Ḳus B. Sâʿide’nin Meşhur Hutbesi Bağlamında: Hutbelerin Arap Dili Öğreniminde Kullanımı Üzerine

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 927 - 950, 30.09.2022

Kıyasettin Arslan

https://doi.org/10.33415/daad.1107708

Öz

İnsanlar, tarihin ilk dönemlerinden itibaren farklı kültür ve medeniyetleri tanımak, ya da kendi kültür ve medeniyetini tanıtmak için başkalarıyla iletişime geçme gereği duymuşlardır. Başkalarıyla iletişim ihtiyacı, dil öğrenimi esnasında elde edilen, konuşma, okuma ve yazma gibi dil becerilerinin gelişmesi ile sağlanabilir. Dil öğrenimi gereksinimini gidermek için, direkt, doğal, işitsel-dilsel, bilişsel…vb. birçok yöntem geliştirilmiştir. Bu yöntemlerden biri de dilbilgisi-çeviri yöntemidir. Dil öğreniminde dilbilgisi-çeviri yöntemini benimseyenler, öğretmek istedikleri hedef dilden metinler seçerek öğrencilerinin dil becerilerinin gelişmesine çalışmaktadırlar. Bu çalışmada hutbeler, Ḳus b. Sâide’nin meşhur hutbesi bağlamında ele alınmaktadır. İçerdikleri zengin dil malzemesi nedeniyle de dilbilgisi-çeviri yöntemi için en uygun metinler olmaları gerektiği konu edinilmektedir. Belirtilen konu üzerinden hutbelerin, zengin Arap dili malzemesi içerdiklerini ve Arap dili öğreniminde dilbilgisi-çeviri yöntemini kullananlar için metin seçiminin hutbelerden de yapılabileceğini vurgulamayı amaçlamaktadır. Söz konusu çalışma, giriş ve iki başlığı kapsamakta olup, girişte hutbelerin zengin dil malzemesi içeren seçkin metinler olduğu tartışılmıştır. Bu bağlamda ülkemizde hutbe ve hatip kavramları üzerinden literatür çalışması yapılarak bazı çalışmaların analizlerine yer verilmiştir. Ḳus b. Sâide’nin biyografisi ve onun Hz. Muhammed’le olan bağlantısına değinilerek söz konusu hutbenin metni makaleye alınıp Türkçeye çevrilmiştir. Hutbenin içerdiği dil malzemesi tespit edilerek belagat unsurları ve gramer çeşitliliği şeklinde tasnif edilmiştir. Hutbeden random yöntemi ile sarf ilmi, nahiv ilmi ve belagate dair örnek ifadeler seçilmiştir. Seçilen örnek ifadeler üzerinden hutbelerin, Arap dili öğreniminde dilbilgisi-çeviri yöntemi açısından nasıl kullanılacağı tartışılmıştır. Bu makalede konu ve kapsam çerçevesine alınan tartışmalar betimleme yöntemi ile sunulmuştur. Söz konusu örnek hutbe üzerinden yapılan analizlere göre hutbelerin belagat ve gramer unsurları açısından oldukça zengin olduğu görülmüştür. Dil öğreniminde dilbilgisi-çeviri yöntemi kullanan öğreticilerin, örnek metinlerini hutbelerden seçmelerinin doğru bir seçim olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dil Eğitimi, Dilbilim, Dil Becerileri, Belagat, Konuşma

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

sa. sayın hocalarım. böylesine kıymetli bir çalışmayı yürüttüğünüz için sizleri tebrik eder, çalışmalarınızın hayırlaraa vesile olmasını dilerim.

