Kur'ân’da Geçen er-Rahmân İsmine Yönelik İddialar ve Bu İddialara Verilen Cevaplar

Yıl 2024, Sayı: 6, 18 - 36, 30.06.2024

Mustafa Maden

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1458213

Öz

Kur’ân-ı Kerîm’in nâzil olmaya başladığı ilk dönemden itibaren er-Rahmân ismine yönelik bir takım iddialar ortaya atılmıştır. Rahmân isminin kökeninin yabancı asla dayandığı, Cahiliyye döneminde kullanılmadığı, sadece belli bir döneme ait olduğu, özel isim olarak kullanıldığı, yaratılmışlar hakkında kullanılmadığı, yalnız başına kullanıldığı, sadece Ehl-i kitapla ilgili konularda yer aldığı, bazı Yahûdî-Hristiyan kavramlarının ve uhrevî konuların bu isimle zikredildiği gibi konular bu iddialardan bazılarıdır. Buradan hareket edilerek de Kur'ân’ın ilâhî bir kitap olmadığı ve beşer eliyle yazıldığı ispat edilmeye çalışmıştır.
Bu çalışma özellikle Mekke döneminde yaşayan müşriklerin ve Kur'ân hakkında araştırma yapan bazı müsteşriklerin er-Rahmân ismi etrafında şekillendirdikleri iddialarını tespit etmeye ve bu iddiaları cevaplandırmaya yöneliktir. Araştırmada öncelikle Rahmân isminin etimolojik yapısı incelenmiş, müfessirlerin bu isme verdiği anlamlar tespit edilmiş, Kur’ân’da Rahmân vasfının geçtiği âyetlerde bu vasfın biçimsel ve anlamsal farkları ortaya konmaya çalışılmıştır. Sonrasında ise Rahmân ismi ve bu ismin geçtiği âyetlerle ilgili iddialar, Kur’ân bütünlüğü içersinde tefsir ilminin veri ve metotlarına dayanarak, ayrıca bu konuyla ilgilenmiş zevâtın eserlerine müracaat ederek cevaplandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân, Rahmân, el-Esmâü’l-Hüsnâ, Oryantalist.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Teşekkür

Teşekkür eder, hayırlı çalışmalar dilerim.

Allegations against the Name of al-Rahmân in the Qur'ân and Answers to These Allegations

Öz

Since the beginning of the revelation of the Holy Qur'an a number of allegations regarding the name al-Rahmân have been made. Some of these allegations are asserting the fact that the name al-Rahmân has a foreign origin, that it was not mentioned in the Jahiliyyah period, that it belongs only to a certain period, that it is used as a proper name, that it is not mentioned in relation to the creatures, that it is always mentioned alone, that it is only mentioned in matters related to the Ahl al-Bayt, that some Judeo-Christian concepts and otherworldly matters are mentioned with this It is better to shorten this sentence. Based on all these, it has been tried to prove that the Qur'ân is not a divine book and that it was written by humans. This study aims to identify and respond to the allegations of the polytheists living in the Meccan period and some scholars who conducted research on the Qur'ân around the name al-Rahmân. First of all, the etymological structure of the name al-Rahmân was examined, the meanings given to this name by the commentators were determined, and the depth of meaning of this attribute was tried to be revealed in the Qur'ânic verses in which the name al-Rahmân is mentioned. Afterwards, the allegations about the name rahmân and the verses in which this name exists were tried to be answered within the integrity of the Qur'ân, by revealing the data and methods of the science of tafsîr, and by referring to the works of the scholars who were interested in this subject.
Tefsir, Kur'ân, Rahmân, el-Esmâü’l-Hüsnâ, Oryantalist.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur, Rahmân, al-Assam al-Hüsnâ, Orientalist.

