Öğrencilerine Göre İdeal İlahiyat Fakültesi Öğrencisinin Nitelikleri ve Bunların İlahiyat Eğitimiyle İlişkisi

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 36, 119 - 178, 30.12.2018

Cemil Osmanoglu , Mehmet Korkmaz

Öz

İlahiyat fakülteleri Türkiye’de mesleki yüksek din eğitimi faaliyetlerinin yürütüldüğü temel kurumlardır. Bu kurumların yetiştirmiş olduğu insan gücüyle, ülkemizde gerçekleştirilen örgün ve yaygın din eğitimi faaliyetlerinin lokomotifi
olduğu bir gerçektir. Aynı şekilde bu kurumların üretmiş olduğu dini bilgiyle de
özelde İslam’ın, genelde dinin doğru anlaşılmasına önemli bir katkı sunduğu
ve dini hayatın işleyişinde de önemli bir rolünün olduğu savunulabilir. Kuruldukları günden bu yana sayı, program, öğrenci çeşitliliği ve istihdam koşulları
gibi birçok alanda önemli değişimler geçirmiş olmakla beraber, söz konusu kurumların yetiştirdiği kişilerin nitelikleri ve burada gerçekleşen eğitim süreçleri
bilimsel araştırmalarda yeterince incelenmemiştir, denebilir. Oysa bir eğitim
kurumunun yetiştirmeyi öngördüğü insan modeli ortaya konmadan, buradaki eğitimle ilgili program geliştirme, öğretim elemanı seçme, eğitim mekânını düzenleme gibi çalışmalar sağlıklı yapılamaz.
Kuruldukları günden bugüne ilahiyat fakültelerinin yetiştirdiği veya yetiştirmesi gereken insan modeline ilişkin, farklı kesimlerin beklentileri ve tasavvurları söz konusu olmuştur. Bu beklenti ve tasavvurların araştırılması söz konusu
modelin tartışılarak, somutlaşmasında ve buna ilişkin yeni kararlar alınmasında katkı sunabilir. Bu çerçevede konunun doğrudan muhatapları olan öğretim
elemanlarından, öğrencilerden, buradan hizmet alan paydaşlardan görüş ve değerlendirmeler alınabilir. Zaman, imkân, kaynak bakımından pek çok zorluk
gerektiren bu çalışmaların hepsini bir makale çerçevesinde ele almak elbette
mümkün değildir.
Bu çalışmada yukarıda sözü edilen bilimsel kaygıdan hareketle, bir devlet
üniversitesine bağlı ilahiyat fakültesi örneğinde, konunun birinci muhataplarından olan öğrenci görüşlerinden hareketle, Türkiye’de ilahiyat fakültelerinde
nasıl bir insan modelinin tahayyül edildiği, bu modelin hangi nitelikleriyle öne
çıkarıldığı, bunun ilahiyat eğitimiyle nasıl ilişkilendirildiği gibi sorulara yanıt
aranmıştır.
Genel tarama modeli kullanılarak yürütülen araştırma, öğrencilerin görüşleriyle sınırlıdır. Araştırmada hazırlık sınıfından 4. sınıfa kadar her sınıftan (26-30
arasında değişen) tesadüfî örneklem yoluyla seçilen toplam 141 öğrencinin görüşüne başvurulmuştur. Açık uçlu sorulardan oluşan bir veri toplama aracıyla,
araştırmaya katılan öğrencilerden öncelikle kendilerine göre, İlahiyat fakültelerinde okuyan bir öğrencinin sahip olması gereken en temel 4 vasfı/özelliği
1’den 4’e doğru, önem sırasına göre yazmaları, ardından bunları gerekçelendirmeleri istenmiştir. Daha sonra kendilerine yöneltilen “Sizce ilahiyat fakültesindeki eğitim yukarıda sıraladığınız özelliklere katkı sağlıyor mu? Niçin?”
sorusunu yanıtlamaları ve katkı sağlayıp sağlamadığına ilişkin görüşlerinin nedenlerini açıklamaları istenmiştir.
Araştırma sonucunda öğrencilerin ideal İlahiyat öğrencisinin nitelikleri bağlamında çeşitli kişisel, zihinsel, eğitsel, dini-ahlaki hassasiyetleri öne çıkardıkları; bunları öğrenci niteliği, öğretici niteliği, toplumsal beklentiler vb. hususlar
ile gerekçelendirdikleri görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Yüksek Din Eğitimi, İlahiyat Fakültesi, İnsan Tasavvuru

Through the Eyes of Theology Students, The Characteristics of the Ideal Student of Theology Faculty and Their Relation to Theology Education

Öz

Theology Faculties are the basic institutions to maintain the highest religious
education in Turkey. In fact, these institutions are the pioneer of formal and
non-formal religious education activities carried out in Turkey. These institutions make an important contribution to the proper understanding of religion
and Islam with the religious knowledge it produces, and also play an important role in the religious life in Turkey. Although they have become significant
changes in many areas such as their number, program, student diversity and
employment conditions since the day they were established, the qualification of
the individual and the training processes taking place in these institutions have
not been examined adequately in the scientific researches. However, without
revealing the human model that an educational institution envisages to train, it
is not possible to conduct programs such as curriculum development, selection
of teaching staff and organizing the training space. Since the day they were founded, the imaginations, the expectations, and the
critics of the different groups of the society were raised about theology faculties. Investigation of these can contribute to the discussion of this human model
and to make new decisions. Within this framework, opinions and evaluations
can be taken from the lecturers, students and the stakeholders who receive services from this institution. It is, of course, impossible to address all of these
works within the framework of an article. In this study the views of students at
the theology faculty in a state university were examined. Hence, it is investigated that what a student of theology faculty think about the requirements that
a student of theology faculty must have and that how these requirements relate
to the education of theology.
The research which is conducted by using the general screening model is
limited to the statements of the students. In this context, a total of 141 students
were selected from each class (26-30) from preparatory class of 4th grade. With
a data collection tool consisting of open-ended questions asked the students to
rank the basic characteristics in order of importance. Then students were asked
to justify their thoughts and they were asked ‘what do you think about the education in the theology faculty contributes to the features you have listed above?’
They were then asked to explain their reasons.
As a result of the research, it was seen that students highlighted various personal, mental, educational, religious/moral sensitivities related to the ideal theology student. Finally, it is understood that these characteristics are based on
student qualification, instructional quality and social expectations.

Anahtar Kelimeler

Higher religious education, Theology faculty, Human appreciation

Kaynakça

• Akyürek, S. (2005). Kur’an Kursu Öğreticisinin Mesleki Yeterlilikleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 175-192.
• Aydın, M. A. (2008). İlahiyat Yüksek Öğreniminin Problemleri. Uluslararası Globalleşme Sürecinde Kırgızistan'da Din Bilimleri ve Ahlak Bilgisi Öğretiminin Meseleleri Sempozyumu (s. 454-456). Bişkek: Oş Devlet Üniversitesi.
• Aydın, M. Ş. (2003). Yüksek Din Öğretimi Kurumları: Gelgitler Alanı. tezkire, düşünce, siyaset, sosyal bilim dergisi(31-32), 107-123.
• Aydın, M. Ş. (2004). İlahiyat Lisans Programının Amaç Sorunu. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu Bildiriler – Müzakereler (s. 19-25). Isparta : S.D.Ü İlahiyat Fakültesi Baskı Merkezi.
• Aydın, M. Ş. (2016). Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı (1923-2015). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Başgil, A. F. (1962). Din ve Laiklik . İstanbul : Sönmez Neşriyat ve Matbaacılık.
• Bayrakdar, N. (2016). İslami İlimler Fakültesi Öğrencilerinde Tükenmişlik (Uşak ÜniversitesiÖrneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(45), 935-946.
• Demircan, A. (2015). Türkiye'nin İlahiyat Sorunu. İstanbul: Beyan Yayınları.
• DİB (Diyanet İşleri Başkanlığı). (2014), Diyanet İşleri Başkanlığı Personel Yeterlikleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü (Program Geliştirme Daire Başkanlığı).
• Fırat, E. (1989). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Problem Olarak Değerlendirdikleri Eğitimleriyle İlgili Konular. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(6), 17-72.
• Gül, A. R. (2016). Yüksek Din Eğitimi Kurumlarında Değişim ve Yenilenmenin Gerekçeleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(V), 7-37.
• Kaya, M., & Varol, K. (2004). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Durumluk-Sürekli Kaygı Düzeyleri ve Kaygı Nedenleri (Samsun Örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(17), 31-63.
• Korkmaz, M. (2010). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Fakülteyi Tercih Nedenleri 8Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği). Bilimname, 1( XVIII), 167-204.
• Korkmaz, M. (2016). “Taşköprülüzade: (Eğitim Felsefesi)” Klasik İslam Eğitimcileri, (Ed. M. Köylü, A. Koç) içinde, 555-604, İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Mehmedoğlu, A. U. (2006). İlâhiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri ve Dindarlık-Değer İlişkisi (M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Örneği). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(30), 133-167.
• Öcal, M. (2011). Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Din Eğitimi (Mukaddime Kitap). İstanbul: Düşünce Kitabevi.
• Özbek, A. (1988). İlahiyat Fakültelerinde İlmi Araştırma Zihniyetinin Geliştirilmesi. Yükseköğretimde Din Bilimleri Sempozyumu (s. 45-53). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Parladır, S. (1988). Amaçlar ve Muhteva Bakımından Yüksek Din Öğretimine Bakış . Yükseköğretimde Din BVilimleri Öğretimi Sempozyumu (s. 3-11). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Seyhan, B. Y. (2012). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Diğer Fakülte Öğrencileri ile İnanç Tarzları, Denetim Odağı ve Psikolojik İyi Olma Hali Açısından Karşılatırılması. C. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVI(2), 533-571.
• Şahin, A. (2001). Üniversite Öğrencilerinde Dini Hayat: Fakülteler Arası Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Konya: Yayınevi.
• Şentürk, H. (1988). İlahiyatçıların Eğitim-Öğretimle İlgili (Mesleki) Genel Problemleri. Yükseköğretimde Din Bilimleri Sempozyumu (s. 114-119). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Turan, İ. (2013). Din Görevlilerinin Mesleki Yeterlilikleri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 13(3), 47-73.
• Uçar, R., & Türkmen, S. (2015). İşbirlikli Öğrenme Yönteminin İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Arapça Dersine Yönelik Tutumlarına ve Başarılarına Olan Etkisi. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 15(3), 93-116.
• Uçar, R. (2017). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Profili, Akademik Eğilimleri ve Aldıkları Eğitime İlişkin Memnuniyet Algıları (İnönü Üniversitesi Örneği). İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 97-170.
• Ulu, M. (2018). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Psikolojik İyi Oluşları ile Değer Yönelimleri Arasındaki İlişki. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(37), 183-215.
• Ünal, Y. (2011). Modern Dönemde İlahiyat Eğitimi: Müfredat ve Yöntem Tartışmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Modern Dönemde İlahiyat Eğitimi, Müfredatı ve Yöntem Tartışmaları (Uluslararası Katılımlı Çalıştay 19-25 Temmuz 2010) (s. 19-32). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Yapıcı, A., & Yürük, T. (2015). Yüksek Din Öğretimi Öğrencilerinin Değer Tercih Sıralamaları: Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Örneği. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-18.
• YÖK. (1998). İlahiyat Fakülteleri Öğretmen Yetiştirme ve Lisans Programları. Ankara: YÖK .