In the Context of Qus b. Saʿid's Famous Sermon: On the Use of Sermons in Arabic Language Learning

Öz

Since the first periods of history, people have felt the need to communicate with others to get to know different cultures and civilizations or to promote their own culture and society. The need for communication with others can be met by developing language skills, such as speaking, reading, and writing, acquired during language learning. To meet the language learning needs, direct, natural, auditory-linguistic, cognitive…etc. Many methods have been developed. One of the methods that people have created for language learning is the grammar-translation method. Those who adopted the grammar-translation method in language learning tried to improve the students’ language skills by choosing texts from the target language they wanted to teach. In this study, sermons, Ḳus b. Saida's is discussed in the context of a famous sermon. Due to their rich language material, it is discussed that they should be the most relevant texts for the grammar-translation method. It aims to emphasize that the sermons contain rich Arabic language material and that the text selection can also be made from the sermons for those who use the grammar-translation method in learning the Arabic language. The aforementioned study covers the introduction and two titles, and it is discussed that the sermons are distinguished texts containing rich language material. In this context, a literature study was conducted on the concepts of khutbah and orator in our country, and analyzes of some studies were included. Ḳus b. Saida's biography and his connection with Muhammad (pbuh) are mentioned. The text of the said sermon was taken into the article and translated into Turkish. The language material contained in the sermon was determined and classified as rhetoric elements and grammatical diversity. Sample expressions on the science of morphology, syntax, and rhetoric were selected from the sermon with the random method. It has been discussed how the sermons will be used in terms of the grammar-translation method in learning the Arabic language through selected sample expressions. In this article, the discussions within the framework of the subject and scope are presented with the descriptive method. According to the analyzes made on the sample sermon in question, it has been seen that the sermons are pretty rich in terms of rhetoric and grammatical elements. It has been concluded that it would be the right choice for the teachers who use the grammar-translation method in language learning to choose their sample texts from the sermons.

