FACILITATION WORKS ON ARABIC GRAMMAR PRACTICALLY AND PEDAGOGICALLY IN MODERN TIME

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 11, 154 - 182, 29.06.2018

Şahin Şimşek

Öz

First linguists formed Arabic grammar pretty soon with great effort. However, this brought up some problems like the mix of instructive grammar with scientific grammar. Furthermore, conservative behaviours of some linguists led to the grammar lose its liveliness and not to keep pace with linguistic development. Besides, the fact that linguists exaggerated to make use of the logical method caused some problems. Even in the first period, some linguists endeavoured the studies about facilitating grammar in practical sense. Nevertheless, these weren’t entirely successful up until the modern time when some linguists having received their education in the west have commenced studies to facilitate grammar teaching benefitting from developments in the field of modern languages. Innovative efforts have resulted quickly and challenges have been eliminated significantly. In this study, innovative approaches, developed for practical and pedagogical facilitation of Arabic grammar at the end of 19th century and 20th century, were studied.

Anahtar Kelimeler

Modern, practical, pedagogical, Arabic grammar, facilitation

MODERN DÖNEMDE PRATİK VE PEDAGOJİK OLARAK ARAP GRAMERİNİ KOLAYLAŞTIRMA ÇALIŞMALARI

Öz

İlk dilciler büyük bir gayret ve samimiyetle kısa bir sürede Arap gramerini oluşturmuşlardır. Ancak bu hızlı gelişim, öğretici gramer ile ilmî gramerin birbirine karışması gibi bazı sorunları beraberinde getirmiştir. Ayrıca bazı dilcilerin aşırı tutucu davranışları da nahvin canlılığını yitirmesine ve dilsel gelişime ayak uyduramamasına sebep olmuştur. Bunun yanı sıra dilcilerin mantık ilminin yönteminden istifade etmede aşırıya kaçmaları da bazı sorunlara sebebiyet vermiştir. Daha ilk dönemde nahiv öğretimindeki zorlukların farkına varan bazı dilciler, pratik anlamda nahvin kolaylaştırılması yönünde çaba harcamışlardır. Fakat bu çabalar tam anlamıyla başarılı olamamış ve nahiv öğretimindeki sorunlar çağdaş döneme kadar giderilememiştir. Modern dönemde Batı’da eğitim gören bazı dilciler, modern dilbilimleri alanındaki gelişmelerden yararlanarak nahiv öğretiminin kolaylaştırılması yönünde çalışmalara başlamışlardır. Pratik anlamdaki yenilikçi çabalar kısa sürede sonuç vermiş ve nahiv ilmindeki zorluklar önemli ölçüde giderilmiştir. Bu makalede, Arap dünyasında 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılda, Arap gramerinin pratik ve pedagojik olarak kolaylaştırılması bağlamında ortaya çıkan yenilikçi yaklaşımlar incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Arap grameri, Modern, pratik, pedagoji, kolaylaştırma

