Testing The Efficiency of the Human Value Oriented Cyber Bullying Psycho-Education Program

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 46, 347 - 375, 25.12.2023

Çiğdem Berber Çelik , Semanur Hacıoğlu Hatice Terzi

https://doi.org/10.34234/ded.1295628

Öz

It is seen that adolescents who use technology intensively are exposed to bullying in cyber environments and their attempts to solve this situation are limited. In this sense, interventions are needed to solve the problem in question. In this study, it was aimed to examine the effect of the psycho-education program based on human values on the sensitivity and coping levels of adolescents regarding cyberbullying. The study group of the research, which was designed according to the quasi-experimental design, included a total of 20 male secondary school students, 10 in the experimental group and 10 in the control group, studying at the 9th, 10th and 11th grades in a secondary education institution in the Black Sea region. Personal Information Form, Cyberbullying Sensitivity Scale and Adolescents' Cyberbullying Coping Scale were used as data collection tools in the research. A training program consisting of 8 sessions and in which a human value came to the fore in each session was applied to the experimental group. The families of the students in the experimental group were given a two-session training on cyberbullying. No intervention was made in the control group. The results of the pre-test, post-test and follow-up test after 2 months were analyzed with the two-factor analysis of variance technique. The findings showed that psycho-education program centered on human values, effectively heightened the sensitivity and coping levels of adolescents related to cyberbullying. As a result, it can be said that the intervention program based on values has an effect on cyberbullying, which is one of the current important problems of adolescents.

Anahtar Kelimeler

Cyberbullying, Human values, Psycho-education, Guidance and Psychological Counseling

İnsani Değer Yönelimli Siber Zorbalık Psiko-Eğitim Programının Etkililiğinin Sınanması

Öz

Teknolojiyi yoğun bir şekilde kullanan ergenlerin siber ortamlarda zorbalığa maruz kaldıkları ve bu durumu çözmeye yönelik girişimlerinin de sınırlı olduğu görülmektedir. Bu anlamda söz konusu sorunun çözümüne yönelik müdahalelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araştırmada, insani değerler temelli hazırlanan psiko-eğitim programının, ergenlerin siber zorbalığa ilişkin duyarlılıkları ve baş etme düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Yarı deneysel desene göre tasarlanan araştırmanın çalışma grubunda, Karadeniz bölgesindeki bir ortaöğretim kurumunda 9., 10. ve 11. sınıflarda öğrenim görmekte olan 10 deney ve 10 kontrol grubunda olmak üzere toplam 20 erkek ortaöğretim öğrencisi yer almaktadır. Kişisel Bilgi Formu, Siber Zorbalığa İlişkin Duyarlılık Ölçeği ve Ergenlere Yönelik Siber Zorbalıkla Başa Çıkma Ölçeği araştırmada veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. Deney grubuna 8 oturumdan oluşan ve her oturumda bir insani değerin ön plana çıktığı eğitim programı uygulanmıştır. Deney grubundaki öğrencilerin ailelerine ise yine 2 oturumluk siber zorbalıkla ilgili bir eğitim verilmiştir. Kontrol grubuna ise hiçbir müdahalede bulunulmamıştır. Ön test, son test ve izleme testi sonuçları karışık ölçümler için iki faktörlü varyans analizi tekniği ile analiz edilmiştir. Bulgular, insani değer yönelimli psiko-eğitim programının ergenlerin siber zorbalıkla ilişkili duyarlılıklarını ve başa çıkma düzeylerini arttırdığını göstermiştir. Sonuç olarak, değerler baz alınarak oluşturulan müdahale programının ergenlerin şu anki önemli problemlerinden biri olan siber zorbalık üzerinde etkisinin olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Siber zorbalık, İnsani değerler, Psiko-eğitim, rehberlik ve psikolojik danışmanlık

