Fıkhî Perspektiften Embriyonik Kök Hücre Araştırmaları

Yıl 2018, Cilt: 29 Sayı: 2, 287 - 308, 06.12.2018

Ülfet Görgülü

Öz

İnsan embriyonik kök hücreleri insan vücudunda sayısız dokulardan her birini üretebilme kabiliyetine sahip ana hücrelerdir.

Onların bu yeteneğinin keşfedilmesi, hastalıkların tedavisinde, doku ve organ naklinin geliştirilmesinde yeni ümitlerin

doğmasına yol açmıştır. Öte yandan insan embriyosunun kök hücre elde edilmek üzere yaşamının sonlandırılması,

embriyonun niteliği gereği pek çok tartışmayı beraberinde getirmiştir. Embriyonik kök hücre çalışmaları hem Batıda hem

İslam dünyasında, etik, hukuki ve dinî açıdan farklı yönleriyle tartışılmaya devam etmekte, çeşitli argümanlar çerçevesinde

lehte ve aleyhte pek çok görüş öne sürülmektedir. Embriyonik kök hücre araştırmaları, çağdaş İslam bilginlerinin bir kısmı

tarafından, hastalıkların tedavisi bağlamında insanlığın yararına bir çalışma olarak kabul görüp desteklenmiştir. Diğer bir

grup araştırmacı ise tedavi amacıyla da olsa insan embriyosunun deney aracı olarak kullanılmasını onaylamamaktadır. Bu

çalışmada konuyla ilgili fıkhi görüşler ele alınıp değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnsan embriyonik kök hücresi, Embriyonun ahlaki durumu, Etik, Hayatın başlangıcı, Fıkıh, Ruh üfleme

Human Embryonic Stem Cell Research From The Perspective of Islamic Law (Fiqh)

Öz

Human embryonic stem cells are the primary cells that have the capability of producing each of the limitless tissue

types in the human body. The discovery of this capability gives new hope for disease treatments and the development

of tissues and organ transplantations. On the other hand, terminating the life of a human embryo to obtain stem cells

brings forth many discussions. The discussions on embryonic stem cell studies, in relation to ethical, legal, and religious

perspectives, continue in both the West and Muslim societies, and different opinions have been put forward. Some

contemporary Islamic scholars accept the studies about embryonic stem cells as a benefit for humanity, and thus, they

support them. Another group of scholars, on the other hand, do not accept using a human embryo as an experiment

object even for treatment purposes. This article discusses and evaluates the opinions on the topic based on Islamic law.

Anahtar Kelimeler

Human embryonic stem cell, Moral status of the embryo, Beginning of life, Ethics, Fiqh, Ensoulment

