İBRAHİM MUSTAFA’NIN NAHİV İLMİNİN ISLAHINA DAİR GÖRÜŞLERİ

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 12, 430 - 456, 30.12.2018

Şahin Şimşek

Öz

19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın
başlarından itibaren Arap dünyasında bir uyanış rüzgârı esmeye başlamış, Arap
dili ve edebiyatında da bir canlanma olmuştur. Mısır’ın Batı ile ilişkileri
neticesinde modern dil bilimleri ile tanışan Arap dilcileri nahiv ilmini
yeniden tartışmaya açmışlardır. 20. yüzyılın başlarında nahve yönelik en sert
eleştiriler Kahire Arap Dil Kurumu üyesi ve Kahire Üniversitesi Dârü’l-Ulûm
Fakültesi hocalarından olan İbrahim Mustafa’dan (1888-1962) gelmiştir. İlk
dönemin aksine 20. yüzyılda nahvin ciddi bir otoritesi olmadığı için İbrahim
Mustafa’nın nahivle ilgili yenilikçi görüşleri ciddi bir şekilde ses getirmiş
ve kısa sürede başta Mısır olmak üzere Suriye, Lübnan ve Irak gibi Arap
ülkelerinde karşılık bulmuştur. İbrahim Mustafa modern dönemde, nahiv ilminin
sadece şekil açısından değil teorik açıdan da ıslah edilmesi gerektiğini
savunan ilk dilci olmuştur. 

Anahtar Kelimeler

İbrahim Mustafa, nahiv, Islah, Arapça, Gramer

VIEWS OF IBRAHIM MUSTAFA ABOUT REHABILITATION OF SYNTAX SCIENCE

Öz

From the end of 19th to the beginning of 20th century, an awakening wind started to blow in the Arab world; and a revival in Arabic language and literature appeared. Arab linguists encountering modern language sciences due to relations of Egypt with West opened the science of syntax to discussion. At the beginning of the 20th century, the harshest criticisms about syntax came from İbrahim Mustafa (1888-1962), an academician of Cairo University and a member of Cairo Arab Language Institution. Contrary to the first period, innovative views of Ibrahim Mustafa about syntax resounded seriously since there was no serious authority of syntax in 20th century; and before long, it was responded by Syria, Lebanon, Iraq especially Egypt. Ibrahim Mustafa became the first linguist to defend that the science of syntax should be rehabilitated both in terms of form and theoretically in modern period. 

