Yetimlerle İlgili Âyetlerin Yorumu

Yıl 2022, Sayı: 2, 194 - 219, 30.06.2022

Yahya Arslan

Öz

Şerefli bir varlık olarak yaratılan insanın, Allah’a ve yaratılanlara karşı olmak üzere iki temel sorumluluğu vardır. Yaratılanlara karşı sorumluluklardan birisi de hiç şüphesiz yetimlere karşı olan sorumluluklardır. Genelde insanların özelde ise Müslümanların yetimlerle ilgilenmesi, onların derdiyle dertlenmesi ve ihtiyaçlarını karşılaması hem insanî hem de İslamî bir vazifedir. Kur’an-ı Kerim’e bakıldığında yetimlerle ilgili âyetlerde birtakım emir ve tavsiyeler görülecektir. Bu çalışmada yetimlerle alakalı emir ve tavsiyeleri dikkatlere sunmak ve topluma emanet edilen yetimlik meselesini gündeme taşımak amaçlanmaktadır. Yöntem olarak konu ile alakalı âyetler odak nokta seçilmiş, ardından bu âyetlerin tefsiri bağlamında klasik ve modern tefsirler ve konuyla ilgili yapılmış çalışmalar taranmıştır. Kök ve ıstılah açısından yetim kavramı izah edildikten sonra, yetimleri himaye etmek, yetimlere iyi muamelede bulunmak, yetimlerle ilgilenmek, yetimleri ıslah etmek, yetim malı yememek, yetimin malından tasarrufta bulunmak, yetime nafakasını vermek, yetimlerin evlendirilmesi ve yetimliğin sona ermesi gibi konular değerlendirilmektedir. Neticede Kur’an’ı Kerim’in yetimler hakkındaki hükümleri tespit edilerek toplu bir bakış ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Yetimlik, Yetimler, Hak

Interpretation of Verses Regarding Orphans

Öz

Human beings, the most honorable of the creatures, have two fundamental responsibilities for Allah and other creatures. The primary responsibility of men to other creatures regards the orphans and their care and needs. Caring and the orphans and meeting their basic needs are such valuable duties that Islam orders Muslims to do so. Thus, the Quran underlines the significance of the position of orphans and gives many advice and rules that believers must follow. In this study, It is proposed that the concept and the position of the “being an orphan” were discussed through the orders and statements mentioned in the Quran. The methodology of this study is based on the verses in the Quran and then these verses were interpreted by the classical and modern tafsir methods. Also, many other studies previously done regarding these issues were comparatively used. After describing the term “ orphan” some other issues regarding orphans were discussed such as protecting, rehabilitating, and caring for, them. Moreover, it is underlined that orphans should be married and their rights should not be lurched. Lastly, the situation expressing how orphanhood ends is evaluated. In short, the general point of view regarding orphanhood was portrayed out through the Quranic verses.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Quran, Orphanhood, Orphans, Right

Kaynakça

• Ağırman, Cemal. “Fert ve Toplumun Yetim ve Öksüzlere Karşı Sorumlulukları”.Dinbilimleri Akademik Arastırma Dergisi 7/2 (2007), 9-30.
• Arı, Abdüsselam. “Yetim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/501-503. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Aydoğdu, Rukiye. “Peygamber’in Yetimleri”. Diyanet Aylık Dergi 280 (2014).
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meâlimü’t-tenzîl. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t Türasi’l-Arabî, 1999.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t Türasi’l-Arabî, 1997.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Meali Âlisi ve Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. 9 Cilt. Dımeşk: Daru Tavgi’n Necat, 2001.
• Canan, İbrahim. Kütüb-i Sitte: Muhtasarı Tercüme ve Şerhi. ed. Ahmet Hikmet Ünalmış. 18 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 1988.
• Döndüren, Hamdi. “Rüşd”. Şamil İslam Ansiklopedisi. 7/75-76. İstanbul: Şamil Yayınları, 2000.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l Asriyye, ts.
• Ebüssuûd Efendi, Muhammed. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt.
• Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.
• Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahrü’l-muhît. 10 Cilt.Beyrut: Daru’l Fikr, 1999.
• Eski, Nurullah. Hak ve Sorumlulukları Bakımından İslam Hukukunda Yetimler. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 3. Basım, 1999.
• Fayda, Mustafa. “Câhiliye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/17-19. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Görmez, Mehmet vd. Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Tunusiyye, 1984.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. Sîretü’n-nebeviyye. 4 Cilt. Kahire, 1936.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-azîm. 8 Cilt. Daru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 2001.
• İsfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. Dımeşk: Daru’l Kalem, 1991.
• Kandehlevî, Muhammed Yusuf. Hayâtu’s-Sahâbe. çev. Ahmet Meylani. 4 Cilt. İstanbul: Divan Yayınları, 1980.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
• Köse, Saffet. “Rüşd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/298-300. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kurʾân. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Mahallî, Celâleddin - Süyûtî, Celâleddin. Tefsîrü’l-Celâleyn. Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2016.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. Sahîh-i Müslim. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t- Türasi’l-Arabî, ts.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzi’l-ve hakâiku’t-te’vil. 3 Cilt. Beyrut: Dar İbn Katheer, 7. Basım, 2017.
• Öcal, Mustafa. “Yetim”. Şamil İslam Ansiklopedisi. 8/291-292. İstanbul: Şamil Yayınları, 2000.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-jîl, 2. Basım, 1979.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Tefsîru âyâti-l ahkâmi min el-Kurân. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l Kütübi’l İlmiyye, 2004.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyan an tefsiri’l- Kur’an. 10 Cilt. Beyrut: İhyau Turasi’l-Arabî, 2002.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys İmâmü’l-hüdâ Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Bahrü’l-ulûm. 3 Cilt, ts.
• Seyyid Kutub. fî Zılâli’l-Kur’an. çev. Salih Uçan vd. 10 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1991.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed- Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsir bi’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
• Şakir, Mahmud. Hz. Âdem’den Bugüne İslam Tarihi. çev. Ferit Aydın. 8 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 3. Basım, 1995.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye minʿilmi’t-tefsîr. 6 Cilt. Dımeşk: Daru İbni Kesir, 1993.
• Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l- Kur’ân. 24 Cilt. Muessesetü’r-Risale, 2000.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Basît fî tefsîri’l-Kurʾân. 25 Cilt. İmadetü’l Bahsi’l İlmiyye, 2009.
• Yetim Vakfı. “2019-2020 Dünya Yetim Raporu”. Erişim 28 Mayıs 2022. https://yetimvakfi.org.tr
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayın- Dağıtım, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâfʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl veʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l Kitabi’l Arabî, 3. Basım, 1986.