Kaynakça

• Abdilbâkî, Muhammed Fuâd b. Sâlih el-Mısrî. el-Mu’cemu’l müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-kerîm. b.y.: Dâru'l-Fiker, 1994.
• Kavas, Ahmet. “Lammens, Henri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Mart 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/lammens-henri
• Ali, Cevâd. el-Mufassal fî târîhi'l-arab kable'l-İslâm. 20 Cilt. b.y.: Dâru's-Sâkî, 1422/2001.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu'l-meʿânî fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-ʿazîm ve’s-sebʿi’l-messânî. 16 Cilt. thk. Ali Abdülbârî Atıyye. Beyrût: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415.
• Ateş, Süleyman. İslâm’a İtirazlar ve Kur’ân-Kerîm’den Cevaplar. Ankara: Kılıç Yayınları, 2. Basım, 1971.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. el-Esmâʾ ve’s-sıfât. thk. Abdullah b. Muhammed Hâşidî. 2 Cilt. Cidde: el-Mektebetü’s-Sevâdî, 1413/1993.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. 5 Cilt. thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlı. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Ârabî, 1418.
• Blachere, Regis. Le Coran: Traduction Nouvelle, 2 tome. Paris: Librairie Orientale et Americaine 1949-1951.
• Bucaille, Maurice. Müsbet İlim Yönünden Tevrat, İnciller ve Kur’ân, çev. Mehmet Ali Sönmez. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 6. Basım, 1998.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr bin Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavkı'n-Necât, 1422.
• Caspar, Robert. “La Foi Selon le Coran”, Proche-Orient Chretien Dergisi, 18, (1968). 20-34.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhah tâcü'l-luğa. 6 Cilt. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrût: Dâru'l-İlm li'l-Melâyîn, 1407/1987.
• Çağrıcı, Mustafa. “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 29 Şubat 2024.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/arap4-islamdan-once-araplarda-din Macdonald, D. B. “Allah”. İslâm Ansiklopedisi. 1/360-375. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 5. Basım, 1978. Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed. ez-Zâhir fî meʿânî kelimâti’n-nâs. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü'r-Risâle, 1412/1992.
• Erkoç, Hayrettin İhsan. “Türklerin İslâmiyete Geçiş Sürecinde Tanrı ve Allah Algıları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58/1 (2018), https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2153697
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Herevî. Tehzîbü’l-luga. 8 Cilt. thk. Muhammed Avz Mer'ab. Beyrût: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 2001.
• Fahrüddîn er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Taberistânî. Mefâtîhu'l-ğayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi't-türâsi'l-Arabî, 1420.
• Görgün, Hilal. “Nöldeke, Teodor”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 26 Şubat 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/noldeke-theodor
• Gözeler, Esra. Kur'ân Âyetlerinin Tarihlendirilmesi Sorunu ve Kur'ân’a Kronolojik-Olgusal Bir Yaklaşım (1 Rebiülevvel-4 Rebîülevvel Arası. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf b. İbrâhîm (Abdiddâim). ed-Dürrü’l-masûn fî ʿulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. 11 Cilt. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Dımaşk: Dâru'l-Kalem, ts.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el- b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî (el-Fürhûdî). Kitâbu'l-'ayn. thk. Mehdî el Mahzûmî, İbrâhîm es-Sâmirâî. 8 Cilt. b.y.: Dâru Mektebeti'l-Hilâl, ts.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayınları, 5. Basım, 1993. Harman, Ömer Faruk. “Îsâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 03 Mart 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/isa1
• Hatip, Abdüzaziz. Kur'ân ve Hz. Peygamber Aleyhindeki İddialara Cevaplar. İstanbul: Nesil Yayınları, 1997.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’ân’da Allah ve İnsan, çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• İbn Hâleveyh, Abdillâh el-Hüseyn b. Ahmed b. Hâleveyh b. Hamdân el-Hemedânî en-Nahvî el-Lugavî. Kitâbü İʿrâbü selâssîne sûre. b.y.: Matbaatü Dâri’l Kütübi’l-Mısriyye, 1361/1941.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. 8 Cilt. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. b.y.: Dâru Tayyibe, 1420/1999.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, Beyrût, 1414.