Kaynakça

• Akbaba, S. ve Eroğlu, Y. (2013). İlköğretim öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetin yordayıcıları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 105-122.
• Akbıyık, C. ve Kestel, M. (2016). Siber zorbalığın öğrencilerin akademik, sosyal ve duygusal durumları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 844-859.
• Akca, E. B. ve Sayımer, İ. (2017). Siber zorbalık kavramı, türleri ve ilişkili olduğu faktörler: Mevcut araştırmalar üzerinden bir değerlendirme. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 8(30), 7-19. https://doi.org/ 10.5824/1309-1581.2017.5.001.x
• Akca, E. B., Sayımer, İ., Balaban -Salı, J. ve Ergün- Başak, B., (2014). Okulda siber zorbalığın nedenleri, türleri ve medya okuryazarlığı eğitiminin önleyici çalışmalardaki yeri. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2(2), 17-30.
• Akpınar, Y. (2003). Öğretmenlerin yeni bilgi teknolojileri kullanımında yükseköğretimin etkisi: İstanbul okulları örneği. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2(2), 79-96.
• Altundağ, Y. ve Ayas, T. (2020). Effectiveness of the whole school-based program for equipping high school counselors with strategies of coping with cyberbullying and cyberbullying awareness. Eğitim ve Bilim, 45(201), 109-123.
• Arıcak, O. T. (2012, 23 Nisan). Siber zorbalık: Gençlerimizi bekleyen yeni tehlike. Siber zorbalık. https://siberzorbalik.wordpress.com/2012/04/23/siber-zorbalik-genclerimizi-bekleyen-yeni-tehlike/
• Arıkan, G. D., Işık, I., Ayaz, V. ve Can, I. (2018). Siber zorbalık ve önlenmesi. A. Solak ve N. Sargın (Eds.), Sanal alem/ Medya şiddeti içinde (s.157-187). Hegem Yayınları.
• Arıcak, T., Siyahhan, S., Uzunhasanoglu, A., Saribeyoglu, S., Ciplak, S., Yilmaz, N. ve Memmedov, C. (2008). Cyberbullying among Turkish adolescents. Cyberpsychology & Behavior: The İmpact of the Internet, Multimedia and Virtual Reality on Behavior and Society, 11(3), 253–261. https://doi.org/10.1089/cpb.2007.0016
• Baştak, G. ve Altınova, H. H. (2015). Lise öğrencilerinde yaratıcı drama yöntemiyle siber zorbalık hakkında duyarlılık oluşturma. Yaratıcı Drama Dergisi, 10(1), 85-90. http://dx.doi.org/10.21612/yader.2015.009
• Baştürk Akca, E., Sayımer, İ. ve Ergül, S. (2015). Ortaokul öğrencilerinin sosyal medya kullanımları ve siber zorbalık deneyimleri: Ankara örneği. Global Media Journal: Turkish Edition, 5(10), 71-86.
• Belsey, B. (2006). Bullying: A learning journey. Bulletin–Newfoundland and Labrador Teachers Association, 49(4), 2.
• Beran, T., ve Li, Q. (2005). Cyber-Harassment: A study of new method for an old behavior. Journal of Educational Computing Research, 32(3), 265-277. https://doi.org/10.2190/8YQM-B04H-PG4D-BLLH
• Bhat, C. (2008). CyberBullying: Overview and strategies for school counsellors, guidance officers, and all school personnel. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 18(1), 53-66. https://doi.org/10.1375/ajgc.18.1.53
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (27. bs.). Pegem Yayınları.
• Campbell, M. A. (2005). CyberBullying: An old problem in a new guise? Australian Journal of Guidance and Counselling, 15(1), 68–76. https://doi.org /10.1375/ajgc.15.1.68
• Chan, H. C. O. ve Wong, S. W. D. (2015). Traditional school bullying and cyberbullying in Chinese societies: Prevalence and a review of the whole-school intervention approach. Aggression and Violent Behavior, 23, 98–108.
• Dilmaç, B. ve Aydoğan, D. (2010). Values as a predictor of cyber-bullying among secondary school students. International Journal of Computer and Systems Engineering, 4(3), 225-228. https://doi.org/10.5281/zenodo.1074693
• Dilmaç, B., Ertekin, E. ve Yazıcı, E. (2009). Değer tercihleri ve öğrenme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 27-47.
• Dinç, E. S. (2020). Sosyal medya ortamlarında siber zorbalık: Lise öğrencilerinin siber zorbalık deneyimlerinin incelenmesi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 4(1), 24-39. https://doi.org/10.17932/IAU.EJNM.25480200.2020.4/1.24-39
• Doane, A. N. (2011). Testing of a brief internet cyberbullying prevention program in college students [Unpublished doctorate’s thesis]. Old Dominion University.
• Doğan, E., Çaka, C. ve Şahin, Y. L. (2016). Çevrimiçi sosyal ağ oyunu oynayan bireylerin siber zorbalığa duyarlılık düzeyleri ile facebook kullanım amaçları üzerine bir çalışma. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(3), 501-520.
• Duman, E. (2019). Velilere yönelik geliştirilen siber zorbalık farkındalık eğitiminin etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Duman, E., ve Yılmaz, N. (2021). Investigation of the effect of cyber bullying awareness training for parents. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 7(3), 406-421.
• Eliçora, R. (2020). Ergenlerde siber mağduriyet ve siber zorbalıkla başa çıkma becerilerinin duygusal zekâ ile ilişkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karabük Üniversitesi.
• Erdur Baker, Ö. (2013). Görünümleri ve ilgili değişkenleriyle siber zorba ve siber kurbanlar. H. Yavuzer ve M.R. Şirin (Eds.), Türkiye Çocuk ve Medya Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 277-297), Çocuk Vakfı Yayınları.
• Erdur Baker, Ö. ve Tanrıkulu, İ. (2010). Psychological consequences of cyberbullying experiences among Turkish secondary school children. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2010), 2771-2776. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.413
• Erdur Baker, Ö. ve Topçu, Ç. (2008). Siber zorbalık. D. Deryakulu (Ed), Bilişim teknolojileri öğretiminde sosyo-psikolojik değişkenler içinde (s. 105-123). Maya Akademi.
• Gölpek Sarı, F. ve Seferoğlu, S. S. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sanal zorbalık farkındalık durumları ile sanal zorbalık yapma ve mağdur olma durumlarının incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 6(1), 54-76.
• Günlü, A. ve Ceyhan, A. A. (2017). Ergenlerde internet ve problemli internet kullanım davranışının incelenmesi. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 4(1), 75-117. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2017.4.1.0016
• Hinduja, S. ve Patchin, J. W. (2010). Bullying, cyberbullying, and suicide. Archives of suicide research: official journal of the International Academy for Suicide Research, 14(3), 206–221. https://doi.org/10.1080/13811118.2010.494133
• Hutson, E., Kelly, S., ve Militello, L. K. (2018). Systematic review of cyberbullying interventions for youth and parents with implications forevidence-based practice. Worldviews on evidence-based nursing, 15(1), 72-79. https://doi.org/10.1111/wvn.12257
• Januszewski, A., ve Molenda, M. (Eds.). (2007). Educational technology: A Definition with commentary (2nd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203054000
• Karasu Avcı, E. ve Ketenoğlu Kayabaşı, Z. E. (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programlarının amaçlarındaki değerlerin içerik analizi (1936-2018). Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 27-56.
• Kavuk Kalender, M., Keser, H. ve Tugun, V. (2019). Ortaokul ve lise öğrencilerinin siber zorbalık görüşleri, deneyimleri ve müdahale davranışları. Eğitim ve Bilim, 44(198), 183-200. https://doi.org/10.15390/EB.2019.7820
• Kavuk, M. (2016). Ortaokul ve liselerin siber zorbalık farkındalık profillerinin oluşturulması ve okul paydaşlarına yönelik siber zorbalık farkındalık eğitimi etkililiğinin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kılınç, İ. ve Gündüz, Ş. (2017). Lise öğrencilerinin siber duyarlılık, internet bağımlılığı ve insani değerlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 261-283. https://doi.org / 10.24315/trkefd.304497
• Korkmaz Yüksel, K. ve Çekiç A. (2019). The effect of the cognitive behavioral therapy based cyberbullying prevention program. The International Journal of Human and Behavioral Science, 5(2), 18-31. doi: 10.19148/ijhbs.659107
• Kozan, M. ve Bulut Özek, M. (2019). BÖTE bölümü öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 107-120. https://doi.org / 10.18069/firatsbed.538657.
• Köylü, M. (2007). Küresel bağlamda değerler eğitimine duyulan ihtiyaç. R.Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Z. S. Arslan, M. Zengin (Eds.), Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu içinde (s. 287-311). Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (1996). Açılış konuşması. B. Çotuksöken (Ed.), Felsefe Açısından Eğitim ve Türkiye’de Eğitim Seminer Bildiriler içinde (s. 7-11). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76. ISSN: 1300-4433
• Li, Q. (2008). Cyber-Bullying in schools: An examination of pre-service teachers’ perception. Canadian Journal of Learning and Technology, 34(2), 75-90. https://doi.org/10.21432/T2DK5G
• Mason, K. L. (2008). Cyberbullying: A preliminary assessment for school personnel. Psychology in the Schools, 45(4), 323-348. https://doi.org/10.1002/pits.20301
• Milli Eğitim Bakanlığı (2006). Temel eğitime destek projesi “öğretmen eğitimi bileşeni” öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Tebliğler Dergisi, 2590, 1491-1540.
• Murphy, C., ve Beggs, J. (2003). Primary pupils' and teachers' use of computers at home and school. British journal of educational technology, 34(1), 79-83. http://dx.doi.org/10.1111/1467-8535.d01-9
• Nedim Bal, P. ve Kahraman, S. (2015). The effect of cyberbullying sensibility improvemnt group training program on gifted students. Journal of Gifted Education Research, 3(1), 48-57. ISSN: 2147-7248
• Odabaşı, H. F., Kabakçı, I. ve Çoklar, A. N. (2007). İnternet, çocuk ve aile (2. Baskı). Nobel Yayıncılık.
• Özer, H. (2016). Ortaokul ve lise öğrencilerinin siber zorbalık tutum ve duyarlılıklarının drama metoduyla incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Patchin, J. W., ve Hinduja, S. (2010). Cyberbullying and self-esteem. The Journal of School Health, 80(12), 614–624. https://doi.org/10.1111/j.1746-1561.2010.00548.x
• Peker, A. (2013). İnsani değerler yönelimli psiko-eğitim programının problemli internet kullanımı ve siber zorbalık üzerindeki etkisi [Yayınlammamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Peker, A. ve İskender, M. (2015). İnsani değerler yönelimli psiko-eğitim programının siber zorbalık üzerine etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 11-22.
• Peker, A., Özhan, M. B. ve Eroğlu, Y. (2015). Ergenlere yönelik siber zorbalıkla başa çıkma ölçeğinin geliştirilmesi. International Journal of Human Sciences, 12(1), 569-581. http://dx.doi.org/10.14687/ijhs.v12i1.3156
• Price, M., ve Dalgleish, J. (2010). Cyberbullying: Experiences, impacts and coping strategies as described by Australian young people. Youth Studies Australia, 29(2), 51-59. https://doi.org/10.3316/ielapa.213627997089283 Raskauskas, J., ve Stoltz, A. D. (2007). Involvement in traditional and electronic bullying among adolescents. Developmental Psychology, 43(3), 564–575. https://doi.org/10.1037/0012-1649.43.3.564
• Rodop, Ş., Yıldırım, S., Yıldız, P. D. ve Gürtunca-Hanif, A. (2022). Üniversite öğrencilerinde siber zorbalık: başa çıkma stratejileri, değer yönelimleri ve akademik başarılarıyla ilişkileri. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 10(26), 97-111. ISSN: 2791-8157.
• Strom, P. S. ve Strom, R. D. (2005). When teens turn cyberbullies. Education Digest: Essential Readings Condensed for Quick Review, 71(4), 35-41. Tanrıkulu, T. (2013). Siber zorbalıkla ilgili değişkenlerin incelenmesi ve gerçeklik terapisi yönelimli bir müdahale programının siber zorbaca davranışlar üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Tanrıkulu, T., Kınay, H. ve Arıcak, O. T. (2013). Siber zorbalığa ilişkin duyarlılık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 38-47.
• Topçu, Ç. ve Erdur Baker, Ö. (2016). Zorbalığa uğrayan ergenlerin yardım alma davranışı ve yardım kaynakları. Ege Eğitim Dergisi, 17(1), 127-145. https://doi.org /10.12984/eed.85242.
• Vural Akıncı, Z. B. ve Bat, M. (2010). Yeni bir iletişim ortamı olarak sosyal medya: ege üniversitesi iletişim fakültesine yönelik bir araştırma, Journal of Yasar University, 20(5), 3348-3382.
• Willard, N. E. (2007). Cyberbullying and cyberthreats: Responding to the challenge of online social aggression, threats, and distress. Researchpress. Wölfer, R., Schultze-Krumbholz, A., Zagorscak, P., Jäkel, A., Göbel, K., ve Scheithauer, H. (2014). Prevention 2.0: Targeting cyberbullying@ school. Prevention Science, 15, 879-887.
• Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
• Yiğit, M. F. ve Seferoğlu, S. S. (2017). Siber zorbalıkla ilişkili faktörler ve olası çözüm önerileri üzerine bir inceleme. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 4(2), 13-49.
• Yurdakul, Y. ve Bütün Ayhan, A., (2022). The effect of the cyberbullying awareness program on adolescents’ awareness of cyberbullying and their coping skills. Current Psychology, 1-15. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03483-3