İslami Hareket Bağlamında Alternatif Müzikal Alanın Oluşumu Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 973 - 1000, 30.09.2022

Sümeyye Aydın Bulut

https://doi.org/10.33415/daad.1121892

Öz

Türkiye’de 1980’li yıllarda şiir, roman, sinema gibi birçok sanat faaliyetinin yanı sıra müzik de İslami hareketin oluşturmayı hedeflediği kamusallığın şekillendiği önemli alanlardan birisi olmuştur. Türkiye’nin modernleşme sürecinde dinin siyasal, toplumsal ve kültürel birçok alanda geri çekilmesi İslami söylem ve kavramlar ekseninde inşa edilen yeni bir müzik pratiği ve düşüncesini ortaya çıkarmıştır. Modernleşmenin ikili anlatılarını devam ettiren bir yapılanma içinde İslami habitusta müzik faaliyetleri de ikili bir yapıyı yansıtmaktadır. Müziğin anlaşılması, tecrübe edilmesi dini ve demonik diyebileceğimiz bir birine zıt iki alanın var olması problemini karşımıza çıkarmakta ve müzik kendi başına daima demonik bir alanın temsili olarak görülmektedir. Bu yaklaşım tarzı müzik ve dini söylem arasında ortaya çıkan karşılıklı etkileşim olanaklarını ve müziğin çoklu anlam üretme boyutunu sınırlayarak tek boyutlu bir yapı kazanmasına neden olmaktadır. Böylece dini söylem, dini alanın otoritesini müziğin üretildiği her aşamada hem yapı hem de faillik biçimlerine yansıtmaktadır. Bu durumun ürettiği önemli sonuçlardan birisi İslami hareketin kamusallığında alternatif müzikal alanın kendini yeniden üretememesi, dinamik yapısını kaybederek tarihin belli bir döneminde üretilen anlamla özdeşleşmesi ve bunun bir sonucu olarak toplumu etkileme gücünü yitirmesidir.

Anahtar Kelimeler

İslami Hareket, İslami Habitus, Müzikal Alan, Kamusallık, İlişkisel Yaklaşım

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Teşekkür eder, çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.

A Critical Approach to the Formation of the Alternative Musical Field in the Context of the Islamic Movement

Öz

In Turkey, besides many artistic activities such as poetry, novels, and cinema, music was one of the critical areas that the Islamic movement's publicity aimed to create in the 1980s. The retreat of religion in many political, social and cultural areas in Turkey's modernization process has revealed a new musical practice and thought built around Islamic discourse and concepts. Music activities in Islamic habitus also reflect a dual structure within a structure that continues the dual narratives of modernization. Understanding and experiencing music brings up the problem of the existence of two opposite fields, which we can call religious and demonic, and music is always seen as a representation of a demonic area on its own. This approach limits the possibilities of interaction between music and religious discourse and prevents the music from producing multiple meanings, causing it to gain a one-dimensional structure. Thus, religious discourse reflects the authority of religious space to the forms of structure and agency at every stage in which music is produced. One of the essential consequences of this situation is the inability of the alternative musical field to reproduce itself in the publicity of the Islamic movement. Another is that the movement loses its dynamic structure, becomes identified with the meaning produced in a certain period of history, and hence loses its power to influence society.

