Dindar Bireylerin Bilge Kişi Algısı: Bir Metafor Analizi

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 47, 153 - 187, 25.06.2024

Hatice Temirak Yüzbaşı , Gülüşan Göcen

https://doi.org/10.34234/ded.1447690

Öz

Bu makalenin amacı, (i) dini bir bağlılığı ve hayat tarzı olduğunu belirten kişilerin bilgelik algılarını metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmak, (ii) bu algıların kategorizasyonuna etki eden faktörleri incelemek ve (iii) kendi yaşamlarında etki bırakan kişi seçimleri ile bilge kişi idealleri arasındaki ilişkiyi anlamaktır. Nitel araştırma desenlerinden olgubilimi temel alan araştırmanın çalışma grubunu; amaçlı örnekleme içerisinde kartopu ve ölçüt örnekleme ile 19-40 yaş aralığındaki %20’si erkek (19 kişi), %80’i kadın (76 kişi) olmak üzere lisans (%58,9; 56 kişi) ve lisansüstü (%41,1; 39 kişi) eğitim düzeyine sahip, dine ilgisinin orta (%57,9; 55 kişi) ve yüksek düzeyde (%42,1; 40 kişi) olduğunu belirten 95 kişi oluşturmaktadır. Bilgelik algısını ölçmek için katılımcılara online Bilge Kavramına Dair Metafor Algısı Formu uygulanarak, “Bana göre bilge …. gibidir/benzer. Çünkü ….” şeklindeki ifadeyle; kendi hayatlarındaki bilge kişi yansımasını görmek için “Hayatımda kararlarını isabetli bulduğum, bana yol gösteren, örnek aldığım kişi ….. dır/dir. Çünkü ….” şeklinde açık uçlu ifadeler doldurtulmuştur. Elde edilen veriler, içerik analizi ile çözümlenmiştir. Katılımcıların bilge kişi için oluşturduğu 64 farklı metafor, yoğunluklu olarak bilgiye kaynaklık eden kişi, olgun/kâmil kişi, aydınlatan-yol gösteren kişi kategorilerinin öne çıktığı 7 kategoride analiz edilmiştir. Kişilerin hayatlarında etki bırakan, örnek aldıkları kişiye dair içerikler ise aile bireyi, dini şahsiyet ve arkadaş kategorilerinin öne çıktığı 8 kategori altında yapılandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dindarlık, Bilgelik, Bilge, Metafor Analizi, Rol Model

Religious Individuals' Perception of A Wise Person: A Metaphor Analysis

Öz

The purpose of this article is (i) to reveal the perceptions of wisdom of people who state that they have a religious commitment and lifestyle through metaphors, (ii) to examine the factors that affect the categorization of these perceptions, and (iii) to understand the relationship between the choices of people who have an impact on their own lives and the ideals of wise people. The study group of the research based on phenomenology, one of the qualitative research designs; The sample consists of 95 people who were reached through snowball and criterion sampling within purposeful sampling. The participants are between the ages of 19-40, 20% (19 people) are men and 80% (76 people) are women, have undergraduate (58.9%; 56 people) and graduate education (41.1%; 39 people), and state that their interest in religion is at medium level (57.9%; 55 people) and high level (42.1%; 40 people).To measure the perception of wisdom, the online Metaphor Perception Form on the Concept of Wise was applied to the participants and they were asked to fill in the following statement: “In my opinion, wise…. is like/similar. Because ….". In addition, in order to see the reflection of the wise person in their own lives, the participants were asked to fill in the following statement: “The person whose decisions I find to be accurate in my life, who guides me and whom I take as an example is….. Because ….".The data obtained was analyzed by content analysis. 64 different metaphors created by the participants for the wise person were analyzed in 7 categories. Among these, the categories of person who is a source of knowledge, perfect person, and person who enlightens and guides came to the fore. The contents about the person who left an impact on people's lives and whom they take as an example are structured under 8 categories, among which the categories of family member, religious figure and friend stand out.

