Yugoslavya İç Savaşı Döneminde Yaşanan Çatışmalar, Katliamlar ve Göçler: Bosnalı Müslümanlar

Yıl 2024, Sayı: 9, 59 - 79, 23.09.2024

Serdar Çakmak

Öz

Yugoslavya İç Savaşı’nda vuku bulan gelişmeleri ve özelinde Saraybosna ve Srebrenitsa’da yaşanan katliamları, zorunlu göçleri ve hukuksal ihlalleri anlayabilmek için çatışmaların kökenine inilecek olan bu makalede, her bir çatışmanın nedenlerine ve ardından oluşan sığınmacı hareketlerine de değinilecektir. Slovenya, Hırvatistan ve Bosna-Hersek’in Yugoslav Halk Ordusu (JNA) kisvesine bürünen Sırbistan ile bölgesel çatışmalar bağlamında başlayan mücadelesi, giriş kısmında kimi sorular sorulup bunlara cevap aranması ile devam edecek, yeni tartışmaları da gün yüzüne çıkaracaktır. Ayrıca bu çalışmada, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin en önemli politikacılarından birisi olan ve gelecekte olacak olayları tahmin eden ve olması durumunda çözüm önerisi sunan Josip Broz Tito gibi liderlerin düşünceleri de analiz edilecektir. Makalenin son kısımlarında ise, geçen yüzyılın en önemli gelişmelerinden birisi olan Srebrenitsa katliamı esnasında yaşananlar, bundan dolayı oluşan sığınmacı hareketleri ve hukuksal ihlallerin neler olduğu ve bu perspektifte herhangi bir çözümün sunulup sunulmadığı, eğer sunulmuşsa yeterli olup olmadığı tartışılacak, bu durum “Bilge Kral” olarak anılan Aliya İzzetbegoviç gibi liderlerin düşünceleri özelinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yugoslavya, Bosna-Hersek, Sırbistan, Zorunlu Göç, Yugoslavya İç Savaşı Döneminde Yaşanan Çatışmalar, Katliamlar ve Göçler: Bosnalı Müslümanlar, çakmak