Kaynakça

• Akkaya, Ahmet, “Karikatürlerle Dil Bilgisi Öğretimi”, (doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2001).
• Bişr, Kemal, et-Tefkîru’n-Naḥviyyu Beyne’l-Ḳadîmi ve’l-Cedîd, Kahire: Dâru Ġarîb, 2005.
• Bûşaḥdân, Şerif, “el-Ustâẕ Abdurrahman el-Ḥâc Salih ve Cuhuduhu’l-‘İlmiyye fî Tarḳiyeti İsti‘mâli’l-Luġati’l-‘Arabiyye”, Mecelletu Külliyyeti’l-Âdâb ve’l-‘Ulûmi’l-İnsâniyye ve’l-İctimâ‘iyye, 7 (2010), 1-26.
• Ḍayf, Şevki, Tecdîdu’n-Naḥv, Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 2013.
• Doğan, Yusuf, “Arap Gramerinde İlk Yenilikçilik Hareketleri ve Etkileri”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8/3 (2008), 183-213.
• Dolunay, Salih Kürşat, “Dil Bilgisi Öğretiminin Amacı ve Önemi”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 27 (2010), 275-284.
• Ebü’l-Mekârim, Ali, Taḳvîmu’l-Fikri’n-Naḥviyyi, Kahire: Daru Ġarîb, 2005.
• el-‘Ubeydî, Şaban ‘Avad Muhammed, en-Naḥvu’l-‘Arabiyyu ve Menâhicu’t-Te’lîfi ve’t-Taḥlîl, Bingazi: Menşûrâtu Câmi‘ati Ḳaryûnus, 1989.
• El-‘Ukeylî, Hasan Mindîl Hasan, İtticâhâtu’t-Teysîri’l-Mu‘âṣir, Bağdat: Câmi‘atu Bağdat, ts.
• el-Bâr, ‘Alâ Binti Yâsîn, “Teysîru’n-Naḥv Beyne’l-Cedvâ ve’l-Ḫurûc ‘alâ Vâḳi’i’l-Luġa”, (yüksek lisans tezi, Câmi‘atu’l-Melik Abdülaziz Kulliyyetu’l-Âdâb ve’l-‘Ulumi’l-İnsâniyye Ḳısmu’l-Luġati’l-‘Arabiyye, 2009).
• El-Fârisî, Ebû Ali, el-Mesâilu’l-Ḥalebiyyât, (thk. Hasan Hindâvî) Beyrut: Dâru’l-Ḳâlem, 1987.
• El-Ġalâyînî, Mustafa, Câmi‘u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye, Beyrut: Menşurâtu Mektebeti’il-‘Aṣriyye, 2012. I-III.
• El-Ḫûlî, Emin, Menâhicu’t-Tecdîd fi’n-Naḥvi ve’l-Belâġa ve’t-Tefsîr ve’l-Âdâb, Kahire: 2003.
• El-Maḫzûmî, Mehdi Fî Naḥvi’l-‘Arabiyyi: Naḳdun ve Tevcîh, Beyrut: Dâru’r-Râid el-Arabî, 1986.
• El-Marṣifî, Hüseyin, el-Vesîletu’l-Edebiyye ile’l-‘Ulûmi’l-‘Arabiyye, (thk. Abdülaziz ed-Dusûḳî), Kahire: el-Hey’etu’l-Mıṣriyyetu’l-‘Âmme li’l-Kitâb, 1982. I-II.
• Emin, Mustafa - el-Cârim, Ali, en-Naḥvu’l-Vâḍıḥ fî Ḳavâ‘idi’l-Luġati’l-‘Arabiyye li’l-Merḥaleti’l-İbtidâiyye-1, Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts. I-III.
• er-Râciḥî, ‘Abduh, “‘İlmu’l-Luġa ve’n-Naḳdu’l-Edebî”, Mecelletu’l-Fuṣûl, 1/2 (1981), 115-122.
• Er-Râciḥî, ‘Abduh, et-Taṭbîḳu’n-Naḥviyyu, İskenderiye: Dâru’l-Ma‘ârifi’l-Câmi‘iyye, 1998.
• Eṣ-Ṣabbân, Muhammed b. Ali, Ḥâşiyetu Ṣabbân ‘ale’l-Eşmûnî ‘alâ Elfiyeti İbn Mâlik (thk. Taha Abdurraûf Sa‘ad), Kahire: el-Mektebetu’t-Tevfiḳiyye, ts. I-IV.
• es-Saġîr, Ahmed Muhammed, “Dirâsâtun Naḥviyye fî Risâleti et-Tuḥfetu’l—Mektebiyye li’ṭ-Ṭahṭâvî”, http://kenanaonline.com/users/hamadsagier/posts/156819 (erişim tarihi: 23.07.2017).
• Eṣ-Ṣâiġ, Muhammed b. Hasan, el-Lemḥa fî Şerḥi’l-Mulḥa (thk. İbrahim b. Sâlem es-Sâ‘idî), Medine: 2003.
• Eṭ-Ṭahṭâvî, Rifâ‘a, et-Tuḥfetu’l-Mektebiyye li Taḳrîbi’l-Luġati’l-‘Arabiyye, ts.
• Göçer, Ali, “Temel Dil Becerilerinin Geliştirilmesinde Dil Bilgisi Öğrenme Alanının Yeri, İşlevi ve Öğretimi: Bütünlük İlkesi ve Tümevarım Yöntemi Ekseninde Tematik Bir Yaklaşım”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4/1 (2015), 233-242.
• Ḫalîfe, Abdülkerim, el-Lugatu’l-‘Arabiyyetu ve’t-Ta‘r’ib, Ammân: Menşûrâtu Mecma‘i’l-Luġati’l-‘Arabiyye, 1988.
