Dinî Yönelimler Ve Toplumsal Cinsiyet Rollerine Yönelik Tutumlar: Sivas Örneği

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 1087 - 1118, 30.09.2022

Ayşe Çağrıcı Zengin , Zafer Cirhinlioğlu

https://doi.org/10.33415/daad.1109420

Öz

Dinî yönelimlerin toplumsal cinsiyet ayrımcılığına etkisini Sivas örneği üzerinden ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilen bu çalışma, bir alan araştırmasına dayanmaktadır. Araştırmaya Sivas ilinin merkez ve dört ilçesinden 600 hane halkı katılmıştır. Ölçme araçları “Dinî Yönelim Ölçeği”, “Dinsel Fundamentalizm Ölçeği” ve “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği”nden oluşmaktadır. Araştırma hipotezleri, karmaşık araştırma problemini sistematik ve kapsamlı bir şekilde, tek bir süreçte ele almayı mümkün kılan “Yapısal Eşitlik Modellemesi” kurularak test edilmiş ve iki temel sonuca ulaşılmıştır: İlk sonuca göre içsel dinî yönelim, dinsel fundamentalizmi pozitif ve anlamlı şekilde yordamaktadır. İkinci sonuca göre dinsel fundamentalizm, toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili eşitlikçi tutumları negatif ve anlamlı biçimde yordamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din sosyolojisi, içsel dinî yönelim, dışsal dinî yönelim, dinsel fundamentalizm, toplumsal cinsiyet rol tutumları

Destekleyen Kurum

Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (CÜBAP) Birimi

Proje Numarası

EDB-040

Religious Orientations and Attitudes Towards Gender Roles: Example of Sivas

Öz

This study, which was carried out to reveal the Sivas example of the effect of religious orientations on gender discrimination, is based on field research. 600 households from the center and four districts of Sivas province participated in the field study. The measurement tools consist of the “Religious Orientation Scale,” “Religious Fundamentalism Scale”, and “Gender Roles Attitude Scale”. The research hypotheses were tested by establishing “Structural Equation Modeling”, which makes it possible to address the complex research problem systematically and comprehensively in a single process, and two main results were reached: According to the first result, intrinsic religious orientation positively and significantly predicts religious fundamentalism. According to the second result, religious fundamentalism predicts egalitarian attitudes about gender roles negatively and significantly.

Anahtar Kelimeler

Sociology of religion, intrinsic religious orientation, extrinsic religious orientation, religious fundamentalism, gender roles attitudes