Kaynakça

• Adaş, S. ve Konuralp, E. (2020). Eski Yugoslavya’da Sırp Milliyetçiliğinin Tarihsel Temelleri ve Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin Dağılmasına Etkileri. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 3(6), 107- 139.
• Adaş, S. ve Konuralp, E. (2020). Sırp Milliyetçiliği Fay Hattında Bosna-Hersek Siyasetinin Krizi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 8(2), 102-126.
• Akpınar, A. (2016). Sarayova Osmanlının Bıraktığı Gibi Duruyor! Bosna- Hersek Gezi Notları. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 279-285.
• Alp, İ. (2011). 1990'larda Yugoslavya ve Bosna Hersek. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(01), 1-50.
• Ayhan, H. (2020). Bir Uygarlık İmecesi Olarak Bosna Savaşı’nın Batı’sı. Avrasya Etüdleri, 57(1), 153-178.
• Bağcı, H. (1994). Bosna-Hersek “Soğuk Savaş Sonrası Anlaşmazlıklara Giriş”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 16(27), 257-279.
• Başer, S. (2022). The Most Insidious Weapon of the Changing World: Migration. Bilge Strateji, 13(24), 167-185.
• Battal, M. (2021). Konstrüktivizm ve Kimlik: Türkiye’nin Bosna-Hersek Savaşı Politikasının İncelenmesi. TroyAcademy, 6(1), 286-310.
• Bayraktar, F. Y. (2021). Ethnic Conflict Movements: The Case Study of Bosnia and Herzegovina. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 4(7), 113-132. Behrends, J. (Ed.). (2017). The Return to War and Violence: Case Studies on the USSR, Russia, and Yugoslavia, 1979-2014. Routledge.
• Blaskovich, J. (1997). Anatomy of Deceit: an American Physician's First-hand Encounter with the Realities of the War in Croatia. Dunhill Publishing. Caspersen, N. (2010). Contested Nationalism: Serb Elite Rivalry in Croatia and Bosnia in the 1990s (Vol. 6). Berghahn Books.
• Ciobanu, O. (2021). The Role of the Vlachs in the Bogomils’ Expansion in the Balkans. Journal of Balkan and Black Sea Studies, (7), 11-32.
• Çetin, A. ve Çağ, G. (2011). Bosna’nın Osmanlı İdaresine Geçişinde Bogomilliğin Etkisi. Tarih Okulu Dergisi, (19), 19-35.
• Dağcı, G. T. ve Dal, A. (2016). Soğuk Savaş Sonrası Bosna-Hersek Bağımsızlık Süreci ve Aliya İzzetbegoviç. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 107-129. Dalar, M. (2008). Dayton Barış Antlaşması ve Bosna-Hersek’in Geleceği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 91-123.
• Delpla, I., Bougarel, X. ve Fournel, J. L. (Eds.). (2012). Investigating Srebrenica: Institutions, Facts, Responsibilities (Vol. 12). Berghahn Books. Emgili, F. (2012).
• Bosna-Hersek Trajedisinde (1992-1995) Türk Birliği. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, (21), 57-87.
• European Court of Human Rights-HUDOC (2013). Stichting Mothers of Srebrenica and Others v. the Netherlands (dec.) 65542/12, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-122255%22]}, Son Erişim Tarihi: 23.06.2024.
• Greenhill, K. M. (2010). “Weapons of Mass Migration: Forced Displacement, Coercion, and Foreign Policy”. In Weapons of Mass Migration. Cornell University Press. Güven, İ. F. ve Duran, H. (2022). Radovan Karadziç’in Bosna Savaşı’na Dair Güvenlikleştirme Siyasetinde Kullandığı Söylemler. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 10(1), 192-213.
• Güzelipek, Y. A. (2013). Türk Dış Politikasının Bosna-Hersek Sınavı (1990- 1995). Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 133-142.
• Hasić, J. ve Karabegović, D. (Eds.). (2019). Bosnia and Herzegovina's Foreign Policy Since Independence. Cham: Palgrave Macmillan.
• International Court of Justice-The ICJ (2007). Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro), https://www.icj- cij.org/node/103898, Son Erişim Tarihi: 12.05.2024.
• Işık, H. (2017). Hristiyan Düalist-Ghostik Bir Tarikat Olarak Bogomilizm ve Avrupa Heretik Toplumlarına Etkileri. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi- Trakya Üniversitesi, 6(1), 109-187.
• Jozelic, J. ve Ognjenovic, G. (Eds.). (2014). Politicization of Religion, the Power of State, Nation, and Faith: The Case of Former Yugoslavia and Its Successor States. Palgrave Macmillan.
• Karaman, F. (2018). Osmanlı Devletinin Balkanlardaki Mirası.İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(2), 21-47.
• Karaman, H. ve Güneş, B. (2023). Srebrenitsa Soykırımı ve Sırbistan’ın Uluslararası Sorumluluğu. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 8(22), 822-838.
• Kayabaşı, S. (2015). Karar Odası. Yakın Plan Yayınları, (https://www.muharrembalc􏰀.com/hukukdunyas􏰀/Aliya/780.pdf, https://www.youtube.com/watch?v=52oUp4Zqxss). Keser, U. (2012). Manevi Miras Katliamı; Bosna-Hersek’te Kentkırım. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 5(9), 274-298.
• Kırlıdökme, U. (2013). Dram Sonrası Bosna Mültecilerin Geri Dönüşü Üzerine Bir Alan Araştırması. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2(2), 149-151.
• Kodal, T. (2018). Bosna-Hersek’in Bağımsızlığını Kazanması ve Türkiye (1990- 1992). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 34(98), 411-444.
• Leydesdorff, S. (2011). Surviving the Bosnian Genocide: The Women of Srebrenica Speak. Indiana University Press.
• Naimark, N. M. ve Case, H. (Eds.). (2003). Yugoslavia and Its Historians: Understanding the Balkan Wars of the 1990s. Stanford University Press. Nettelfield, L. J. ve Wagner, S. (2013). Srebrenica in the Aftermath of Genocide.
• Cambridge University Press. Nystuen, G. (2005). Achieving Peace or Protecting Human Rights? Conflicts Between Norms Regarding Ethnic Discrimination in the Dayton Peace Agreement (The Raoul Wallenberg... Institute Human Rights Library, v. 23). Martinus Nijhoff Publishers. Petrila, A. ve Hasanović, H. (2020). Voices from Srebrenica: Survivor Narratives of the Bosnian Genocide. McFarland.
• Rohde, D. (2012). Endgame: The Betrayal and Fall of Srebrenica, Europe's Worst Massacre Since World War II. Penguin Books.
• Sancaktar, C. (2018). Political and Economic Reconstruction in BosniaHerzegovina. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi-Trakya Üniversitesi, 7(1), 211-237.
• Semercioğlu, H. (2017). Bosna Hersek’te Yaşanan Boşnak-Sırp Çatışmasının Analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(63), 1339-1360.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sitemi (2004). Türk Ceza Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5237&MevzuatTur= 1&MevzuatTertip=5, Son Erişim Tarihi: 01.04.2024.
• Tacoğlu, T. P., Arıkan, G. ve Sağır, A. (2012). Boşnak Göçmenlerde Göç ve Kültürel Kimlik İlişkisi: Fevziye Köyü Örneği. Electronic Turkish Studies, 7(1).
• Tanner, M. (1998). Croatia: A Nation Forged in War. Yale University Press. Taşbaş, E. (2017). Bosna Muhacirlerinin Anadolu’da İskanları (1860-1908). Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(8), 72-91.
• Taşkın, S. (2023). Bizim Boşnaklar!, https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/bizim-bosnaklar-2073177, Son Erişim Tarihi: 12.05.2024.
• Thomas N. ve Pavlovic D. (2006). The Yugoslav Wars Slovenia & Croatia 1991- 95. Osprey Publishing.
• Uygun, O. (1998). Bosna-Hersek: İç Savaştan Konsensüs Demokrasisine. Journal of Istanbul University Law Faculty, 56(1-4), 141-184. Vuckovic, G. (2018). Ethnic Cleavages and Conflict: The Sources of National Cohesion and Disintegration-The Case of Yugoslavia. Routledge.
• Wagner, S. (2008). To Know Where He Lies: DNA Technology and the Search for Srebrenica’s Missing. University of California Press.
• Yeniçağ Gazetesi (2017), Balkan Yolculuğu: Sırbistan’dan Bosna-Hersek'e, https://www.yenicaggazetesi.com.tr/balkan-yolculugu-sirbistandan-bosna- herseke-170795h.htm, Son Erişim Tarihi: 07.02.2024. 79