M. Tayyib Okic’s Approach to the Companions in Terms of Hadith Science

Yıl 2022, Sayı: 4, 103 - 131, 21.03.2022

Halil İbrahim Doğan

https://doi.org/10.5281/zenodo.6370228

Öz

The Companions are a community that played a major role in the spread and survival of the religion of Islam. Since they are the first generation of the religion of Islam, the Companions have an important place in Islamic sciences, especially in the science of hadith. Because the Companions are the personalities who brought the Prophet’s words, actions and approvals to us by transmitting them and writing them, albeit partially. Due to the importance of the Companions, many studies have been done about them, both independent and in various works. M. Tayyib Okic, who lived in the Republican era in our country, is one of the scholars who discussed the subject of the Companions and evaluated them from various angles. He is one of the leading Bosnian scholars of the 20. century, which was in a very depressed and turbulent period. After studying and teaching in different countries, Okiç came to Turkey and gave lectures at universities in our country. Okic, who has written works in different branches of science, has discussed the subjects related to the Companions extensively in his book called Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler. However, since there is no study on Okic’s views on the Companions, it is thought that such a research will be important in the relevant field, and it is aimed to determine his understanding of the Companions and which issues related to the Companions were academically touched during the Republican period. As a result of the research, it was seen that Okic benefited from some of the usul al-hadith works before him, however, he touched on different views on a subject, gave weight to the literature on some subjects, and sometimes gave answers to the orientalists’ criticisms about the Companions.

Anahtar Kelimeler

Hadith, M. Tayyib Okic, Companions, Hadith as a Subject of Academy, Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler

M. Tayyib Okiç’in Sahâbeye Hadis İlmi Açısından Yaklaşımı

Öz

Sahâbe, İslâm dininin yayılmasında ve günümüze ulaşmasında büyük rol oynayan bir topluluktur. İslâm dininin ilk nesli olmaları hasebiyle İslâmî ilimlerde, özellikle de hadis ilminde sahâbenin önemli bir yeri vardır. Çünkü sahâbe, Hz. Peygamber’in söz, fiil ve takrirlerini naklederek ve kısmen de olsa yazarak bizlere gelmesini sağlayan şahsiyetlerdir. Sahâbenin önemine binaen onlar hakkında hem müstakil hem de çeşitli eserlerin içinde olmak üzere pek çok çalışma yapılmıştır. Sahâbe konusunu ele alıp çeşitli açılardan değerlendiren âlimlerden biri de ülkemizde Cumhuriyet döneminde yaşayan M. Tayyib Okiç’tir. O, oldukça buhranlı ve çalkantılı bir dönem olan XX. asrın önde gelen Bosnalı âlimlerindendir. Okiç, farklı ülkelerde eğitim alıp hocalık yaptıktan sonra Türkiye’ye gelmiş ve ülkemizdeki üniversitelerde dersler vermiştir. Farklı ilim dallarında eserler telif eden Okiç, sahâbe ile alakalı konuları Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler adlı kitabında genişçe ele almıştır. Ancak Okiç’in sahâbeye dair görüşleriyle ilgili bir çalışmanın olmaması nedeniyle böyle bir araştırmanın ilgili alanda önemli olacağı düşünülmekte, onun sahâbe anlayışının ve Cumhuriyet döneminde akademik bir şekilde sahâbeyle alakalı hangi hususlara temas edildiğinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın sonucunda Okiç’in kendinden önceki bazı hadis usûlü kitaplarından oldukça fazla istifade ettiği, bununla birlikte bir konudaki farklı görüşlere temas ettiği, bazı konularda literatüre ağırlık verdiği ve özellikle bazen müsteşriklerin sahâbe hakkındaki tenkitlerine cevaplar verdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hadis, M. Tayyib Okiç, Sahâbe, Akademik Hadisçilik, Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû ‘Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş- Şeybânî. Müsnedü’l-imâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şu‘ayb el-Arna’ût vd. Beyrut: Mü’essesetü’r-Risâle, 1996-2001.
• Aşık, Nevzat. “Sahte Sahâbîler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1989): 209-224.
• Aşık, Nevzat. Sahâbe ve Hadis Rivayeti -Tahammül, Nakil ve Tenkidleri-. İzmir: Akyol Neşriyat ve Matbaacılık, 1981.
• Atlas Yayınları. “Prof. Dr. Muhammed Tayyib Okiç”. Tefsir ve Hadis Ders Notları. mlf. Muhammed Tayyib Okiç. 9-14. Ankara: Atlas Yayınları, 2017.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015. Aydınlı, Abdullah. Sahabe Bilgisi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
• Baliç, İsmail. “Vefeyât: M. Tayyib Okiç (1902-1977)”. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi 7, no. 1-2 (1978): 330-336.
• Buhârî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İsmâ‘îl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiu’s- sahîh. thk. Şu‘ayb el-Arna’ût vd. Beyrut: er-Risâletü’l-‘İlmiyye, 2011.
• Caetani, Leone. İslam Tarihi -1-. çev. Hüseyin Cahid Yalçın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2020.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Eşsiz İnsan, Kıymetli Hoca Prof. M. Tayyib Okiç’i Kaybettik”. Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2 (1977): 1- 5.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Prof. Muhammed Tayyib Okiç’in İlmî Çalışmaları ve Eserleri”. Prof. M. Tayyib Okiç Armağanı. ed. İsmail Cerrahoğlu vd. XIII-XXVIII. Ankara: Sevinç Matbaası, 1978.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 1996.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
• Çakan, İsmail Lütfi. “1876-1976 Arası Türkiye’de Hadîs Çalışmaları Bibliyoğrafyası (Kitaplar)”. İslâm Medeniyeti Mecmuası 4, no. 3 (1980): 33-55.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. Sünenü Ebû Dâvud. thk. Şu‘ayb el-Arna’ût-Muhammed Kâmil Karâbellî. Beyrut: Mü’essesetü’r- Risâle, 2009.
• Ebû Hanîfe, Nu‘mân b. Sâbit el-Kûfî. Müsnedü Ebî Hanîfe (Ebû Nu‘aym el- İsfahânî Rivayeti). thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. Riyad: Mektebetü’l- Kevser, 1994.
• Ebû Zehrâ, Muhammed. Ebu Hanife. çev. Osman Keskioğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Efendioğlu, Mehmet. “Sahâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35:491-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Erul, Bünyamin. “Varaka b. Nevfel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42:517-518. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. Ankara: TDV Yayınları, 2021. Hâkim Neysâbûrî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. ‘Abdullah. Ma‘rifetu ‘ulûmi’l-hadîs ve kemmiyeti ecnâsihî. thk. Ahmed b. Fâris es-Selûm. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
• Hakkı, İzmirli İsmâil. Hadis Tarihi. nşr. İbrahim Hatiboğlu. İstanbul: Dârulhadis, 2002.
• Hatipoğlu, İbrahim. “Muhammed Tayyib Okiç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33:336-338. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Giriş”. Hadis Tarihi. mlf. İzmirli İsmâil Hakkı. 15-35. İstanbul: Dârulhadis, 2002.
