MİMARLIKTA SINIRLARIN TEKİNSİZLİK OLUŞTURMAYA ETKİSİ: DOLAPDERE ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 91 - 106, 28.12.2023

Aslı Yücel , Enes Aydın

https://doi.org/10.59732/dae.1257203

Öz

Mimarlığın temel amacı olan mekan üretmede vazgeçilmez bir rol üstlenen sınırlar; mimarlığın ilk zamanlarında korunma amacıyla ortaya çıkmış olup varlıklarını hep sürdürmüşlerdir. Günümüzde keskin sınırlarla çevrelenmiş kentlerin yüzleşmekte olduğu aşırı nüfus, artan güvenlik ihtiyacı ve zayıflayan kamusallık, ‘tekinsizlik’ kavramını beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada, ‘kent’, sınır ve tekinsizliğin çarpışmalarının sahnesi olarak görülmüş, kentte kaotik bir hal alan mekansal deneyimlerin sınırlar ve tekinsizlik üzerinden irdelenmesi amaçlanmıştır. Üç aşamalı bir yöntem izlenmiş; literatür araştırması ile sınır ve tekinsizlik kavramları incelenmiş, Dolapdere semtinde bir alan çalışması yapılmış ve alan çalışmasından edinilenler üzerinden bir anket çalışması yürütülmüştür. 19. yüzyıldan beri farklı kesimler barındıran, konut ve küçük ölçekli ticari birimlerin yoğunlukta bulunduğu Dolapdere, son yıllarda bölgeye getirilen oteller ve sanat kurumları yoluyla geçirdiği ‘soylulaştırma’ sürecinin de etkisiyle farklı sınır durumların gözlenebileceği kentsel bir mekan olduğundan çalışma kapsamına alınmıştır. Sınır ve tekinsizlik, öznel ve yoruma açık kavramlar olduklarından net bir sonuca ulaşmaya çalışmadan bu olguların kentsel deneyime etkilerine dair bir yorum getirmek hedeflenmiştir. Çalışma sonucunda sınırların var olma sebepleri, geçirgenlikleri, keskin-bulanık olma halleri gibi özellikleriyle tekinsizlik hissi oluşturabildikleri, ancak her sınırın tekinsizlik meydana getirmediği görülmüştür. Sınır ile tekinsizlik birbiriyle oldukça ilişkili kavramlar olup bu araştırmayla kentsel deneyim üzerindeki etkilerinin önemine dikkat çekmek hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sınır, tekinsizlik, kentsel mekan, kentsel deneyim, Dolapdere

THE EFFECT OF BOUNDARIES ON CREATING UNCANNY IN ARCHITECTURE: THE CASE OF DOLAPDERE

Öz

Boundaries, that play an indispensable role in creating space, which is the main purpose of architecture; emerged for the purpose of protection in the early days of architecture and have always continued their existence. The overpopulation, increasing need for security and weakening of publicity, which the cities surrounded by sharp boundaries are facing today, bring along the concept of 'uncanny'. In this study, the 'city' was seen as the scene of the collisions of the border and the uncanny, and it was aimed to examine the chaotic spatial experiences of the city through boundaries and the uncanny. A three-stage method was followed; the concepts of boundary and uncanny were examined through literature research, a field study was conducted in the Dolapdere district and a survey study was carried out on the information obtained from the field study. Dolapdere, which has been hosting different segments since the 19th century and where residential and small-scale commercial units are concentrated, has been included in the scope of the study as it is an urban space where different boundaries can be observed, with the effect of the 'gentrification' process it has undergone through the hotels and art institutions brought to the region in recent years. Since boundary and uncanny are subjective and open to interpretation concepts, it is aimed to bring an interpretation of their effects on urban experience without trying to reach a clear conclusion. As a result of the study, it has been seen that most of the time, boundaries can create a feeling of uncanny with their features such as their reasons for existence, permeability, and sharp-blurring, but not every boundary creates uncanny. Boundary and uncanny are closely related concepts, and this research aims to draw attention to the importance of their effects on urban experience.