Anahtar Kelimeler

Language Education, Linguistics, Language Skills, Rhetoric, Speaking

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Aydın, Tahirhan. Arapça ve Türkçede Cümle Yapısı, Yabancılara Arapça Cümle Öğretimi Karşıtsal Çözümleme. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora, 2007.
• Bulut, Ali. Belâġat Meʿânî- Beyân-Bedʿî. İstanbul: İFAV yayınları, 2015.
• Câḥiẓ, Ebû Osman, el-Beyân ve’t-tebyîn. thk. Abdusslâm Muhammed Harun. 4 Cilt. Ḳahire: Mektebet’ul-hancı, 1998.
• Cevherî, İsmail b. Hammad. es- Ṣıḥâḥ. thk. Ahmed Abdulġafur Attâr. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ilm lilmelêyîn, 1990.
• Crystal, David. Dilin kısa tarihi. çev. Tufan Göbekçi. İstanbul: ALFA Yayınları, 2018.
• Cûcrî, Muhammed Abulmunim el-. Şerhu şuẕûru’ẕ-ẕeheb. thk. Nevfâl Cezâ el-Hârisî. Medime: Mektebetü’l-Melik Fahd, 2004.
• Culfa, Mahmut. Seyfüddevle Hatiplerinden İbn Nübâte’ninhayatı, Edebi Kişiliği ve Cihatla İlgili hutbelerinin Edebi Açıdan Tahlili. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Curcânî, MuhMuhammedammed b. Ali es-Sekkâkî. Kitâbu’t-Taʿrifât. Beyrut: Mektebetü Lüban, 1985.
• Çakan, İsmail Lütfi. Dini Hitabet Çeşitleri-İlkeleri-Örnekleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Çiçek, Hacı. Zemahşerî ve Atvâgu’z-zeheb fi’l-mewâ‘iz ve’l-hutab Adlı Eseri. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Dayf, Şevḳi. Târîḫu’l-edebu’l-ʿArabi el-ʿasru’l-câhili. Ḳahira: Dâru’l-meârif, 2003.
• Eẕherî, Muhammed b. Ahmed. Tehẕîbu’l-luġa. thk. Abdusselam Muhammed Harun. 16 Cilt. Mısır: ed-Dâru’l- mısrıyye, 1964.
• Fâhûrî, Hannâ el-. el-Câmʿi fi târîḫi’l-edebi’l-ʿArabi edebü’l-ḳadîm. Beyrut: Dâru’l-cîl, 1986.
• Ġalâyînî, Mustafa el-. Câmiʿu’d-durûsi’l-ʿArabiyye. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿasriyye, 1993.
• Güney, Murat Arif. “Yabancı Dil Öğretimi ve Dünden Bugüne Türkiye’de Arapça Öğretimi”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (KTUİFD) 1/1 (14 Mart 2014), 193-211.
• Habenneke, Hasan. Belâġatu’l-ʿArabiyye üsüsühâ ve ʿulûmuhâ ve Funûnuhâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’ş-Şâmiye, 1996.
• Işıdan, Abdulmuttalip. Yabancılara Arapça Öğretiminde Kısa Hikayenin Yeri. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Işık, İbrahim. Ömer b. Abdulaziz’in Hutbelerinin Arap Dili ve Edebiyatındaki Yeri ve Değeri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• İbn Fâris, Ahmed. Meḳâyisu’l-luġa. thk. Abdusselam Muhammed Harun. 6 Cilt. Mısır: Dâru’l-fikr, 1979.
• İbn Hâcib, Cemaleddin. eş-Şâfiye fî ʿilmi’t-taṣrîf ve’l- ḫat. thk. HHasan Ahmed eş-Şâfiyeci. Suudi ʿArabistan: el- Mektebetü’l-mekkiye, 2014.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail el-Ḳurayşi ed-Dımeşḳi. el –Bidâye ve’n- nihâye. thk. Abdulmuhsin et-Türkî. Dâru’l- hicr, 1997.
• İbn Ḳuteybe, Abdullah İbn Müslim. Edebü’l-Kâtib. thk. Ali Fâʿûr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l- ʿilmiye, 1988.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed. Lisânu’l-‘Arab. thk. Ali el-Kebir vd. 10 Cilt. Ḳahira: Dârul-meârif, ts.
• İbn. Saʿd, Muhammed. Tabaḳâtu’l-kebir. thk. Ali Muhammed Amr. 11 Cilt. Ḳahire: Mektebet’ul-hancı, 2001.
• İnce, Nazife Nihal. “Teşekkül Öncesi Dönem Belâgat Akımları: Cahiz Örneği”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/2 (2019), 911-928.
• İpek, Muhammet Selim. “Hatip Olarak el-Haccâc b. Yusûf”. EKEV Akademi Dergisi 17/57 (Güz 2013), 23-31.
• İsfahânî, Râġıb. el-Mufredât. thk. Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz. Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, ts.
