Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî Eseri Bağlamında İsbîcâbî’nin Nikâh Konusunda Fıkhî Görüşleri

Yıl 2023, Sayı: 5, 91 - 108, 30.12.2023

Abdulhalık Demir , Ömer Korkmaz

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1391238

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, 6. yüzyılda yaşamış olan ve Hanefi mezhebine mensup bir şeyhülislam unvanına sahip olan Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed el-İsbîcâbî'nin hayatını ve nikahla ilgili fıkhî görüşlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Semerkand gibi önemli bir ilim merkezinde kadılık yapabilecek kadar Hanefi ekolünde önde gelen bir konuma sahip olan İsbîcâbî'nin akademik kariyerini, aile hukuku bağlamında fıkıh anlayışını ve Hanefi fıkhına yaptığı katkıları ele almayı hedeflemektedir. İsbîcâbî, Hanefî ekolünün önde gelen fakihlerinden biri olup, seleflerinin derin ilmi birikimini taşıyan önemli bir şahsiyettir. Döneminde Mâverâünnehir bölgesindeki ilmi çalışmalarıyla büyük bir üne kavuşmuş, İslam dünyasında ilmi liderler arasında saygı görmüştür. İslam âlemi içinde akademik başarıları ve verdiği fetvalarla tanınan, büyük alimlerin arasında yer alan nadir şahsiyetlerden biri olarak "şeyhülislâm" unvanı ile anılmıştır. Semerkand gibi ilimde zirveye ulaşmış bir merkezde kadılık görevini üstlenerek, ilmin ve adaletin en yüksek standartlarda buluştuğu bir döneme katkıda bulunmuştur. Eserlerinde, Hanefî müctehid imamların görüşlerini bir arada sunmasının yanı sıra kendisinden önce gelen fıkıhta önemli konumda bulunan tüm âlimlerin görüşlerine de yer vermiştir. İsbîcâbî, görüşlerini açık ve anlaşılır bir dille ifade etmiş, konuları deliller ve örneklerle desteklemiştir, bu da onun fıkhî konulardaki görüşlerini fıkıh tarihinde son derece değerli kılmıştır. Bu açıdan bakıldığında, İsbîcâbî'nin fıkıh alanındaki katkıları çağdaşları ve sonraki nesil ilim erbabı için büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle, âlimler fıkhî çalışmalarında görüşlerini güçlendirmek için İsbîcâbî’nin eserlerinden bolca nakil/alıntı yapmıştır. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İsbîcâbî’nin hayatı literatür araştırılması çerçevesinde incelenmiştir. İkinci bölümde ise İsbîcâbî'nin Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî adlı eseri ele alınarak, evlilikle ilgili fıkıh anlayışı detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir. Bu çalışma, İsbîcâbî'nin özgün kişiliği ve zengin ilmi birikimi hakkında derinlemesine bilgi sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, İsbîcâbî, Şeyhülislâm, Nikâh, Mehir

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

Çukurova Üniversitesi

Teşekkür

Bu çalışmayı SYL-2021-14149 koduyla destekleyen Çukurova Üniversitesi BAP birimine teşekkür ederiz.

An Evaluation of Isbîcâbî's Fiqh Views on Marriage in the Context of His Work Sharḥu Muḫtaṣar al-Taḥâvî

Öz

This study examines the life of Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammad al-Isbîcâbî, who lived in the 6th century and took the title of shaykh al-Islam of the Hanafi sect, and his fiqh views on marriage. It also aims to discuss the academic career of Isbîcâbî, who had a leading position in the Hanafi school a judge in an important scientific center like Samarkand, in the sense of his under standing of fiqh in the context of family law and his contributions to Hanafi fiqh. Isbîcâbî is one of the leading jurists of the Hanafi school and an important figure who conveys the significant scientific knowledge of his predecessors. During his time, he gained a great reputation due to his scientific studies in the Transoxiana region and thus he was respected among the scientific leaders in the Islamic world. He was known with thetitle of " Shaykh al-Islam " as one of influential figures among the great scholars, known for his academic achievements and fatwas. By holding the position of judge in such a place as Samarkand, a center that reached the peak of science in that era, he contributed to increase the conditions which science and justice met at the highest standards. In his works, in addition to presenting the views of Hanafi mujtahid imams, he also included the views of all scholars who had an important position in fiqh before himself. Isbîcâbî expressed his views in a clear and underst able language and supported his topics with evidence and examples, which made his views extremely valuable in the history of fiqh. From this perspective, Isbîcâbî's contributions to the field of fiqh are meant great importance not only for his contemporaries but also for the scholars of following generations. For this reason, scholars have quoted extensively from Isbîcâbî's works to strengthen their views in their fiqh studies. The study consists of two parts. In the first part, İsbîcâbî's life was examined within the framework of literature research. In the second part, İsbîcâbî's work titled Sharḥu Muḫtaṣar al-Taḥâvî was discussed. Also his under standing of fiqh regarding marriage was evaluated in detail. This study aims to provide in-depthin for mation about İsbîcâbî's unique personality and his extensive knowledge