Anahtar Kelimeler

Boundary, uncanny, urban space, urban experience, Dolapdere

Kaynakça

• Ajras, M. (2022). Duvar resimlerinin mimarlık, sanat ve toplum üzerindeki etkisi [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.ekoyapidergisi.org/duvar-resimlerinin-mimarlik-sanat-ve-toplum-uzerindeki-etkisi Erişim tarihi: 26.02.2023
• Aşık, E. Ş., & Ahunbay, Z. (2017). Dolapdere Evangelistria Rum Ortodoks Kilisesi’nin korunmasına yönelik çalışmalar. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 18, 22-37.
• Baltacı, G., & Karataş, B. (2021). Tarlabaşı-Dolapdere kadın odak grup görüşmeleri raporu. Erişim adresi: https://sehirplanlama.ibb.istanbul/wpcontent/uploads/2022/01/BeyogluSenin_Tarlabasi-Dolapdere-Kadin-Odak-GrupGorusmeleri-Raporu.pdf Erişim tarihi: 25.02.2023
• Blakemore, E. (2016). Why was there a Berlin Wall in the first place? [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://daily.jstor.org/why-was-there-a-berlin-wall-in-the-first-place/ Erişim tarihi: 27.02.2023
• Cole, T. (2023). Poplar Grove/ BLDUS [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.archdaily.com/995031/poplar-grove-bldus Erişim tarihi: 21.02.2023
• Colomina, B. (2011). Mahremiyet ve kamusallık, kitle iletişim aracı olarak modern mimari. İstanbul: Metis Yayınları.
• Diener, A. J., & Hagen, J. (2012). Borders: A very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Düzgün, H. (2010). Tarihi çevrelerde yeni yapı tasarımında kabuk-bağlam ilişkisinin temel ve güncel tasarım kavramları açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Erdemirci, S. (2019). Tekinsizlik kavramı üzerinden kentsel mekanın deneyim ile üretimi: İstanbul örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Ergün, S. (2022). Galerilerden müzelere mekanlar ve alanlar: İstanbul Dolapdere semtinde sanatsal soylulaştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Freud, S. (2003). The uncanny. London: Penguin Books.
• Kısmet, B. (2021). Tasarlanan ve algılanan tekinsizlik kavramının mimarlıkta boşluk ve ışık üzerinden ölçülmesi. Journal of Computational Design, 2(1), 189-216.
• Kulekdjian, F. (2023). M 5605 Housing/Arqtipo [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.archdaily.com/995944/m-5605-housing-arqtipo Erişim tarihi: 20.02.2023
• Lacaz, C. (2023). Alice II Office/noak studio+ACR arquitetos associados [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.archdaily.com/996303/alice-ii-office-noak-studio-plus-acr-arquitetos-associados Erişim tarihi: 21.02.2023
• Le Guin, U. (2016). Mülksüzler (15. Baskı). (L. Mollamustafaoğlu, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Libeskind, D. (2001). Jewish Museum Berlin [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://libeskind.com/work/jewish-museum-berlin/ Erişim tarihi: 21.02.2023
• Miller, J. (2022). Unequal scenes [Sergi]. Erişim adresi: https://unequalscenes.com/nairobi Erişim tarihi: 22.02.2023
• Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, space and architecture. New York: Praeger.
• Pekin, Ş. (2001). Değirmendere Ahşap Heykel Müzesi [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://bi-ozet.com/2022/09/27/salt-3-ekim-2022-dunya-mimarlik-gunune-ozel-bir-kamu-programi-duzenliyor/ Erişim tarihi: 26.02.2023
• Saieh, N. (2014). Innovation Center UC- Anacleto Angelini/Alejandro Aravena | ELEMENTAL [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.archdaily.com/549152/innovation-center-uc-anacleto-angelini-alejandro-aravena-elemental Erişim tarihi: 22.02.2023
• Sixthree Studio. (2022). Semalam Boutique Hostel / Sixthree Studio [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.archdaily.com/955850/semalam-boutique-hostel-sixthree-studio Erişim tarihi: 20.02.2023
• TDK. (2023). Sınır [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 21.02.2023
• Vidler, A. (1992). The architectural uncanny. Cambridge: MIT Press.
• Zumthor, P. (2006). Atmospheres: Architectural environments, surrounding objects. Basel: Birkhäuser.