Kaynakça

• Aksoy, Şahin. “Personhood; A Matter of Moral Decisions.” Eubios Journal of Asian and International Bioethics, no. 7 (1997): 3-4.
• Aydın, Erdem. “Kök Hücre Çalışmalarında Etik.” Hacettepe Tıp Dergisi 36, no. 4 (2005): 198-200.
• Aznar, Justo, Pedro Navarro İllana. “Therapeutic Use Of Human Embriyonic Stem Cells.” Acta Bioethica 20, no. 2 (2014): 291-292.
• Beksaç, Meral, Sahir Çörtoğlu, Emin Kansu, Mehmet Öztürk. (Tüba Kök Hücre Araştırmaları Çalışma Grubu) “Kök Hücre Araştırmalarında Güncel Kavramlar.” Türkiye Bilimler Akademisi Raporları. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2005.
• Bilgin, Gülay. “Kök Hücre Çalışmaları Konusunda Etik ve Teolojik Tartışmalar Üzerinde Analitik Bir Değerlendirme.” Kelam Araştırmaları 9, no.2 (2011): 131-148.
• Cıncık, Mehmet, Belgin Selam, Adnan Ataç, Münire Erman. “Embriyo Araştırmaları ve Tıp Etiği.” Sendrom Dergisi 17, no.10 (2005): 51-56.
• Çeker, Orhan. “Çocuk Düşürme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 8: 364-365. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Çoban, Aykut. “Türkiye’de İnsan Embriyosu Üzerinde Araştırma Yapmanın Hukuki Sorunları.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, no. 86 (2009): 204-208.
• Deda, Haluk. Nörolojik Hastalıklarda Kök Hücre Tedavileri.” Sinir Sistemi Cerrahisi Dergisi 1, no. 3 (2008): 142-152.
• Elçin, Murat. “Kök Hücrelere Bakış: Tanımlar, Kavramlar ve Sınıflandırmalar.” Tüba Kök Hücre Araştırmaları ve Biyoetik Sempozyumu Raporu. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2015.
• Fındıklı, Necati. “İnsan Embriyonik Kök Hücresi.” Sağlıkta Birikim Dergisi 1, no. 5 (2006): 45-56.
• Görgülü, Ülfet. Fıkıhta Cenin Hukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi İFAV Yayınları, 2018.
• Harris, John. “In Vitro Fertalization: The Ethical Issues.” The Philosophical Quarterly 33, no: 132 (1983): 217-237.
• Heyet. Kök Hücre Araştırmalarında Güncel Kavramlar. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Raporları, 2005.
• Heyet. Kök Hücre Araştırmalarının Etik ve Hukuk Boyutuna İlişkin Rapor. Ankara: Türkiye Biyoetik Derneği, 2009.
• http://www.bionews.org.uk/page_12659.asp (05.11.2018).
• http://www.eubios.info/EJ71/EJ71B.htm (08.12.2018).
• http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/laikduzen/4/0109.htm (08.11.2018).
• http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&task=view&id=387&Itemid=35(05.11.2018).
• http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=article&id=347:embron-khre-arairmalari-hakkinda-saik-bakanli-genelges&catid=3:tebligenelge&Itemid=35(05.11.2018)
• https://diyk.diyanet.gov.tr/Soru/GelismisArama.aspx(09.11.2018).
• https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5013.html(05.11.2018).
• Hug, Kristina. “Therapeutic Perspectives of Human Embriyonic Stem Cell Research.” Medicina (Kaunas) 42, no. 2 (2006): 107-114.
• Human Cloning Ethical Issues, Unesco, 2005.
• Islamic Medical Ethics: The IMANA Perspective. Journal of the Islamic Medical Association of North America, vol. 37/1 (2005): 33-42.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdulazîz b. Abdillah b. Bâz. Suudi Arabistan: Riâsetü idâreti’l-buhûsi’l-ilmiyye, ts.
• İbn Kudâme, el-Makdisî, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. Lübnan: Beytü’l-efkâri’d-düveliyye, 2004.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn. el-Bahru’r-râik şerh u kenzi’d-dekâik. Karaçi ts.
• İbn Receb, Zeynuddin Ebu’l-Ferec. Câmiu’l-ulûm ve’l-hikem. Beyrut: Cem’iyyetü ihyâi turâsi’l İslâmî, 2000.
• İbnü’l-Hümâm, Kemalüddin Muhammed b. Abdurrahman. Şerhu fethi’l-kadîr. Beyrut: Dâru’lkütübi’l-ilmiyye, 2003.
• İlkılıç, İlhan ve Hakan Ertin. “Ethical Aspects of Human Embriyonic Stem Cell Research.” Stem Cell Rev and Rep, no. 6 (2010): 151-156.
• İskender, Banu ve Halit Canatan. “İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler ve Hücre Tedavisi.” Journal of Clinical and Experimental Investigations 4, no. 4 (2013): 550-561.