• İskenderî, Ahmed el- Anânî, Mustafa. el- Vasîṭ fi’l-edebi’l-ʿArabî ve târîḫîh. Mısır: Matbaʿatu’l-maʿârif, 1925.
• Ḳalḳaşendi, Ahmed el-. Ṣubhu’l-ʿâşâ. 14 Cilt. Ḳahira: Dâru’l-kutübi’l-mısrıyye, 1922.
• Kazancı, Ahmet Lütfi. Peygamberimizin Hitabeti. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Ḳazvînî, Muhammed el-Hatib el-. el-Îżâh fî ʿulûmi’l-belâġa. thk. İbrahim Şemsüddin. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l- ʿilmiye, 2003.
• Ḳazvînî, Muhammed el-Hatib el-. et-Telhîs fi ʿilmi’l-belâġa. thk. Abdurrahman el-Bergûgî. Dâru’l-fikr el-Arabî, 1904.
• Kocabıyık, Halil İbrahim. “Arap Dilinde Okuma Kavramı”, Kilitbahir, 17 (Eylül 2020), 110-142.
• Kocabıyık, Halil İbrahim. “Ebû Hayyân ve el-Bahru’l-Muhît Adlı Tefsîri (II)”, Academic Platform Journal of Islamic Researches, 3/3 (2019), 378-388.
• Kocaman, Kasım. “Geçmişten Günümüze Dinî İletişim/Hitabet Türü Olarak Hutbede Konu”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/63 (Nisan 2019), 1258-1271.
• Kurucu, Ayşegül. Cahiliye Dönemi Hakim ve Hatiplerinden Ḳuss B. Sâide , Eksem B. Sayfi ve Amr B. Madikerib’in Arap Dili ve Edebiyatındaki Yerleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Medni, Bahar. Arapça Öğretiminde Edebî Materyallerin Kullanımı. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Memiş, Muhammet Raşit- Erdem, Mehmet Dursun. “Yabancı Dil Öğretiminde Kullanılan Yöntemler, Kullanım Özellikleri ve Eleştiriler”. Turkish Studies 8/9 (2013), 297-318.
• Mennâ, Haşim Salih. en-Nes̱ru fî’l-ʿasri’l-câhili. Beyrut: Dâru’l-fikri’l-ʿArabi, 1993.
• Muallimoğlu, Nejat. Hitabet/Konuşma Sanatı. İstanbul: Avcıol Basım Yayın, 2011.
• Nation, Paul. Bir Yabancı Dili Öğrenmek İçin Neleri Bilmeniz Gerekir? çev. Kadir Vefa Tezel. Yeni Zellanda, 2014.
• Özbalıkçı, Reşit. Asr-I Saadet ve Râşit Halifeler Döneminde Hitâbet. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2005.
• Rabîaʿ, Ahmed. Ḳus İbn.Sâʿide el-iyâdî hayâtuhu ḫutbetuhu şiʿruhu. Bağdat: Matbaatu’n-Nu’mân, 1974.
• Râcıhî, Abduh. Tatbîḳu’n-nahvî. Beyrut: Dâru’n-nahdati’l-ʿArabiyye, 2010.
• Râcıhî, Abduh. Tatbîḳu’ṣ-ṣarfî. Beyrut: Dâru’n-nahdati’l-ʿArabiyye, 2014.
• Sâdır, Ḳārîn. “Ḳus b. Sâʿıde el-İyâdî ḫaṭîbü’l-ʿArap ve şâʿiruhâ ve hakîmühâ ve halîmühâ fî ʿasrih”. el-Mʿarife 523/ (2007), 96-113.
• Safvet, Ahmet Zeki. Cemheratu ḫutabi’l-ʿArab fî ʿusûri’l-ʿArabiyyeti’ẓ-ẓêhira. Ḳahira: Matbaatu Mustafa el-bânî el-halebî, 1933.
• Sami, Üsmetullah. Arap Dili Belâgatı ve Retorik Açısından Hz. Muhammed’in (s.a.s.) Hutbeleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Sebüktekin, Hikmet. “Yabancı Dil Öğretimi ve Dilbilim”. Boğaziçi Üniversitesi Dergisi 8/9 (1981 1980), 241-250.
• Sekkâkî, Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-ʿulûm. thk. Naim Zarzûr. Beyrut: Dâru’l-mektebeti’l-ʿilmiye, 1987.
• Sönmez, Nesim. “Sadru’l-İslâm Döneminde Hitabet Türleri ve Temel Özellikleri”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 10/1 (Nisan 2018), 352-378.
• Sümer, Hatice. Ñuõabu Ñâlid B. Óafvân et-Temîmî ve Aùvâluhû ve Añbâruhû Adlı Eserin Arap Dili ve Edebiyatındaki Yeri ve Değeri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Zebîdî, Muhammed ez-. Tâcu’l-ʿarûs. thk. Abdussettar Ahmed Farâc. 40 Cilt. Kuveyt: Matbaatü hukûmeti, 1965.
• ʿÂlûsî, Mahmut Şükrü el-Baġdadi el-. Bulûġu’l-ereb fi mʿarifeti ahvali’l-ʿArabî. thk. Muhammet Behçet el-Eseri. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütibi’l-ʿİlmiyye, ts.
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp#top2. Erişim 10 Ocak 2022
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp. Erişim 10 Ocak 2022
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp#top2. Erişim 10 Ocak 2022