• İbn Vâzıh, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kûb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb el-Ya‘kûbî. Târîhu’l-Ya‘kûbî. 3 Cilt. thk. Muhammed Sâdık Bahrülulûm. Necef: Mektebetü’l-Haydariyye, 1384/1964.
• Jeffery, Arthur. The Foreign Vocabulary of The Qur’ân. 79 Cilt. Baroda: Oriental Institute - Gaekwad’s Oriental Series, 1938.
• Jomier, Par Jacques. “Le nom divin al-rahmân”, Melanges Louis Massignon 2 (1957), 361-381.
• Greenfield Jonas C. “Lh Rhmn’dan er-Rahmân’a İlahi Bir Sözün Kökeni”. çev. Ertuğrul Döner – Savaş Menteş, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22/1 Haziran 2022.
• Kâsım b. Sellâm, Ebû Ubeyd b. Miskîn el-Herevî. Fezâʾilü’l-Kurʾân. thk. Mervân el-'Atıyye, Muhsin Harâba, Vefâ Takıyyüddîn. Beyrût: Dâru İbn-i Kesîr, 1415/1995.
• Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi – Yeni Yaşam Yayınları, 2016.
• Kurân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Ahmed el-Berduni, İbrahim el- 'Itfiyyiş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru'l-Kütübi'l-Mısriyye, 1384/1964.
• Mamer b. Müsennâ, Ebû Ubeyde. Mecâzü'l-Kur'ân. 2 Cilt. thk. Mehmed Fuad Sezgin. Kahire: Mektebetu'l-Hancî, 1381.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî. Te'vîlâtü'l-Kur'ân. 17 Cilt. thk. Ahmed Vanlıoğlu. İstanbul: Dâru'l-Mîzân, 2005.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl el-Murâdî el-Mısrî. Me'âni'l-Kur'ân. 6 Cilt. thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. Mekketü'l-Mükerreme: Câmi'atü Ümmi'l-Kurâ, 1409.
• Nuhoğlu, Hidayet Yavuz. “Blachere, Regis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26 Şubat 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/blachere-regis
• Paçacı, Mehmet. İslâm’a Giriş -Evrensel Mesajlar-. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Polater, Kadir. Kur’ân’da Rahmet Kavramı. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, DoktoraTezi, 1997.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. Tefsîru'r-Râgıb el-İsfahânî. 5 Cilt. thk. Muhammed Abdülazîz Besyûnî. b.y.: Külliyyetü'l-Âdâb, 1420/1999.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. Dımaşk-Beyrût: Dâru'l-Kalem, Dâru'ş Şâmiye, 1412.
• Ramyar, Mahmut. Târîh-i Kur’ân. Tahran: Müessese-i İntişârât-ı Emir Kebir, 1384.
• San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘el-Himyerî. Tefsîru Abdü'r-rezzâk. thk. Mahmûd Muhammed Abduh. 3 Cilt. Beyrût: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1419.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-meʾsûr. 8 Cilt. Beyrût: Dâru'l-Fiker, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el-İtkân fî ʿulûmi’l-Kurʾân. 4 Cilt. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. b.y.: el-Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitâb, 1394/1974.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî. Fethu’l-kadîr el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ʿilmi’t-tefsîr. 6 Cilt. Dımaşk-Beyrût: Dâru İbn Kesîr-Dâru'l-Kelimi't-Tayyib, 1414.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân. 24 Cilt. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. b.y.: Müessesetü'r-Risâle, 1420/2000.
• Topaloğlu, Bekir. “Esmâ-i Hüsnâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 29 Şubat 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/esma-i-husna
• Topaloğlu, Bekir. “Rahmân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 01 Mart 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/rahman
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî el-Medenî. Kitâbü’l-Meğâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrût: Dâru'l-A'lemî, 1409/1989.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî, Tefsîru esmâi'llâhi'l-hüsnâ. thk. Ahmed Yûsuf ed-Dakkâk. b.y.: Dâru's-Sekâfeti'l-Arabiyye, ts.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. Meʿâni’l-Kurʾân ve iʿrâbüh. 5 Cilt. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. Beyrût: Âlemu'l-Kütüb, 1408/1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrût: Dâru'l-Kütüb'i'l-İlmiyye, 1407.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-ʿirfân fî ʿulûmi’l-Kurʾân. 2 Cilt. b.y.: Matbaatü İsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.