Anahtar Kelimeler

Islamic Movement, Islamic Habitus, Musical Field, Publicity, Relational Approach

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Aksoy, Bülent. Geçmişin Musiki Mirasına Bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2. Basım, 2015.
• Arslan, Fazlı. Müzikte Batılılaşma ve Son Dönem Osmanlı Aydınları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Ayas, Güneş. Musiki İnkılabı’nın Sosyolojisi: Klasik Türk Müziği Geleneğinde Süreklilik ve Değişim. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2014.
• Bayat, Asaf. Life as Politics: How Ordinary People Change the Middle East. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2010.
• Bohlman, Philip, Dünya Müziği. çev. Hakan Gür. İstanbul: Dost Kitabevi, 2015.
• Bourdieu, Pierre. Sosyoloji Meseleleri. çev. Filiz Öztürk vd. ed. Levent Ünsaldı. Ankara: Heretik Yayınları, 2016.
• Bozkuş, Ahmet. “Onu dinleyen neden ritim tutmaz”. Erişim: 22 Nisan 2022. http://www.dunyabizim.com/iyimuzikler/5503/onu-dinleyen-neden-ritim-tutmaz.html
• Çayır, Kenan. Türkiye’de İslamcılık ve İslami Edebiyat: Toplu Hidayet Söyleminden Yeni Bireysel Müslümanlıklara. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2. Baskı, 2015.
• Eliade, Mircea. The Sacred and The Profan: The Nature of Religion. çev. Willard R. Trask. New York: Harcourt, 1963.
• Fırat, Begüm Özden.- Bakçay, Ezgi. “Çağdaş Sanattan Radikal Siyasete, Estetik-Politik Eylem”. (Erişim 21 Mayıs 2022). https://www.e-skop.com/skopbulten/cagdas-sanattan-radikal-siyasete-estetik-politik-eylem/1384
• Foucault, Michel. Hapishanenin Doğuşu. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi, 1992.
• Friedmann, Jonathan L. “Durkheim and Social Function of Sacred Music”. Axis Mundi (2008-2009), 1-13. https://doi.org/10.29173/axismundi79
• Fu, Yongxuan. "Towards Relational Spatiality: Space, Relation and Simmel’s Modernity". Sociology (2021), 1-17. https://doi.org/10.1177/00380385211047366
• Gökalp, Ziya. Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Varlık Yayınevi, 1968.
• Göker, Emrah. – Çeğin, Güney (ed.), Tözcülüğün Tasfiyesi: İlişkisel Sosyolojide Temel Yaklaşımlar. İstanbul: NotaBene Yayınları, 2012.
• Güven, Uğur Zeynep - Ergur, Ali. “Dünyada ve Türkiye’de Müzik Sosyolojisinin Yeri ve Gelişimi”. Sosyoloji Dergisi, 3/29 (2014), 1-27.
• Huron, David. “The Plural Pleasures of Music”. Proceedings of the 2004 Music and Music Science Conference. eds. Johan Sundberg & William Brunson. 1-13. Stockholm: Kungliga Musikhögskolan & KTH (Royal Institute of Technology), 2005.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Çile. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları, 82. Basım, 2015.
• Küçükkaplan, Uğur. Türkiye’nin Pop Müziği. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
• Maktav, Hilmi. “Kuran’dan Kuram’a İslami Sinema”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık. ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. 6/989-1019. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Basım, 2005.
• Marcuse, Herbert. “Sanatın Siyaseti ve Formu”. çev. Emine Kenan. Erişim 25 Ağustos 2018. http://www.e- skop.com/skopbulten/pasajlar-sanatin-siyaseti-veformu/3833
• Montemaggi, Francesca E. S. "Belief, Trust, and Relationality: a Simmelian Approach for the Study of Faith". Religion 47/2 (2017), 147-160.
• Mutlu, Kubilay. “Halkın Değişen Müziksel Temsilleri: Osmanlı’dan Günümüze Müziğin Siyasal Tahayyülü, Tahayyülün Siyasal Müziği”. AKÜ AMADER 1/1, (2015), 1-11. https://dergipark.org.tr/tr/pub/amader/issue/1724/21123
• Oakley, Giles. Blues Tarihi - Şeytan’ın Müziği. çev. Aydemir Özügül. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2004.
• Oransay, Gültekin. “Çoksesli Musiki”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, ed. Murat Belge vd. 6/1517-1530. İstanbul: İletişim Yayınları, 1983.
• Özkan, Devrim. “Hilmi Yavuz ile Mülakat: Sanat Ve Şiir Üzerine”. Erişim 20 Ocak 2018. http://www.gelenektengelecege.com/hilmi-yavuz-ile-mulakat-sanat-ve-siiruzerine/
• Powell, Christopher– Dêpelteau, François. İlişkisel Sosyoloji: Ontolojik ve Teorik Yönelimler. çev. Özlem Akkaya. Yayına haz. Ali Esgin ve Güney Çeğin. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2015.
• Refiğ, Gülper. Atatürk ve Adnan Saygun: Özsoy Operası. İstanbul: Boyut Yayıncılık, 1997.
• Saktanber, Ayşe. “ ‘Siz Nasıl Eğleniyorsanız Biz de Öyle İbadet Ediyoruz’: Entelektüellik ve Popüler Kültür Arasında Türkiye’nin Yeni İslamcı Gençliği”. Kültür Fragmanları: Türkiye’de Gündelik Hayat. ed. Deniz Kandiyoti ve Ayşe Saktanber. 259-277. İstanbul: Metis Yayınları, 2. Basım. 2005.
• Sarı, Osman. Şiirler: Önden Giden Atlılar - Bir Savaşçıdır Kalbim. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Baskı, 1995.
• Taburoğlu, Özgür. Boşluk, Aşırılık ve Keyfilik. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
• Taburoğlu, Özgür. Dünyevi ve Kutsal: Modernlerin Maneviyat Arayışları. İstanbul: Metis Yayınları, 2008.
• Tatar, Burhanettin - Aydın, Sümeyye. "Müzik ve İktidar İlişkisi: Kuramsal ve Tarihsel Bir Analiz". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0 / 43 (Aralık 2017), 5-30.
• Tekelioğlu, Orhan. “Türk ‘Musiki İnkılabının’ İçsel Tarihi: Nota Dergisinin Kapanması”. Toplumbilim, 9 (1999), 15-23.
• Turhanlı, Halil. Müzik ve Muhalefet. İstanbul: Altıkırkbeş Yayın, 1996.
• Ulusoy, M. Demet. Sanatın Sosyal Sınırları. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2005.
• Van Nieuwkerk, Karin. “Creating an Islamic Cultural Sphere: Contested Notions of Art, Leisure and Entertainment: An Introduction”. Contemporary Islam 2/3 (2008), 169-176. https://link.springer.com/article/10.1007/s11562-008-0059-6