• Teysîru’l-‘Arabiyye Beyne’l-Ḳadîmi ve’l-Ḥadîs, Menşûrâtu Mecma‘i’l-Luġati’l-‘Arabiyye, Ammân: 1986.
• Hasan, Abbas, el-Luġatu ve’n-Naḥvu Beyne’l-Ḳadîmi ve’l-Ḥadîs, Mısır: Dâru’l-Ma‘ârif, 1966.
• Hayrî, Hâle, “‘Alâmâtu’t-Tarḳîm”, http://tarkeemarabi.tripod.com/tarekhbad.htm (erişim tarihi: 20.08.2017).http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=187:Noktalama-Isaretleri Aciklamalar&catid=50:yazm-kurallar&Itemid=132 (erişim tarihi: 20.08.2017).
• İbn ‘Uṣfûr, Ali b. Mü’min el-İşbilî, el-Mumti‘ul-Kebîru fi’ṣ-Ṣarf, Beyrut: 1996.
• İbn Haldûn, Abdurrahman, Muḳaddime, (thk. Abdullah Muhammed ed-Dervîş), Dımaşk: 2004. I-II.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemaleddin b. Yusuf b. Ahmed b. Abdullah, Evḍaḥu’l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik, Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Aṣriyye, ts. I-IV.
• Muġni’l-Lebîb ‘an Kutubi’l-E‘ârib, (thk. Abdullatif Muhammed el-Ḫaṭîb), Kuveyt: 2000.
• İbn Maḍâ, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdurrahman el-Laḫmî, el-Ḳurṭûbî, er-Reddu ‘ale’n-Nuḥât, Kahire: Daru’l-İ‘tiṣâm, 1979.
• İbn Mâlik, Muhammed b. Abdullah, Şerḥu Teshîli’l-Fevâid (thk. Abdurrahman es-Seyyid ve Muhammed Bedevî el-Maḫtûn), Kahire: Hecer li’ṭ-Ṭabâ‘e ve’n-Neşr, 1990. I-IV.
• İbn Ye‘îş, Muvaffaḳuddîn Ebü’l-Beḳâ Ye‘îş b. Ali el-Mavṣilî, Şerḥu’l-Mufaṣṣal li’z-Zemaḫşerî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’-‘İlmiyye, 2001. I-VI.
• Karahan, Leyla, “Dil Bilgisi Öğretiminde Örnek Seçimi”, Bahtiyar Vahapzade Hatırasına I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatları Öğretimi Sempozyumu, 21-24 Ekim 2010, Bakü. s. 4. http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/leyla_karahan_dilbilgisi_ogretimi_ornek_secimi.pdf (erişim tarihi: 22.08.2017).
• Mebrûk, Abdulvâris Fî İṣlâḥi’n-Naḥvi’l-‘Arabiyyi: Dirâsetun Naḳdiyye, Kuveyt: Dâru’l-Ḳalem, 1985.
• Mîdenî, İbn Ḥuveylî, “Vâḳi‘u’n-Naḥvi’t-Ta‘lîmiyyî Beyne’l-Ḥâceti’t-Terbeviyye ve’t-Ta‘kîdi’l-Muzmin”, Mecelletu Külliyyeti’l-Âdâb ve’l-‘Ulûmi’l-İnsâniyye ve’l-İctimâ‘iyye, 5 (2009), 1-31.
• Muttâkîzâde, İsa, “Dirâsâtu’l-Muḥâvelâti’t-Teysîriyye fî’n-Naḥvi’l-‘Arabiyyi ‘İnde’l-Muḥdesîn”, Mecelletu’l-Luġati’l-‘Arabiyye ve Âdâbihâ, 11 (2011), 101-124.
• Nâṣıf, Ḥıfnî v.dğr., ed-Durûsu’l-‘Arabiyye li Ṭullâbi’l-Medârisi’l-İbtidâiyye-3, Kahire: el-Maṭba‘atu’l-Emîriyye, 1991.
• Ḳavâ‘idu’l-Luġati’l-‘Arabiyye-4, Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 2008.
• Özçam, Çimen, “Türkiye Türkçesi İle İlgili Gramer Çalışmaları –Bibliyografya Denemesi-”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 110 (1997), 121-163.
• Ṣârî, Muhammed, “Teysîru’n-Naḥvi Mûḍatun em Ḍarûre”, www.mohamedrabeea.com/books/book1_10153.doc (erişim tarihi: 13.08.2017).
• Şanîn, Belḫayr, “Ṭuruḳu Tedrîsi’l-Ḳavâ‘idi’n-Naḥviyye ve ‘Alâḳatuhâ bi Fikri İbn Haldûn”, Mecelletu’l-Eser, 13 (2012), 116-129.
• Teyfurov, Mensur, “İbnu’l-Varrâk ve Nahvin İlletlerine Bakışı” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22/2 (2003), 169-184.
• Yalar, Mehmet, Modern Arap Edebiyatına Giriş, Bursa: Emin Yayınları, 2009.
• Zeynuddîn b. Musa, “Ṭarâiku Ta‘lîmi’n-Naḥvi’l-‘Arabiyyi Beyne’l-Ḳadîmi ve’l-Ḥadîs”, Mecelletu’l-‘Ulûmi’-İnsâniyye, 36 (2011), 45-59.