Proje Numarası

EDB-040

Kaynakça

• Ahmed, Leila. “Feminism and Feminist Movements in the Middle East, Preliminary Exploration: Turkey, Egypt, Algeria, People’s Democratic Republic of Yemen.” Women’s Studies International Forum. ed. Azizah Y. Al- Hibri. 5/2 153-168. Oxford: Pergamon Press, 1982.
• Allport, Gordon W. – Ross, J. Michael. “Personal Religious Orientation and Prejudice”. Journal of Personality and Social Psychology 5/4 (1967), 432-443.
• Allport, Gordon W. “The Religious Context of Prejudice”. Journal for the Scientific Study of Religion 3/5 (1966), 447-457.
• Altemeyer, Bob – Hunsberger, Bruce. “A Revised Religious Fundamentalism Scale: The Short and Sweet of It”. The International Journal for the Psychology of Religion 14/1 (2004), 47-54.
• Altemeyer, Bob – Hunsberger, Bruce. “Authoritarianism, Religious Fundamentalism, Quest, and Prejudice”. The International Journal for the Psychology of Religion 2 (1992), 113-133.
• Argyle, Michael. Psychology and Religion: An Introduction. London: Routledge, 2000.
• Ayten, Ali – Sağır, Zeynep. “Dindarlık, Dinî Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma”. M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2014), 5-18.
• Ayten, Ali. Empati ve Din: Türkiye’de Yardımlaşma ve Dindarlık Üzerine Psiko-sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayınları, 2010.
• Bayhan, Vehbi. “Beden Sosyolojisi ve Toplumsal Cinsiyet”. Doğu Batı 16/63 (2013), 147-164.
• Beauvoir, Simone de. İkinci Cinsiyet II. çev. Gülnur Acar Savran. İstanbul: Küy Yayınları, 2021.
• Berger, Peter L. Kutsal Şemsiye-Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları. çev. Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2000.
• Berktay, Fatmagül. “Doğu ile Batı’nın Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık. ed. Uygur Kocabaşoğlu. 3/275-285. İstanbul: İletişim, 2020.
• Bhasin, Kamla. Toplumsal Cinsiyet Bize Yüklenen Roller. çev. Kader Ay – Zeycan Sarıhacıoğlu. İstanbul: KDVY, 2015.
• Bora, Tanıl. Türk Sağının Üç Hâli: Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslâmcılık. İstanbul: Birikim, 2012.
• Carr, Thomas K. – Santosh, C. Saha. Religious Fundamentalism in Developing Countries. London: Greenwood Press, 2001.
• Cirhinlioğlu, Fatma G. “Dini Yönelimler ve Önyargı”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 7/1 (2010), 1366-1384.
• Cirhinlioğlu, Fatma G. Üniversite Öğrencilerinde Utanç Eğilimi, Dinî Yönelimler, Benlik Kurguları ve Psikolojik İyilik Hali Arasındaki İlişkiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Cirhinlioğlu, Fatma G. – Ok, Üzeyir. “Kadınlar mı Yoksa Erkekler mi Daha Dindar?”. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks 3/1 (2011), 121-141.
• Cirhinlioğlu, Zafer vd. Dindarlık, Ruh Sağlığı ve Modernite. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2013.
• Çağatay, Selin. “Kemalist Feminizm: Kadın Hareketi Tarihinin Göz Ardı Edilmiş ‘Bariz Gerçeği’”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm. Ed. Feryal Saygılıgil – Nacide Berber. 10/313-330. İstanbul: İletişim, 2020.
• Çakır, Serpil. Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis, 2016.
• Darkot, Besim. “Türkiye’nin Nüfus Hareketleri Üzerine Yeni Gözlemler”. Türk Coğrafya Dergisi 27/21 (1961), 1-14.
• Davison, Andrew. Secularism and Revivalism in Turkey. New Haven: Yale University Press, 1998.
• Delaney, Carol. Tohum ve Toprak. çev. Selda Somuncuoğlu – Aksu Bora. İstanbul: İletişim, 2001.
• Demir, Mustafa. Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devrinde Sivas Şehri. Sakarya: Sakarya Kitabevi, 2005.
• Demirel, Ömer. “Sosyo-Ekonomik Açıdan Osmanlı Dönemi Sivas Ermenileri”. Osmanlı Dönemi Sivas Şehri. 182- 190. Sivas: Sivas Valiliği Tarih ve Kültür Araştırmaları Merkezi, 2006.
• Dökmen, Zehra. Toplumsal Cinsiyet: Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi, 2012.
• Donovan, Josephine. Feminist Teori. çev. Aksu Bora vd. İstanbul: İletişim, 2005.
• Durakbaşa, Ayşe. Halide Edip: Türk Modernleşmesi ve Feminizm. İstanbul: İletişim, 2017.
• Ecevit, Yıldız. “Üretim ve Yeniden Üretim Sürecinde Ücretli Kadın Emeği”. Toplumsal Araştırmalar Dergisi 9 (1985), 72-93.
• Gökçe, Turan. “1831 Nüfus Sayım Sonuçlarına Göre Sivas Sancağının Demografik Yapısı”. Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri-I (21-25 Mayıs 2007). ed. Şeref Boyraz. 1/221-257. Sivas: Sivas Valiliği, 2007.
• Göle, Nilüfer. İç İçe Geçişler: İslam ve Avrupa. İstanbul: Metis, 2010.
• Güler, Kahraman – Tüysüz, Büşra. “Cinsel Mitler ve Toplumsal Cinsiyet Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi 7 (2021), 291-313.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• Iannaccone, Laurence R. “Toward an Economic Theory of ‘Fundamentalism’”. Journal of Institutional and Theoretical Economics 153 (1997), 100-116.
