Political Relations Between the Umayyads in the Period of the Sufyānids

Yıl 2023, Sayı: 5, 71 - 90, 30.12.2023

Hamza Dibsizgöl , Recep Erkocaaslan

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1371863

Öz

The Umayyad caliphate, founded after the Rāshid Caliphs, had a vital place in Islamic history. The Banū Umayya dynasty, which is the founding and ruling family of this state, played a significant role in the state structure. In this study, the political events among the Banū Umayya dynasty in the period considered as the Sufyānids period of the Umayyad dynasty were analyzed in detail. In this process, not only the positive and negative outcomes of the events or relations between the Banū Umayya and the caliph and but also their individual relations within the dynasty were politically were discussed. The events that appeared within the founding family of the Umayyad caliphate, regarded as the first state to be governed by the sultanate system in the Islamic history, are important for a better understanding of the state structure. The political events that the Banū Umayya family lived among themselves in the period of the Sufyānids. It is also aimed to reveal the role and importance of the Sufyānids dynasty in the establishment process of the Umayyad caliphate and in the shaping the fundamental elements regarding the state goverment. Meanwhile, the position of the Marwānids, the other branch of the Banū Umayya family, and the scope
of their relations with the Sufyānids were also tried to be covered. Consequently, it is understood that the Sufyānids branch was one of the most dominant and influential element in the political events in the Banū Umayya dynasty. This situation, in fact, a natural outcome of the due to the fact that the caliphs were members of the Sufyānids family meanwhile. In addition, it has been revealed that during the Sufyānids period, the caliphs mostly appointed their own family members to religiously important duties, and especially the duty of the pilgrimage emirate was carried out by the members of the Banū Umayya.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, the Banu Umayya, the Sufyanids, the Marwanids, Damascus

Süfyânîler Döneminde Ümeyyeoğulları Arasındaki Siyasî İlişkiler

Öz

Hz. Peygamber (s.a.v.) ve Râşid Halifeler döneminin ardından kurulmuş olan Emevî Devleti, İslâm tarihi içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu devletin kurucu ve yönetici ailesi olan Ümeyyeoğulları hânedanı ise devlet yapılanması içerisinde en önemli rolü üstlenmektedir. Çalışmada Ümeyyeoğullarının Süfyânîler dönemi olarak kabul edilen devrede, Ümeyyeoğulları hânedanının kendi içerisinde yaşamış oldukları siyasî olaylar ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Bu süreçte Ümeyyeoğullarının hem halife ile hem de kendi aralarında siyasî açıdan yaşamış oldukları müsbet ve menfî olaylar ele alınmıştır. İslâm tarihinde saltanat sistemi ile yönetilen ilk devlet olma özelliği gösteren Emevî Devleti’nin kurucu ailesinin kendi aralarında vuku bulan olaylar devletin daha iyi anlaşılması açısından önem arz etmektedir. Süfyânîler döneminde Ümeyyeoğulları ailesinin kendi aralarında yaşadıkları siyasî olaylar ele alınırken Emevî Devleti’nin kuruluş süreci ve yönetim anlayışının şekillenmesinde Süfyânî ailesinin rolü ve öneminin ortaya konulması da amaçlanmıştır. Bununla birlikte bu süreçte Ümeyyeoğulları ailesinin diğer kolu olan Mervânîlerin konumlarının ne olduğu ve Süfyânîler ile ilişkilerinin kapsamı da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu dönemde Ümeyyeoğulları arasındaki siyasî olaylarda Süfyânî kolunun daha baskın olduğu sonucuna ulaşılarak, bu durumun halifelerin Süfyânî ailesine mensup olmasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Ayrıca Süfyânîler döneminde halifelerin çoğunlukla kendi aile mensuplarını dinî açıdan önemli olan görevlere tayin ettikleri, özellikle hac emirliği vazifesinin Ümeyyeoğullarına mensup kişiler tarafından yürütüldüğü ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslâm tarihi, Ümeyyeoğulları, Süfyânîler, Mervânîler, Şam

