve'n-nihaye, Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türki (tah.), Hicr li Tibaa ve’n-Neşr, Cize 1993. I-XXI
• İBN MAKULA, Ebû Nasr Sa'dülmelik Ali b. Hibetullah b. Ali (468/1093), el-İkmal fî ref’i’l-İrtiyab ani’l-Mu’telif ve’l-Muhtelif fi’l-Esma ve’l-Küna ve’l-Ensâb, Dâru Kitâbi’l-İslamî, Nâif el-Abbası (Haz.), Kahire trs. I-VIII
• İBN RECEB, Ebû’l-Ferec Zeynuddin Abdurrahman b. Ahmed el-Hanbeli, Şerhu Îleli’t-Tirmizî, Nûreddin Itr (Thk.), Dâru’l-Mellâh, Dımeşk 1978. I-II
• İBNU'L-CEVZİ, Ebu’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî, el-Muntazam fî Tarihi'l-Müluk ve'l-Ümem, Muhammed Abdülkadir Ahmed Ata, Mustafa Abdülkadir Ata (thk.), Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1992. I-XIX
• ________, ed-Duafa ve'l-Metrukin, Ebû'l-Fida Abdullah el-Kadı (Thk.), Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut 1986. I-III
• İBNU'L-İMAD, Ebu'l-Felah Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed (1089/1679), Şezerâtu’z-Zeheb fi Ahbâri men Zeheb, Abdulkadir Arnavut, Mahmûd Arnavut (tah.), Dâru İbn Kesir, Beyrut 1986. I-XI
• İSMAİL PAŞA el-Bağdâdî, Hediyyetu’l-Arifin Esmau’l-Müellifin ve Asaru’l-Musannifin, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1951. I-II
• KEHHALE, Ömer Rıza, Mu’cemu’l-Müellifin, Müessesetu’r-Risale, Beyrut 1993. I-III
• KIRBAŞOĞLU, M. Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, 4. Baskı, Otto Yayınları, Ankara 2013.
• ________, İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Üçüncü Baskı, Ankara Okulu Yayın-ları, Ankara 2006.
• KOÇYİĞİT, Talat, Hadis Usûlü, Beşinci Baskı, TDV Yayınları, Ankara 2006.
• LEKNEVİ, Ebu'l-Hasenat Muhammed Abdulhay b. Muhammed, er-Ref' ve't-Tekmil fi'l-Cerh ve't-Ta'dil, Abdülfettah Ebû Gudde (thk.), Mektebu'l-Matbuati'l-İslamiyye, Halep tarihsiz,
• RÛDÂNÎ, Muhammed b. Süleyman, Sılatü'l-Halef bi-Mevsuli's-Selef, Muhammed Hacci (thk.), Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, Beyrut 1988.
• SEZGİN, Fuat, Tarihu’t-Turasi’l-Arabi, Mahmud Fevzi Hicazi (Arapçaya çeviren), Câmi-atü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, Riyad 1991. I-V
• SUYÛTİ, Celalettin, Tabakâtu’l-Huffaz, Dâru’k-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1983.
• ZEHEBİ, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1348), Mîzânu’l-İ’tidal fi Nakdi’r-Rical, Ali Muhammed el-Bicavî (Thk.) Dâru’l-Fikr, Beyrut trs. I- IV
• ________, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Şuayb el-Arnavut, İbrâhim ez-Zeybek (thk.), Mües-sesetü'r-Risâle, Beyrut 1983. I-XXV
• ________, Tezkiretu’l-Huffaz, Dâru İhyâi Turâsi’l-Arabî, Beyrut trs. I-IV