• Illich, Ivan. Gender. çev. Ahmet Fethi. Ankara: Ayraç, 1996.
• Kadıoğlu, Ayşe. Cumhuriyet İradesi ve Demokrasi Muhakemesi. İstanbul: Metis, 1999.
• Kandiyoti, Deniz. Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar. İstanbul: Metis, 2011.
• Kaplan, Lawrence. Fundamentalism in Comparative Perspective. Amherst: University of Massachusetts Press, 1992.
• Karakaş, Mehmet. “Türkiye’nin Kimlikler Siyaseti ve Sosyoloji”. Akademik İncelemeler Dergisi 8/2 (2013), 1-44.
• Kaya, F. Şule – Uysal, Veysel. “Günümüzde Dindarlık ve Toplumsal Cinsiyet Rolü Algıları Üstüne Bir Araştırma”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36 (2015), 646-662.
• Kazemi, Ferhad. “Gender, Islam and Politics-Iran”. Iran Chamber Society. Erişim 11 Kasım 2021. http://www.iranchamber.com/society/articles/gender_islam_politics_iran2.php
• Köktaş, M. Emin. Türkiye’de Dini Hayat: İzmir Örneği. İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
• Kuzgun, Yıldız – Sevim, Seher A. “Kadınların Çalışmasına Karşı Tutum ve Dini Yönelim Arasındaki İlişki”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 37/1 (2004), 14-27.
• Kuzucu, Kemalettin. “1021’den 1921’e Türk-Ermeni İlişkilerinin Sivas Boyutu”. Tarihte Türkler ve Ermeniler 4 (2014), 1-54.
• Mitchell, Juliet. “Kadın ve Eşitlik”. çev. Fatmagül Berktay. Kadın ve Eşitlik. ed. Juliet Mitchell – Ann Oakley. 23-46. İstanbul: Pencere, 1998.
• Mutlu, Sevda. “Siyaset ve Temsil”. Sivas Atlası. ed. Kaan Şevki Kavak. 439-462. Sivas: SVS Yayınları, 2020.
• Özbek, Süleyman. “Ortaçağlarda Anadolu Ticaret Yollarının Kavşağında Sivas”. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül-1 Ekim 2005). ed. İbrahim Yasak. 406-413. Sivas: Sivas İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2006.
• Pargament, Kenneth. “The Bitter and the Sweet: An Evaluation of the Costs and Benefits of Religiousness”. Psychological Inquiry 13/3 (2002), 168-181.
• Ryckman, Richard M. vd. “Intrinsic-Extrinsic Religiosity and University Students’ Willingness to Donate Organs Posthumously”. Journal of Applied Social Psychology 34/1 (2004), 196-205.
• Sancar, Serpil. Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim, 2017.
• Sezen, Abdülvahid. “Dinsel Fundamentalizm Ölçeğinin Türkçe Çevirisinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Dergisi 30 (2010), 135-147.
• Sezen, Abdülvahid. “İman Gelişimi-Dinsel Fundamentalizm İlişkisi: Üniversite Öğrencileri Örneği”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2008), 203-232.
• Strizenec, Michal. “Dindarlık ve Bilişsel Süreçler”. çev. Abdülvahid Sezen. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/3 (2010), 273-286.
• Subaşı, Necdet. “Fundamentalizm, İslam ve Hayat”. İslami Araştırmalar Dergisi 8/3-4 (1995), 250-262.
• Sullivan, Thomas J. Introduction to Social Problems. Boston: Pearson Education, 2003.
• Tam, Gülşah – Vefikuluçay Yılmaz, Duygu. “Diyanet Çalışanlarının Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 14/77 (2021), 697-705.
• Tamer, Aytül. İrade-i Milliye: Ulusal Mücadelenin İlk Resmi Yayın Organı. İstanbul: Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı, 2004.
• Tekeli, Şirin. Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiye’sinde Kadınlar. İstanbul: İletişim, 2011.
• Tiliopoulos, Niko vd. “The Means and Ends of Religiosity: A Fresh Look at Gordon Allport’s Religious Orientation Dimensions”. Personality and Individual Differences 8/42 (2007), 1609-1620.
• Timuroğlu, Senem. Kanatlanmış Kadınlar: Osmanlı ve Avrupalı Kadın Yazarların Dostluğu. İstanbul: İletişim, 2020.
• Uysal, Veysel. “Günümüz Türk Toplumunda Dinsellik ve Kadın/Erkek Aleyhtarı Tutumlar”. MÜİF Dergisi 20 (2001), 81-114.
• Uysal, Veysel. Türkiye’de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: DEM Yayınları, 2006.
• Yapıcı, Asım. “Cinsiyete Göre Farklılaşan Dindarlıklar ve Kadınlarda Dinsel Yaşamın Farklı Görüntüleri”. Dinî Araştırmalar Dergisi Kadın Özel Sayısı (2016), 131-161.
• Yapıcı, Asım. “Dinî Yaşayışın Farklı Görüntüleri ve Dogmatik Dindarlık”. Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2002), 75-117.
• Yapıcı, Asım. “Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-analiz Denemesi”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2012), 1-34.
• Yücekök, Ahmet N. Türkiye’de Örgütlenmiş Dinin Sosyo-Ekonomik Tabanı: (1946-1968). Ankara: Sevinç Matbaası, 1971.
• Zeyneloğlu, Simge – Terzioğlu, Fisun. “Development and Psychometric Properties Gender Roles Attitude Scale”. H. U. Journal of Education 40 (2011), 409-420.