Wisdom of Judgements in the Islamic Refutation Tradition: In the Case of Bayramzâde Abdullah Edib's Work Named Din Yolunda

Yıl 2023, Sayı: 5, 45 - 70, 30.12.2023

Fetullah Yılmaz , Burak Balcı

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1391628

Öz

In this article, the concept of hikmah at-tashri‘ as mentioned in the work titled Din Yolunda written by Abdullah Edib, one of the scholars who grew up in the last period of the Ottoman Empire, is discussed. The aforementioned work was written as a refutation to a book written by a Christian under the title Muhammed ile Mesih Arasında Hadsiz Farklar. The article discusses the concepts of refutation and wisdom at the beginning. Then it gives information about the author Abdullah Edib and introduces the work titled Din Yolunda. It is stated that the work covers topics and issues that fall within the field of tafsir such as the miracle of the Qur'an and oaths in the Qur'an; theology such as divinity and prophethood; and fiqh such as marriage, jihad, the forbidding to lie and to act of the spread of judgements over time process. It is seen that the author has partially described these issues and they are tried to be dealt under the same title. In the conclusion, the article take attention to the its notable the consequences.

Anahtar Kelimeler

Sharia, Fiqh, Refutation, Abdullah Edip, Din Yolunda

İslami Reddiye Geleneğinde Hikmet-i Teşri -Bayramzâde Abdullah Edib’in Din Yolunda Adlı Eseri Özelinde-

Öz

Bu makalede Din Yolunda adlı eser özelinde hikmet-i teşri ele alınmaktadır. Adı geçen eser 1908’da Bulgaristan’ın Varna şehrinde bir Hristiyan tarafından kaleme alınan ve Muhammed ile Mesih Arasında Hadsiz Farklar başlığıyla neşredilen, İslamiyet aleyhine önü sürülen birtakım eleştirilerin yer aldığı esere reddiye olarak Abdullah Edib tarafından kaleme alınmıştır. Makalede önce reddiye ve hikmet kavramlarına temas edilmekte, yazar hakkında bilgi verilmekte ve eserin tanıtımı yapılmaktadır. Eserin Kur’ân’ın icazı ve Kur’ân’daki yeminler gibi tefsir ilmine; ulûhiyet ve nübüvvet gibi kelam ilmine; nikâh, cihad, yalanın haram olması ve nesh gibi fıkıh ilmine ait konu ve meseleleri içerdiği belirtilmekte, bunlardan fıkıhla ilgili olanlar üzerinde durulmaktadır. Fıkıhla ilgili olan meselelerde yazar Abdullah Edib’in üzerinde durduğu hikmetler incelenmeye çalışılmaktadır. Bunlar da cihad, nikah ve çok kadınla evlenmek, yalanın haram kılınması, nesih ve hükümlerin zaman yayılmasıdır. Müellifin bunları kısmen dağınık işlediği tespiti yapılarak yer yer dağınık halde bulunan fıkhî meseleler aynı başlık altında ele alınmaya çalışılmaktadır. Makalenin sonuç kısmında ise varılan neticeler anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Ahkâm, Reddiye, Hikmet, Şer’

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed b. Abdulhadi el-Cerrahî. Keşfü’l-hafa. Beyrut: El-Mektebetü’l-Asriyye, 1420/2000.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, thk. Şuayb el-Arnaut vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1421/2001.
• Akman, Zekeriya. “Anglikan Kilisesi’nin Meşihat Kurumuna Soruları ve Bunlara Verilen Cevaplar”, Hikmet Yurdu, 6/11 (2013) 357-377.
• Atılgan, Hilal. Abdullah el-Buhârî’nin “Mehâsinü’l-İslâm ve Şerâiu’l-İslâm Adlı Eserinin Hikmet-i Teşrî Açısından Değerlendirilmesi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Aydın, Fuat. “İslam Reddiye Geleneği ve Taşköprizâde Ahmed b. Mustafa’nın (968/1561) Risâle fî’r-redd `ale`l-yehûd Adlı Eseri Üzerine Bir Araştırma”, Darulfunun İlahiyat, 31/2 (2020) 299–353.
• Bayram, M. Necdet vd. Müderris Bülbülzade Hacı Abdullah Edip Bayram. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Basımevi, 1996.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafa Dib Buğa. Dimaşk: Daru İbn Kesir, 1414/1993. Câhız, Amr b. Bahr. el-Mehâsin ve’l-ezdâd. Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, 1423/2002.
• Edib, Abdullah. Din Yolunda. İstanbul: Matbaa-i Nefaset, 1327/1909.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dîni Kur’ân Dili. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, t.y. Eroğlu, Ahmet Hikmet. “Hıristiyanlık”, Dinler Tarihi El Kitabı, ed. Baki Adam. 134-194. Ankara: Grafiker Yayınları: 2015.
• Eroğlu, Muhammed. “Abdülaziz Çâvîş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/187-188. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Hindî, Rahmetullah. İzhârü’l-hak. çev. A. Namlı, R. Muslu. Ankara: TDV Yayınları, 2021.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed el-Teymî el-Büstî. Sahîhu İbn Hibbân, thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessetü’r-Risale, 1414/1993.
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi – Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
• Koca, Ferhat. “Hikmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/514-518. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Müslim b. el-Haccac Ebü’l-Hasen el-Kuşeyri, el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, t.y.
• San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm el-Mütevekkil-Alellah İsmâîl. et-Tenvîr şerhu Câmiʿi's-Sağir. thk. M. İ. M. İbrâhîm. Riyad: Mektebetü Dari’s-Selâm, 2011.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Reddiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/516-521. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Taberanî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyub Ebül-Kasım. el-Mu‘cemu’l-evsat. thk. Tarık b. ‘İvazullah b. Muhammed – Abdulmuhsin b. İbrahim. Kahire: Daru’l-Haremeyn, t.y.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî Tehzîbü’l-âsâr ve tafsîlü’s-sâbit ʿan Resûlillâhi mine’l-ahbâr. thk. M. M. Şakir. Kahire: Matbaʻatü’l-Medenî, t.y.
• Tâhir, Bursalı Mehmet. Osmanlı Müellifleri, haz. Ali Fikri Yavuz – İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi, 1972.
• Tâhir, Seyyid Abdulzade Muhammed - Urpilyan, Serkis. Mahzenü’l-‘ulûm. İstanbul: Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1308. Taylan, Necip. “Ali B. Rabben et-Taberî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/434- 436.