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, İsbicabi, Shayk al-Islam, Marriage, Mahr (Dowry)

Kaynakça

• Aynî, Ebu Muhammed (Ebü’s-Sena) Bedreddin Mahmud b. Ahmed b. Musa el-Ayni el-Hanefi. el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye. 11 Cilt. Beyrut: Daru Kütübü’l-İlmiye, 2000.
• Babanî, İsmail b. Muhammed Emin b. Mir Selim (Bağdatlı İsmâil Paşa). Hediyyetü’l-ʿârifîn, esmâʾü’l-müʾellifîn ve âs̱ârü’l-muṣannifîn. Beyrut: Darü’l-Hayat Turasü’l-Arabi, ty.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, ts. Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen, ts.
• Demir, Abdulhalık. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî Bağlamında İsbîcâbî’nin Nikâh Ve İbadetler Konusunda Fıkhî Görüşleri. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Müt‘a”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Aralık 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/muta
• Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. Beyrut, 1988.
• İbn Kutluboğa, Ebü’l-Adl Zeynüddîn (Şerefüddîn) Kāsım b. Kutluboğa b. Abdillâh es-Sûdûnî el-Cemâlî el-Mısrî. Tâcü’t-terâcim. Beyrut: Darü’l-Kalem, 1992.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen, ts.
• İsbîcâbî, Ebü’l Hasan Ali b. Muhammed b. Ahmed es-Semerkandi. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî. Beyrut: Darü’r-Reyahin, 2021.
• İsbîcâbî, Ebü’l Hasan Ali b. Muhammed b. Ahmed es-Semerkandi. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî. Millet Genel Kütüphanesi, Kayıt no. 803.
• İsbîcâbî, Ebü’l- Hasan Ali b. Muhammed b. Ahmed es-Semerkandi. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî. Sülemaniye Kütüphanesi, Kayıt no. 457.
• Karaman, Hayreddin vd. “Kur’an Yolu Meali ve Tefsiri”. Erişim 20 Aralık 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Kâsânî. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾi. Riyad: Daru Kütübü’l-İlmiye, 1986.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdullah (Hacı Halife). Keşfü’ẓ-ẓunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrüt: Darü’l-Hayat Turasü’l-Arabi, 1. Basım, 1941.
• Kebîsî, Said Fevaz Vehib el-. Şerḥu’l-İsbîcâbî ala Muḫtaṣari’t-Tahâvî. Bağdat: Irak Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2012.
• Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddîn Abdülkādir b. Muhammed b. Muhammed el-Mısrî. el-Cevâhirü’l-muḍıyye fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye. Karaçi: Mir Muhammed Kütübhane, ty.
• Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî. el-Fevâʾidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Ḥanefiyye. Mısır: Darü’s-Saade, ty.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b.Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. Beyrut, 1988.
• Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Fahrüddîn Abdürrahîm b. Abdilkerîm b. Muhammed. el-Münteḫab min Muʿcemi şüyûḫi Ebî Saʿd es-Semʿânî. Riyad: Daru Ulumü’lKütub, 1996.
• Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Fahrüddîn Abdürrahîm b. Abdilkerîm b. Muhammed. et-Taḥbîr fi’l-muʿcemi’l-kebîr. Bağdat: Riyasetül Divanül Evkaf, 1. Basım, 1975.
• Şelebî, Şehabuddin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Yunus b. İsmail b. Yunus. Tebyînü’l-hakaʾik Şerḥu Kenzü’d-dekaʾik ve Haşiyetü’ş-Şelebî. Kahire: Matba’atü’l-Kübra el-Emiri, 1896.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. Beyrut: Daru Kütübü’l-Arabi, 1993.
• Zirikli, Hayreddin b. Mahmud b. Muhammed b. Ali b. Faris. el-A‘lâm. 4 Cilt. Ayar: Daru Ülümü’l-Malayin, 1. Basım, 2002.
• “TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphanesi”. Erişim 12 Aralık 2023. http://ktp2.isam.org.tr/?blm=sonucdkm&MaddeKodu=091726?&-max=1