Anahtar Kelimeler

Ibrahim Mustafa, Syntax, Rehabilitation, Arabic, Grammar

Kaynakça

• ‘Abdî, Nûr el-Hâdî, “Kadiyetu’n-Nahvi el-Mu‘âsira”, https://anoeh.wordpress.com/2007/10/26 (erişim: 06.12.2017).
• ‘Allâm, Muhammed Mehdi, Mecma‘u’l-Luga’l-Arabiyye fî Selâsîne ‘Ammen, Kahire: El-Hey’etu’l-‘Amme li Şuûni’l-Matâbii’l-Emîriyye, 1966.
• ‘Arefe, Ahmed Muhammed, en-Nahvu ve’n-Nuhât Beyne’l-Ezher ve’l-Câmi‘ât, Kahire: Mektebetu’s-Saâde, 1937.
• Bâtilî, Ahmed b. Abdullah, Ehemiyyetu Lugati’l-‘Arabiyye ve Munâkaşetu Da‘vâ Su‘ûbeti’n-Nahv, Riyad: Dâru’l-Vatan, H. 1412.
• Belhabîb, Reşid Ahmed, “Min Evleviyâti’l-Bahsi fi’t-Turâsi’ n-Nahviyyi”; http://www.aljabriabed.net/n74_07belhabib.htm (erişim: 30.12.2017).
• Bûtarfâs, Cîlâlî, Teysîru’n-Nahvi’l-‘Arabiyyi fi Manzûri’l-Mecâmi‘i’l-Lugaviyyeti’l-‘Arabiyye, Cezair: 2014.
• Civelek, Yakup, Arap Dilinde İ‘rab Olgusu, Ankara: Araştırma Yayınları, 2003.
• Dayf, Şevki, Tecdîdu’n-Nahv, Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 2013.
• Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdullah b. Aybek, Kenzu’d-Durer, ve Câmi‘u’l- Gurer, y.y.: 1994.
• Doğan, Yusuf, “Arap Gramerinde İlk Yenilikçilik Hareketleri ve Etkileri”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8/3 (2008), 183-213.
• Doğan, Yusuf, “Arap Gramerinde Yenilikçilik Ve İbn Rüşd’ün Nahve Getirdiği Yenilik” Doğu-Batı İlişkilerinin Entelektüel Boyutu: İbn Rüşd’ü Yeniden Düşünmek, Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğü Ve İlahiyat Fakültesi Dekanlığı, Sivas: 2009, 231-245.
• Durmuş, İsmail, “Nahiv” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), 300-306.
• el-Gufeylî, Mansur b. Abdülaziz, Meâhizu’l-Muhdesîn ‘ale’n-Nahvi’l-‘Arabiyyi ve Âsâruhâ et-Tazzîriye ve’t-Tatbîkiye, Kasîm: Matba‘atu Nâdi’l-Kasîm el-Edebî, 2013.
• Enbârî, Ebü’l-Berekât, el-İnsâf fi Mesâili’l-Hilâf Beyne’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, Kahire: 2002.
• Firûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2011.
• Galâyînî, Mustafa, Câmi‘u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye, Kahire: 2012.
• Hasan, Abbâs, en- Nahvu’l-Vâfî, Kahire: ts.
• Hûlî, Emin, Menâhicu’t-Tecdîd fi’n-Nahvi ve’l-Belâga ve’t-Tefsîr ve’l-Âdâb, Kahire: Mektebetu’l-Usre, 2003.
• Hüseyin, Muhammed Muhammed “Hedmu’l-Luga”, http://www.alukah.net/literature_language/0/1973 (erişim: 22.12.2017).
• İbb Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemaleddin b. Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâder, ts.
• İbn ‘Akîl, Bahâuddin Abdullah, Şerhu İbn ‘Akîl ‘alâ Elfiyyeti İbn Mâlik, Kahire: Dâru’t-Turâs, 1980.
• İbn Cezerî, Muhammed b. Muhammed, Tayyibetu’n-Neşr fî’l-Kırââti’l-‘Aşr (nşr. Muhammed Temîm Mustafa ez-Zu‘bî), Cidde: Mektebetu Dâri’l-Hudâ, 1994.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman, el-Hasâis, Mısır: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1952.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemaleddin b. Yusuf b. Ahmed b. Abdullah, el-Ensârî, Şerhu Şuzûri’z-zeheb fî Ma‘rifeti Kelâmi’l-‘Arab, Kahire: 2004.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemaleddin b. Yusuf b. Ahmed b. Abdullah, Evdahu’l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik, Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, ts.
• İbn Madâ, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdurrahman el-Lahmî el-Kurtûbî, er-Reddu ‘ale’n-Nuhât, Kahire: Daru’l-İ‘tisâm, 1979.
• İbn Serrâc, Ebû Bekir Muhammed b. Sehl, el-Usûl fi’n-Nahv, Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 1996.
• İbn Ye‘îş, Muvaffakuddîn Ebü’l-Bekâ Ye‘îş b. Ali el-Mavsilî, Şerhu’l-Mufassal li’z-Zemahşerî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’-‘İlmiyye, 2001.
• Kavzî, ‘Avad Ahmed, el-Mustalahu’n-Nahviyyu: Neş’etuhu ve Tetavvuruh, Riyad: Câmi‘atu’r-Riyâd, 1981.
• Mahzûmî, Mehdi, Fî Nahvi’l-‘Arabiyyi: Nakdun ve Tevcîh, Beyrut: Dâru’r-Râid el-Arabî, 1986.
• Matar, Seyyid Ali Hasan, “el-İ‘râb fî İstilâhi’n-Nuhât”, http://rafed.net/turathona/32-33/32-5.html (erişim: 22.12.2017).
• Mebrûk, Abdulvâris, Fî İslâhi’n-Nahvi’l-‘Arabiyyi: Dirâsetun Nakdiyye, Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 1985.
• Merzebânî, Ebû Ubeydullah b. Muhammed, el-Muvaşşah fî Meâhizi’l-‘Ulemâ ‘ale’ş-Şu‘arâ, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1995.
• Mustafa, Mahmud, Ehdâ Sebîl ilâ ‘İlmeyyi’l-Halil, y.y.: Mektebetu’l-Ma‘ârif li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 2002.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali, El-Müctebâ mine’s-Sünen (nşr. Abdulfettâ Ebû Gudde), Mektebetu’l-Matbûati’l-İslâmiyye, Haleb: 1986.
• Özçam, Çimen, “Türkiye Türkçesi İle İlgili Gramer Çalışmaları –Bibliyografya Denemesi-”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 110 (1997), 121-162.
• Sa‘dî, Abdulkadir b. Abdurrahman, “Ehdâfu’l-İ‘râb ve Sılatuhu bi’l-‘Ulûmi’ş-Şer‘iyye ve’l-‘Arabiyye”, Mecelletu Câmi‘ati Ummi’l-Kurâ li ‘Ulûmi’ş-Şeri‘a ve’l-Luga’l-‘Arabiyye, 15/24 (H. 1424), 561-598.
• Sahâvî, ‘Alameddîn, Sifru’s-Sa‘âde ve Sebîlu’l-İfâde, Dımaşk: Dâru Sâder, 1995.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr ‘Amr b. Osman b. Kanber, el-Kitâb, Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1988.
• Ergüven, Şahabettin, “Arap Dili ve Edebiyatı Açısından İbn Hazm”, (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007).
• Şimşek, Mehmet Ali, “Arap Dilinde İ’râbın Yeri, Anlatım ve Anlamadaki Rolü”, Nüsha, 6/22 (2006), 25-48.
• Yerinde, Adem, “Nahiv” Kavramın Tarihî Arka Planı ve Terimleşme Süreci”, İ. Ü. Şarkiyat Mecmuası, 29 (2016-2), 193-238.
• Yerinde, Adem, Klasik Nahiv Eleştirisi: İbn Madâ el-Kurtubi ve Nahivciliği, İstanbul: 2015.
• Zeccâcî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahman, el-Îdâh fî ‘İleli’n-Nahv, Beyrut: 1979.