Anahtar Kelimeler

Religiosity, Wisdom, Personal Wisdom, Metaphor, Role Model

Kaynakça

• Abanoz, S. (2020). 6-12 yaş arası çocukların dini ve ahlaki gelişimlerinde anne ve babaların rolü. Türk Din Psikolojisi Dergisi, (1), 119-148.
• Abukan, B. (2014). Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramına göre kendini gerçekleştirme ve bilgelik ilişkisi: Yaşlılar üzerinde bir araştırma [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Achenbaum, W. A., & Orwoll L. (1991). Becoming wise: A psycho-gerontological interpretation of the book of Job. The International Journal of Aging and Human Development, 32(1), 21-39.
• Akkaya, A. (2019). Psikososyal gelişim alanı olarak bilgelik gelişiminin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Ardelt, M. (1997). Wisdom and life satisfaction in old age. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 52(1), 15-27.
• Ardelt, M. (2003). Empirical assessment of a three dimensional wisdom Scale. Research on Aging, 25(3), 275-324.
• Ardelt, M., Achenbaum, W. A., & Oh, H. (2013). The paradoxical nature of personal wisdom and its relation to human development in the reflective, cognitive, and affective domains. M. Ferrari, & N.M. Weststrate (Eds.), In The scientific study of personal wisdom: From contemplative traditions to neuroscience (265-295). Springer.
• Arslan, A. (2012). Felsefeye giriş. Adres Yayınları.
• Ayten, A. (2014). Erdeme dönüş: Psikoloji ve mutluluk yolu. İz Yayıncılık.
• Balıkçı, Ü. (2023). Bilgelik, bilinçli farkındalık ve dindarlık arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Bangen, K. J., Meeks, T. W., & Jeste, D. V. (2013). Defining and assessing wisdom: A review of the literature. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 21(12), 1254-1266.
• Birren, J. E., & Fischer, L. M. (1990). Conceptualizing wisdom: The primacy of affect-cognition relations. R. J. Sternberg (Ed.), Wisdom: Its nature, origins, and development. Cambridge University Press.
• Borhan, N. (2017). Instrinsic religiosity and spriritual well-being as moderators of the relation between wisdom and psychological well-being in elderly [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Carr, A. (2016). Pozitif Psikoloji (Ü. Şendilek, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. Eğiten Kitap.
• Creswell, John W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Siyasal Kitabevi.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95, 542-575.
• Dinçer, E. M., Yılmaz Kütük, P., & Ekşi, H. (2023). Nitel desenler: Fenomenoloji. EDAM Yayınları.
• Doğanay, S. (2023). Yas sürecindeki Müslüman danışanlar için Kur’an’dan bibliyoterapik bir içerik: “Bilge kişi-Musa” kıssası. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, (60), 73-81.
• Emmons, R. A. (2005), Emotion and religion. R. F. Paloutzian, & C. L. Park (Eds.), Handbook of the psychology of religion and spirituality içinde, Guilford.
• Emmons, R. A. (2009). Mutluluğun anahtarı: Şükretmek -teşekkür ederim (N. Kül, Çev.). Doğan Kitap.
• Erdemli, A. (2015). Mitostan felsefeye. Ayrıntı Yayınları.
• Erduran Tekin, Ö. & Kaplaner, K. (2020). Pozitif Psikoloji’de biliş odaklı kavramlar. D. Ümmet (Ed.), Tüm kavram ve yaklaşımlarıyla Pozitif Psikoloji içinde (33-53). Pegem Akademi.
• Eryılmaz, A. (2014). Herkes için mutluluğun başucu kitabı teoriden uygulamaya Pozitif Psikoloji. Pegem Akademi.
• Fazlıoğlu, İ. (2016). Kendini bulmak. Papersense Yayınları.
• Göcen, G., & Konar, A. (2014). Din psikolojisi açısından insan olma sürecinde kendini gerçekleştirme ve din. Toplum Bilimleri Dergisi, 8(15), 365- 383.
• Göcen, G. (2006). Dini inanç ve ibadetin kendini gerçekleştirme ile ilişkisi. H. Hökelekli (Ed.). Gençlik, din ve değerler psikolojisi içinde (559-612). DEM Yayınları
• Göcen, G. (2018). Pozitif Psikoloji düzleminde psikolojik iyi olma ve dini yönelim ilişkisi: Yetişkinler üzerine bir araştırma. Toplum Bilimleri Dergisi, 7(13), 97-130.
• Kabakçı, Ö. F. (2016). Karakter güçleri ve erdemli oluş: Güçlü yanlara dayalı psikolojik danışma ve değerler eğitimine yeni bir yaklaşım. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(45), 25-40.
• Kalın, İ. (2013). İslam ve Batı. İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Kalın, İ. (2022). Gök kubbenin altında. Mecra Kitap.
• Kaygısız, E. G. (2013). Örgütsel bilgeliğin yaratılmasında dönüşümsel liderliğin rolü üzerine bir çalışma [Yayınlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Kılıç, G. (2019). Antik Çağ’da bilge ve bilgelik kavramı [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Kunzmann, U., & Baltes P. B. (2005). The psychology of wisdom theoretical and empirical challenges. R.J. Sternberg, & J. Jordan (Eds.), In A handbook of wisdom psychological perspectives (110-135). Cambridge University Press.
• Kuvancı, C. (2019). Bilgece hayat. Bilimname, 37, 321-351.
• Maslow, A. (2001). İnsan olmanın psikolojisi (O. Gündüz, Çev.). Kuraldışı Yayınları.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Sage Publications.
• Nasr, S. H. (2006). İslam ve bilim (İ. Kutluer, Çev.). İnsan Yayınları.
• Önal, M. (2009). Dinle uyumlu kolektif bir değer olarak doğu hikmeti. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi,7, 197–209.
• Peterson, C., & Seligman, M. E. P. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. Oxford University Press.
• Schulenburg, C. A. (2017). Perceptions of wisdom by organizational leaders [Doctoral Dissertation, Indiana Wesleyan University]. ProQuest Dissertations Publishing.
• Seligman, M.E.P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5-14.
• Sternberg, R. J. (1998). A balance theory of wisdom. Review of General Psychology, 2(4), 347–365.
• Şahin, A. (2007). Ergenlerde dindarlık, algılanan anne-baba dindarlığı ve çocuk yetiştirme tutumları arasındaki ilişki. Marife, 7(1), 221-247.
• Şentepe, A. (2015). Yaşlılık döneminde dini başaçıkma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 186-205.
• Takahashi, M., & Bordia, P. (2000). The concept of wisdom: A cross-cultural comparison. International Journal of Psychology, 35(1), 1-9.
• Taş M. A., & Alparslan A. M. (2020). Postmodern zamanın beklentisi: Bilge liderlik. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 3(1), 131-149.
• Trowbridge, R. H., & Ferrari, M. (2011). Sophia and phronesis in psychology, philosophy, and traditional wisdom. Research in Human Development, 8(2), 89-94.
• Ulu, M., & Çınar, S. (2017). Din psikolojisinde nefs kavramı ve gelişim aşamaları. II. Akademik Araştırmalar Kongresi. Antalya.
• Walsh, R. (2015). What is wisdom? Cross-cultural and cross-disciplinary syntheses. Review of General Psychology, 19(3), 278-293.
• Webster, J. D. (2003). An exploratory analysis of a self-assessed wisdom scale. Journal of Adult Development, 10(1), 13-22.
• Webster, J. D. (2009). Wisdom and positive psychosocial values in young adulthood. Journal of Adult Development, 17(2), 70-80.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (2. baskı). Seçkin Yayıncılık.