Coodarbeşim Destanı'ndaki Özolgu Yapıları

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 4, 63 - 79, 15.06.2022

Ali Yeşildağ

https://doi.org/10.48147/dada.34

Öz

Latince realis, realia ‘somut’ anlamına gelen ve toplumların somut değerlerini yansıtan özolgu kavramı ‘yaşam’ kavramıyla yakından ilgilidir. Özolgular; toplumların tarih, kültür ve yaşam tarzlarına bağlı olarak ortaya çıkan ve diğer milletlerde bulunmayan ifadelerdir. Edebiyat alanında özolgu terimine karşılık olarak egzotik sözcük, lokalizm, barbarizm, etnografizm, etnokültürel sözcük, boşluk vb. ifadeler kullanılmaktadır.
Bu çalışmada, A. S. Yermagambetova’nın Kazak diline yönelik hazırladığı ve özolguları üç ana başlık altında ayırdığı tasniften yola çıkarak Kırgız kültürüne ait bir tasnif yapılmıştır. Coodarbeşim Destanı’ndaki özolguların tespit edileceği çalışmamızda özolgular üzerinde durulmuştur. Sonraki bölümlerde çalışmanın kavramsal çerçevesinden ve yönteminden söz edilmiştir. Coodarbeşim Destanı’nda tespit edilen özolgular kısmında ise eserde tespit ettiğimiz özolgu yapıları başlıklara ayrılmıştır. Sonuç kısmında ise tespit edilen özolgulardan hareketle değerlendirmelerde bulunulmuş ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Özolgu, Kültürdilbilim, Coodarbeşim Destanı, Kırgız kültürü, Kırgız Türkçesi

Kaynakça

• Alimjanova G. M. (2016). Karşılaştırmalı Kültürdilbilim Dil-Kültür-İnsan, Ankara: Gazi Kitabevi Yay.
• Akın Cüneyt (2020). “Manas Ansiklopedisi’nde Özölgu İfadeleri” Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 49, s. 211-221
• Boz Erdoğan (2015). “Dede Korkut Kitabı’nda Türk Özolguları” III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi-Dede Korkut ve Türk Dünyası, 19-23 Ekim: s. 291-299 El-Sözdük, 13.05.2022, https://tamgasoft.kg/dict/
• Kırbaşev K. (1997). Coodarbeşim, El Edebiyatı Serisi (Cilt III). Bişkek: Şam Basması.
• Kozan Olena (Ed.) (2014). Kültürdilbilim (Temel Kavram ve Sorunlar), Ankara: Gazi Kitabevi Yay.
• Kırgızistan Türk Manas Üniversitesi Kırgızca-Türkçe Sözlük, 13.05.2022, http://sozduk.manas.edu.kg/index.php
• Mosiyenko L. V. (2014). Kültürdilbilimde Özlguların Sınıflandırma Sorunu (Çev: E. Uğurlutan), Kültürdilbilimde (Temel Kavramlar ve Sorunlar), Ankara: Gazi Kitabevi Yay., ss. 87-99.
• Sadıkov Taşpolot ve Şarşambayev Bakıt (2011). Manas Destanı Kırgızca-Türkçe Büyük Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, Güncel Türkçe Sözlük, 13.05.2022, https://sozluk.gov.tr/
• Yeşildağ Ali (2021). Coodarbeşim Destanı’nın Bağlamsal Sözlüğü’nün Oluşturulması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021
• Yudahin K. K. (2011). Kırgız Sözlüğü (Çev: A. Taymas), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları