Ortaokullarda Değerler Eğitimine İlişkin Öğretmen Görüşleri: Bir Durum Çalışması

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 41, 171 - 205, 25.06.2021

Şenol Sezer

https://doi.org/10.34234/ded.837709

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokullarda değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşlerini ortaya koymaktır. Bu amaçla çalışma, nitel araştırma deseninde ve durum çalışması modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu 30 öğretmen oluşturmaktadır. Çalışma grubu ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Veriler, tümevarımsal içerik analizi ve betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiş-tir. İçerik analizi sonucunda; değerler, yöntemler ve değerlerin öğretimi şeklinde üç ana tema belirlenmiştir. Öğretmenlerin görüşlerine göre, ortaokullarda öncelikle dürüstlük, yardımseverlik, saygı, hoşgörü, adalet, vatanseverlik, sorumluluk ve çalışkanlık gibi değerler kazandırılmalıdır. Katılımcılar, ortaokullarda değerlerin öğretiminde daha çok rol-model olma, örnek olay inceleme, drama tekniği ve öykü anlatma yöntem ve tekniklerinden yararlandıklarını ifade etmiştir. Katılımcılar ayrıca değerler eğitiminin süreklilik temelinde etkili bir planlama ve işbirliğine dayalı olarak yansıtma, özendirme ve örnek olma şeklinde sürdürülmesi gerektiğini ifade etmektedir. Değerlerin öğretim programlarında kazanımlar şeklinde yer alması, öğrenciler tarafından uygulamalı etkinliklerle içselleştirilmesi, öğret-menler, yöneticiler ve velilerin öğrencilere örnek olması gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Değerler, Değerler eğitimi, Öğrenci, Ortaokul

Teachers’ Views on Values Education in Secondary Schools: A Case Study

Öz

The aim of this study is to reveal teachers’ opinions on values education in secondary schools. For this purpose, this study utilized qualitative research design and case study model. The study group was 30 teachers working in different secondary schools. The study group was determined by using criterion sampling method. Data were analyzed by using inductive content analysis and descriptive analysis technique. As a result of the content analysis, three main themes were determined: values, methods and teaching values. According to the views of teachers values that should be primarily gained in secondary schools were: honesty, benevolence, respect, tolerance, justice, patriotism, re-sponsibility, and diligence. The participants stated that they benefited more from the methods and techniques such as; role-modelling, cases, storytelling with drama technique in teaching the values in secondary schools. Participants also stated that values education should be continued based on an effective planning and cooperation in the form of reflection, encouragement, and exemplary actions. Teachers suggested that values should be included under the learning outcome in the curriculum, and they should be internalized by students through applied activities while teachers, administrators and parents should be role-models for students.

Anahtar Kelimeler

Values, Value education, Student, Secondary school

Kaynakça

• Acun, İ., Yücel, C., Önder, A. ve Tarman, B. (2013). Değerler: Kim ne kadar değer veriyor? Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 191-206. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaksosbil/issue/21644/232682 adresinden erişildi.
• Acuner, H. Y., Camadan, F. ve Türkan, M. (2014). Ahlaki gelişim düzeyleri ile mükemmeliyetçiliğin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(17), 7-40. https://ded.dem.org.tr/gorsel/pdf/ded-27-makale-1.pdf adresinden erişildi.
• Akbaş, O. (2007). Türk Milli Eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının (değerlerinin) ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinde gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Ş. Arslan, M. Zengin (Eds.), Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 673-695). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları
• Akpınar, B. ve Özdaş, F. (2013). İlköğretimde değer eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri: Nitel bir analiz. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 105-113. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/715475 adresinden erişildi.
• Aktepe, V. ve Yalçınkaya, E. (2016). Okul ortamında değerler eğitiminin öğrenci görüşlerine göre çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 113-131. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TWpVeE9EYzJOZ z09 adresinden erişildi.
• Aladağ, S. (2012). İlköğretim Sosyal Bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini bilişsel düzeyde kazanmalarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(1), 123-146. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200435 adresinden erişildi.
• Arıkan, A. (2012). Değerler eğitiminin tanımı, önemi ve kapsamı. A. Arıkan (Ed.). Okulöncesi dönemde değerler eğitimi içinde (s. 1-28). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
• Bacanlı, H. (2006). Duyuşsal davranış eğitimi (3. Basım.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Bacanlı, H. ve Dombaycı, M. A. (2012). Değer eğitiminde değer boyutlandırma yaklaşımı. II. Uluslararası Değerler ve Eğitimi Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 889-912). İstanbul: DEM Yayınları.
• Berrak-Baltacı, N. (2018). Ortaokul yöneticilerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İs-tanbul.
• Berkowitz, M. W. (2002). The science of character education. W. Damon (Ed.). Bringing in a new era in character education içinde (s.43-63). Stanford, California: Hoover Institution Press.
• Cihan, N. (2014). Okullarda değerler eğitimi ve Türkiye’deki uygulamaya bir bakış. Turkish Studies, 9(2), 429-436. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=makale_tr_ozet&makale_id=17348 adresinden erişildi.
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2000). Research methods in education (5th ed.). London: Taylor & Francis Group.
• Creswell, J. W. (2014). Araştırma deseni. (S. B. Demir, Ed. ve Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri. (M. Bütün & S. B. Demir, Ed. ve Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J. W. ve Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into Practice, 39(3), 124-130. https://doi.org/10.1207/s15430421tip3903_2 adresinden erişildi.
• Çelikkaya, T. ve Yılmaz, T. (2017). Değerler eğitimine ilişkin öğretmen, öğrenci ve velilerin karşılıklı beklentileri. Researcher: Social Science Studies, 5(9), 395-426. https://rssstudies.com/DergiTamDetay.aspx?ID=328 adresinden erişildi.
• Çengelci, T., Hancı, B. ve Karaduman, H. (2013). Okul ortamında değerler eğitimi konusunda öğretmen ve öğrenci görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 33-56. https://ded.dem.org.tr/gorsel/pdf/ded-25-makale-2.pdf adresinden erişildi.
• Dağlıoğlu, H. E. ve Alemdar, M. (2010). Üstün yetenekli bir çocuğun ebeveyni olmak. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 849-860. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/817627 adresinden erişildi.
• Deveci, H. ve Ay-Selanik, T. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin günlüklerine göre gün-lük yaşamda değerler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167-181. https://www.sosyalarastirmalar.com/cilt2/sayi6pdf/deveci_ay.pdf adresinden erişildi.
• Ekşi, H. (2003). Temel insanî değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29200/312609 adresinden erişildi.
• Elo, S. ve Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107-115. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04569.x adresinden erişildi.
• Ersoy, A. (2016). Fenomenoloji. A. Saban ve A. Ersoy (Eds.). Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (s. 81-134). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Faiz, M. ve Karasu-Avcı, E. (2019). Tarihi kahramanların değerler eğitiminde rol model olarak kullanılmasına ilişkin ortaokul öğrencilerinin algıları. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 694-724. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.138 adresinden erişildi.
• Geçit, Y. ve Gençer, G. (2011). Hayat bilgisi dersinde kazandırılması beklenen değerlere ilişkin veli görüşleri. E-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 78-90. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/185612 adresinden erişildi.
• Gündüz, M. (2020). Karakter gelişimi ve eğitimi, M. Gündüz ve V. Aktepe (Eds.). Karakter ve değer eğitimi içinde (s. 21-40.), Ankara: Pegem Yay.
• Gündüz, M. (2017). Definition of the values that pre-service teachers want their students to gain. International Journal of Current Research, 9(8), 56185-56189. http://www.journalcra.com/sites/default/files/issue-pdf/25289.pdf adresinden erişildi.
• Gündüz, M. (2017). The opinions of primary school teachers on how to teach values. International Online Journal of Educational Sciences, 7(3), 201-214. http://dx.doi.org/10.15345/iojes.2015.03.005 adresinden erişildi.
• Güngör, E. (2010). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Halstead, J. M. ve Pike, M. A. (2006). Citizenship and moral education values in action. Oxon: Routledge.
• Indrani, B. (2012). Importance of value education in modern time. Education India Journal: A Quarterly Refereed Journal of Dialogues on Education, 1(3), 35-42. http://educationindiajournal.org/journal/63 Beena%20Indrani.pdf adresinden erişildi.
• Karasu-Avcı, E., Faiz, M. ve Turan, S. (2020). Etkili vatandaşlık eğitiminde değerler eğitimi: Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin düşünceleri, Değerler Eğitimi Dergisi, 18(39), 263-296. https://doi.org/10.34234/ded.655916 adresinden erişildi.
• Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Turkish Studies, 6(1), 1398-1412. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=makale_tr_ozet&makale_id=14949 adre-sinden erişildi.
• Kaya, Z., İkiz, F. E. ve Asıcı, E. (2017). Lise öğrencilerinin değer yönelimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2017), 662-674. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/786612 adresinden erişildi.
• Kılıç, D. ve Babayiğit, Ö. (2017). İlkokul öğrencilerinde kaybolan değerler. International Journal of Eurasian Education and Culture, 2(3), 81-92. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijoeec/issue/33838/374669 adresinden erişildi.
• Kıran, Ö. ve Gül, S. (2016). Lise öğrencilerinin değer yönelimlerinin Schwartz değerler ölçeği açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 487-495. https://www.sosyalarastirmalar.com/ cilt9/sayi47pdf/icindekiler_sayi47.pdf adresinden erişildi.
• Kızılçelik, S. ve Erjem, Y. (1994). Açıklamalı sosyoloji terimler sözlüğü. Ankara: Atilla Ki-tabevi.
• Kurtdede-Fidan, N. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuram-sal Eğitimbilim, 2(2), 1-18. https://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/131917-2012041992825-fidan-1.pdf adresinden erişildi.
• Kurtdede-Fidan, N. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi: Nitel bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 361-388. https://jasstudies.com/?mod=sayi_detay&sayi_id=555 adresinden erişildi.
• Marshall, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Designing qualitative research. (4th. Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Miles, M. B. ve Huberman, M. A. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. London, UK: Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB]. (2013). Değerler eğitimi yönergesi. http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/10/05/743046/dosyalar/2013_02/24015229_deerlereitimiynergesi.pdf adresinden erişildi.
• Neuman, C. ve Rossman, G. B. (2006). Basics of social research methods qualitative and quantitative approaches. Boston: Allyn and Bacon.
• Özensel, E. (2007). Liseli kız ve erkek öğrencilerin değer yargıları ve Türk toplumunun temel kurumlarına bakış açıları. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Ş. Arslan, M. Zengin (Eds.), Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 743-769). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Özer, M. ve Çam-Aktaş, B. (2019). Değerler eğitimi devamlılığı: Okul öncesi eğitim programından hayat bilgisi öğretim programına. İlköğretim Online, 18(1), 389-405. [Online] http://ilkogretim-online.org.tr adresinden erişildi.
• Özmen, C., Er, H., & Gürgil, F. (2012). İlköğretim branş öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri üzerine bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 297-311. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/182973 adresinden erişildi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün & S. B. Demir, Ed. ve Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Porter, M. E. ve Kramer, M. R. (2011). The big idea: Creating shared value. Harvard Business Review. https://pdfs.semanticscholar.org/.../606a0d6f7d01434039bf adresinden erişildi.
• Sağnak, Ş. (2007). Orta öğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerin okulun örgütsel değerlerine ilişkin algıları ile kişisel değerleri arasındaki uyum düzeyleri. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Ş. Arslan, M. Zengin (Eds.), Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 715-726). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advan-ces and empirical tests in 20 countries. M. Zarına (Ed.) Advances in experimental social psychology içinde (s. 1-65). New York: Academic Press.
• Selvitopu, A., Bora, V. ve Taş, İ. (2014). Ortaöğretim öğrencilerine kazandırılması gereken değerlere ilişkin velilerin okuldan beklentileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 979-994. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/209814 adresinden erişildi.
• Sezer, Ş. (2016). Velilerin üstün yetenekli öğrencilerin değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 4(2), 29-47.
• Tezcan, M. (2018). Değerler eğitimi: Sosyolojik yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Uzun, M. ve Köse, A. (2017). Okul öncesi eğitimde değerler eğitiminin uygulanmasına yöne-lik öğretmen görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 305-338. https://dergipark.org.tr/tr/pub/befdergi/issue/30012/305131 adresinden erişildi.
• Wagale, E. (2001). Ennergam yöntemiyle çocuk yetiştirmek. (Günseli Aksoy, Çev.). İstanbul: Rota Yayınları.
• Yaşaroğlu, C. (2018). Öğretim programlarında değerler: Hayat Bilgisi dersi örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(5) 725-733. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anemon/issue/36491/394551 adresinden erişildi.
• Yaylacı, A. F. ve Beldağ, A. (2018). Değerler eğitimi ve güncel tartışmalar: Gazete haberlerine ilişkin bir eleştirel söylem analizi. Sakarya University Journal of Education, 8(1), 139-155. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/422654 adresinden erişildi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, Y. ve Çalışkan, H. (2017). 2005 ile 2017 Sosyal Bilgiler dersi öğretim programlarındaki değerlere ve değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 1(1), 7-23. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jmse/issue/35452/373125 adresinden erişildi.
• Yılmaz, M. ve Yılmaz, Ö. F. (2017). Sınıf ve okul öncesi öğretmenlerinin değer öğretimine ilişkin görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 737-748. Doi: 10.14686/buefad.308908
• Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2011). Lise tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi konu-sundaki görüşleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si 13(20), 117-124. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10216/125579 adresinden erişildi.
• Yin, R. (1984). Case study research: design and methods. (3. Basım). California: Sage Publications.
• Zhang, Y. ve Wildemuth, B. M. (2009). Qualitative analysis of content. B. M. Wildemuth (Ed). Applications of social research methods to questions in information and library science içinde (s. 308- 319). California: Libraries Unlimited.