• ‘Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn ‘Abdurrahim b. el-Hüseyn b. ‘Abdurrahman. Şerhu’t-Tabsira ve’t-tezkire. thk. ‘Abdullatîf el-Hemîm-Mâhir Yâsîn el-Fahl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2002.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. ‘Alî b. Muhammed el-‘Askalânî. Hadis Istılahları Hakkında Nuhbetu’l-Fiker Şerhi. çev. Talat Koçyiğit. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ ‘İmâdüddîn İsmâ‘îl b. ‘Ömer el-Kureşî ed-Dımaşkî. İhtisâru ‘Ulûmi’l-hadîs -Ahmed Muhammed Şâkir’in el-Bâ‘isu’l-hasîs’i ile birlikte-. thk. Fâzıl Mahmûd ‘Avz. Beyrut: Mü’essesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
• İbnü’s-Salâh, Ebû ‘Amr ‘Osmân b. ‘Abdurrahman eş-Şehrezûrî, ‘Ulûmu’l-hadîs. thk. Nûreddîn ‘Itr. Beyrut-Dımaşk: Dâru’l-Fikri’l-Mu‘âsır-Dâru’l-Fikr, 2012.
• Kanaqi, Behlül. “M. Tayyib Okiç ve Hadis İlmindeki Yeri”. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2017.
• Kanaqi, Behlül. “M. Tayyib Okiç ve Mevzû‘ Hadisler Hakkında Tamamlanmamış Bir Çalışması”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20, no. 1 (2011): 191-212.
• Karaman, Hayreddin. Hadise Dair İlimler ve Hadis Usûlü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Sa‘îd b. Kâsım ed-Dımaşkî. Kavâ‘idü’t-tahdîs min fünûni mustalahi’l-hadîs. thk. Muhammed Behçet el- Baytâr. Beyrut: Dâru İhyâ’i’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, 1961.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: TDV Yayınları, 2017.
• Küçük, Raşit. “Abâdile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1:7. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn b. Müslim en-Neysâbûrî el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fu’âd ‘Abdülbâkî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1991.
• Naim, Miras ve Ahmed Kâmil. “Mukaddime”. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd- i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. 1:31-429. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Okiç, Muhammed Tayyib. Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler. Ankara: Atlas Yayınları, 2017.
• Okiç, Muhammed Tayyib. İslâm Geleneği Sünnet/Hadis. çev. Behlül Kanaqi. Ankara: Atlas Yayınları, 2021.
• Okiç, Muhammed Tayyib. İslâmiyet’te Kadın Öğretimi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1979.
• Okiç, Muhammed Tayyib. Kur’ân-ı Kerîm’in Üslûb ve Kırâati. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1963.
• Okiç, Muhammed Tayyib. Makaleler I. Ankara: Atlas Yayınları, 2021. Okiç, Muhammed Tayyib. Makaleler II. Ankara: Atlas Yayınları, 2021.
• Okiç, Muhammed Tayyib. Tefsir ve Hadis Ders Notları. Ankara: Atlas Yayınları, 2017.
• Okiç, Muhammed Tayyib ve Yusuf Ziya Yörükan. Sarı Saltuk Meselesi. Ankara: Atlas Yayınları, 2017.
• Sâlih, Subhî. Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları. çev. M. Yaşar Kandemir. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn ‘Abdurrahman b. Ebû Bekir b. Muhammed. Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî -Ahmed b. Ahmed b. el-‘Acemî’nin Şerh’i ile birlikte-. thk. Muhammed ‘Avvâme. Cidde-Medine: Dâru’l- Minhac-Dâru’l-Yüsr, 2016.
• Şâkir, Ahmed Muhammed. el-Bâ‘isu’l-hasîs - İbn Kesîr’in İhtisâru ‘ulûmi’l- hadîs’i ile birlikte-. thk. Fâdıl Mahmûd ‘Ivaz. Beyrut: Mü’essesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
• Tartı, Nevzat. “Ebû Hureyre’nin Mürselleri Üzerine Bir İnceleme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12, no. 3 (2012): 7-25.
• Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ b. Sevre. el-Câmi‘u’s-sahîh (Sünenü’t- Tirmizî). thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2010.
• Tülücü, Süleyman. “Merhum Prof. M. Tayyib Okiç’in Eserleri Üzerine”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1982): 253-257.
• Tülücü, Süleyman. “Vefatının 7. Yıl Dönümünde Prof. M. Tayyib Okiç Hakkında Bazı Notlar”. Diyanet Dergisi 20, no. 1 (1984): 30-34.
• Uğur, Mücteba. “Cumhuriyet Devri Hadis Neşriyatı ve Hadis Öğretimi”. 50. Yıl. 345-366. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1973.
• Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebu Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Ünal, Yavuz. Cumhuriyet Türkiyesi Hadis Çalışmaları (1920-1997). Samsun: Etüt Yayınları, 1997.
• Varol, M. Bahaüddin. İslâm Düşüncesi ve Tarihinde Ehli Beyt. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
• Yatkın, Nihat. “Abdullah b. Abbâs ve Rivâyet Bağlamında Hz. Peygamber’le İlişkisi”. İslâm Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe-II-Tebliğler ve Müzakereler. 389-420. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Yazıcı, Mahmut. “İlahiyat Fakültelerinde Sahâbîlerle İlgili Tamamlanmış Yüksek Lisans Ve Doktora Tezleri Üzerine Bir İnceleme”. Ekev Akademi Dergisi 18, no. 59 (Bahar 2014), 457-488.
• Yazıcı, Mahmut. Sahâbe Bilgisinin Tespiti. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015. Yıldırım, Ahmet. “Balkanlarda İslâmî İlimler ve Orada Yetişen Ünlü Âlimler”. Balkanlarda İslâm. ed. Muhammet Savaş Kafkasyalı. 3:81-118. Ankara: TİKA Yayınları, 2016.
• Yılmaz, Hayati. “Önsöz”. Tefsir ve Hadis Ders Notları. mlf. Muhammed Tayyib Okiç. 15-17. Ankara: Atlas Yayınları, 2017.