• Jost, Timothy Stoltzfus. “Rights of Embrio and Foetus in Private Law.” American Journal of Comparative Law 50, no. 3 (2002): 633-646.
• Kansu, Emin. “Kök Hücre Biyolojisi ve Plastisitesinde Güncel Kavramlar.” Ankem Dergisi 20, no. Ek 2 (2006): 1-8.
• Karakaya, Ahmet. “Kök Hücre Çalışmaları ve Etik: Türkiye’de İnsan Embriyosundan Elde Edilen Hücreler Üzerine Yapılan Çalışmalarda Etik Sorunlar.” Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul, 2013.
• Karârâtü’l-Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî bi-Mekketi’l-Mükerrame (Cidde: 1977-2010).
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’lkütübi’l-ilmiyye, 1988.
• Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî. sy. 6, cüz: 3 (Cidde: Munazzamatü mu’temeri’l-İslami. 1990): 2066-2152.
• Olawale, Fahm AbdulGafar. “Islamic Ethics and Stem Cell Research.” Islam and Civilisational Renewal 4, no. 1 (2013): 103-116.
• Paçacı, İbrahim. “Klonlama ve Kök Hücre Çalışmalarının İslam Dini Açısından Değerlendirilmesi.” Usûl: İslâm Araştırmaları, no. 7 (2007): 36-60.
• Palmo AB, Lucas M, Dilley RJ, et al. “The Power and The Promis of Cell Reprogramming: Personalized Autologous Body Organ and Cell Transplantation.” J Clin Med. 3, no. 2 (2014): 373-387.
• Panno, Joseph. Stem Cell Research. New York: 2005.
• Peters, Ted, The Stem Cell Debate. USA: Fortress Press, 2007.
• Petersen, Niels. “The Legal Status of the Human Embryo in Vitro: General Human Rights Instruments.” ZaöRV 65, (2005): 447-466.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-ğayb. Beyrut: Daru’l-fikr, 2002.
• Russell, Blackford. “Stem Cell Research on Other Worlds, or Why Embryos Do not Have a Right to Life.” Journal Medical Ethics 32, no. 3 (2006): 177-180.
• Saniei, Mansooreh. “Human Embriyonic Stem Cell Science And Policy The Case Of Iran.” Sosial Science And Medicine, no. 98 (2013): 345-350.
• Savran, Bülent. “In Vitro Fertilizasyon ve Embriyo Transferinde Etik ve Hukuki Sorunlar.” Türkiye Klinikleri Tıp Etiği Hukuku Tarihi Dergisi 4, no. 2 (1996): 74-78.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1989.
• Serour, Gamal Ibrahim. Ethical Implications of Human Embriyo Research. Mısır: ISESCO, 2000.
• Singer, Peter. Pratik Etik. çev. Nedim Çatlı. İstanbul: İthaki Yayınları, 2012.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris. el-Ümm, Lübnan: Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye, ts.
• Şüveyrih, Sa’d b. Abdilaziz. Ahkâmu’t-telkîh gayrı’t-tabîî. Riyad: Dâru Künûzi İşbiliya, 2009.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-fikr, 2001.
• Tacir, Hamide. “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı.” Hukuk Araştırmaları Dergisi 19, Özel Sayı, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, no. 2 (2013): 1301-1319.
• Takahashi, Kazutoshi, et al. “Induction of Pluripotent Stem Cells From Adult Human Fibroblasts By Defined Factors.” Cell 131, no. 5 (2007): 861-872.
• Thomas Joseph. “Human Embriyonic Stem Cell Research: It’s Importance In The Culture Wars.” Chiristian Bioethics 19, no.1 (2013): 60-71.
• Tıp ve Fetva: Tıbbi Konularda Fetva Verirken Bilgi Edinme Usulleri. Haz. Hakan Ertin, İstanbul: İsar Yayınları, 2012.
• Ural, Ali Uğur. “Kök Hücreler.” TOTBİD Dergisi 5, no. 3-4 (2006): 140-145.
• Ülman, Yeşim Işıl. “Kök Hücre Araştırmaları ve Biyoetik.” Tüba Kök Hücre Araştırmaları ve Biyoetik Sempozyumu Raporu. Ed. Murat Elçin. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2015.
• Vatansever, Seda. “Embriyonik Kök Hücreler.” Sağlıkta Birikim Dergisi 1, no. 5, (2006): 25-44.
• Yeprem, Mustafa Saim. “İslam’ın Kök Hücreye Bakışı.” Diyanet Aylık Dergi, no. 191 (Kasım: 2006): 25-29.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâikı’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Beyrut: Daru’l-ihya, 1997.
• Zerkâ, Mustafa Ahmet. el-Medhalu’l-fıkhiyyü’l-âmm. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2012.