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Müsnedi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. 6 cilt. Kâhire: Müessesetu Kurtuba, t.y.
• Akyüz, Vecdi. Hilâfetin Saltanata Dönüşmesi. İstanbul: Dergah Yayınları, 1991.
• Algül, Hüseyin. “Fedek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/294-295. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Apak, Âdem. Anahatlarıyla İslâm Târihi 3. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Apak, Âdem. Erken Dönem İslâm Tarihinde Asabiyet. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Arslan, İhsan. İslâm Tarihi’nden Yansımalar. İstanbul: Okur Akademi, 2016.
• Arslan, İhsan. Vahiy ve Akıl Işığında Hz. Peygamber’in Hayatı. İstanbul: Okur Akademi, 2020.
• Aycan. İrfan. Saltanata Giden Yolda Muâviye b. Ebû Süfyân. Ankara: Fecr Yayınevi, 1990.
• Aycan, İrfan. “Muâviye b. Ebû Süfyân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/332-334. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Muhammed Hamîdullah vd. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1416/1996.
• el-Buhârî. Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l- Buhârî. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Buzpınar, Ş. Tufan & Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Haremeyn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/153-157. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Câbirî, Muhammed Âbid. İslâm’da Siyasal Akıl, çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1997.
• Della Vida, Giorgio Levi. “Emevîler”. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi. 4/240-248. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1977.
• Dibsizgöl, Hamza. Emevî Devleti Döneminde Ümeyyeoğulları Arasındaki Siyasî Mücadeleler. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Dîneverî, Ebû Hanîfe. el-Ahbâru’t-tıvâl. thk. Abdülmün‘im Âmir. Kâhire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1379/1960.
• Ebû Mihnef, Lût b. Yahyâ. Maktelü’l- Hüseyin. Bağdat: 1397/1977.
• Erkocaaslan, Recep. Hz. Âişe’nin Hayatı, Şahsiyeti ve Hz. Peygamber Sonrası İslâm Tarihindeki Rolü. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Halîfe b. Hayyât. et-Târîh. thk. Ekrem Ziya Umerî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem & Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1397/1977.
• Hamîdullah, Muhammed. İslâm Peygamberi, çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-İkdü’l-ferîd. 8 cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1984.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakâ vd. 2 cilt. Mısır: Şirketü Mektebe ve Matbaa Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1374/1955.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsîn et-Türkî. 21 cilt. Cize: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 1417/1997.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim. el-İmâme ve’s-siyâse. thk. el-Üstâz Ali Şeyrî. 2 cilt. Beyrût: Dâru’l-Edvâ, t.y.
• İbnü’l Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî & Muhammed Yûsuf ed-Dekkak. 10 cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1431/2010.
• Kapar, M. Ali. “Muâviye b. Yezîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/335-336. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
• Kılıç, Ünal. Tartışmaların Odağındaki Halife Yezîd. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2016.
• Kılıç, Ünal. “Yezîd I”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/513-514. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Lammens, Henry. “Muâviye”. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi. 8/438-444. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Rayyıs, Ziyâüddîn. İslâm’da Siyasî Düşünce Tarihi, çev. İbrahim Sarmış. İstanbul: Nehir Yayınları, 1995.
• Sandıkçı, S. Kemal. “Tulekâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/361-362. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî. 11 cilt. Beyrût: Dâru’t-Türâs, 1387/1967.
• Ya‘kûbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya`kûb. Târîhu’l-Ya‘kûbî. thk. Abdülemîr Mühennâ. 2 cilt. Beyrut: y.y., 1413/1993.
• Yıldız, Hakkı Dursun. “Yezîd b. Muâviye”. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi. 8/411-413. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1986.
• Yiğit, İsmail. “Emevîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/87-104. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• ez-Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. eş-Şeyh Şuayb el-Arnaût vd. 25 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.