BİR FÂKİHİN TASAVVUF YORUMU: AKİFZÂDE’NİN MÜHİMMÂTU’S-SÛFİYYE ADLI MAHTÛT ESERİ

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 12, 323 - 341, 30.12.2018

Mehmet Saki Çakır

Öz

Osmanlı’nın son dönem ulemâsından Abdurrahim Akifzâde (v. 1816-17),
İstanbul’da kadılık ve müderrislik, Amasya’da ise müftülük yapmıştır. Resmi
görevlerinden ötürü daha çok fâkih olarak bilinen Akifzâde’nin tasavvufa dair
eserleri vardır. Bu makalede sûfîlerin önemsediği meseleleri içeren Mühimmatu’s-sûfîyye
adlı eseri çalışılmıştır. Tartışma konusu olmuş bu meselelerde genelde ilk önce
tasavvuf klasiklerine müracaat etmiş ve nakiller yapmıştır. Daha sonra zahiri
ilimleri merkez alarak kendi görüş ve yorumlarını belirtmiştir. Dolayısıyla Akifzâde’nin
bu eseri, bir fâkih perspektifinde onun tasavvufî görüşlerini yansıtmak
bakımından önem arz etmektedir. Bu bağlamda Akifzâde kelam, fıkıh ve akli
deliller çerçevesinde sûfîlerin Ehl-i sünnet inancındaki konumunu savunmuştur.
Bunu yaparken onları; Cebriyye, Hulûliyye ve Vücûdiyye (Panteizm) gibi Ehl-i sünnet
dışındaki akımlardan ayrıştırma çabasına girmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akifzâde, tasavvuf, tevil, fâkih, müşahede

SÛFÎSM INTERPRETATION OF AN ISLAMIC JURIST: AKIFZÂDE'S MANUSCRIPT MUHIMMAT AL-SÛFÎYYE

Öz

Abdurrahim Akifzâde (d. 1816-17), one of the last period scholars of the Ottoman Empire, has been working as a judge (qadı) in Istanbul and as a mufti in Amasya. Because of his official duties, he is known more as a jurist (faqeeh). But his works on sûfîsm are noteworthy. In this article, his study Muhimmat al-sûfîyye which contains the topics that the sûfîs care about has been studied. While addressing the subjects, he first applied to classical studies. Afterwards, he gave his own opinions and comments by taking the Islamic sciences to the center. In this context, Akifzâde in the framework of the Islamic law and mental proof, defend the legitimacy of the sûfî’s in the belief in Ahl al-Sunnah. According to this, he entered into an effort to separate sûfîs from currents the Jabriyya, Hululiyyah and the Vujudiyyah (Pantheism).

Anahtar Kelimeler

Akifzâde, sûfîsm, ta'wils, faqeeh, mushahadah

Kaynakça

• Abdülhamid, İrfan, “Cebriyye”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), VII, 205-208.
• Akifzâde, Abdurrahim, Kitâbü’l-mecmû‘ fi’l-meşhûdi ve’l-mesmû‘, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Arabi, no: 2527, h.1320, vr. 1b-114b.
• Akifzâde, Abdurrahim, Mir’âtü’n-nâzırîn fî münebbihâti’l-mutasavvıfi’t-tâhirîn tercümesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, no: 802, vr. 1b-123-b.
• Akifzâde, Abdurrahim, Mühimmâtu’s-sûfiyye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, no: 356, vr. 1b-78a.
• Baltacı, Cahit, “Arpalık”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), III, 392-393.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Âmire, h.1333, I-III. Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
• Çetin, Nuran, “Âkifzâde Abdurrahim Efendi ve “Mir’âtü’n-Nâzırîn” Adlı Eseri Bağlamında Tasavvufî Görüşleri”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16/32 (2017), 527- 556.
• Gazzâlî, İmam Ebû Hâmid Muhammed, İhyâu ulûmi’d-dîn (thrc. Zeynuddîn el-Irâkî), Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2005.
• Sirhindî, İmâm Rabbânî Ahmed, Mu'arrabü'l-Mektûbât: ed-Dürerü’l-meknûnâtü’n-nefîse (trc. Muhammed Murâd el-Münzevî), Mekke: el-Matbaatü'l-Miriyye, 1317/1899, I-II.
• Şârânî, Abdulvehhab, Letâifü’l-minen ve’l-ahlâk, Dımaşk: Daru’t-takvâ, 2004.
• Herevî, Hâce Abdullah, Kitâbu menâzili’s-sâirîn, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1988.
• Karadeniz, Osman, “Heyûlâ” TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XVII, 294-295.
• Kâşânî, Abdürrezzâk, Şerhu Menâzili's-sâirîn (thk. Muhsin Bîdârfer), Kum: İntişârât-ı bîdâr, h.1427.
• Kaya, Süleyman, “Akifzâde’nin Mecelletü’l-Mehâkim İsimli Eseri Çerçevesinde Osmanlı Fetvasında Değişim”, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 40 (2011/1), 933-108.
• Kelâbâzî, Ebubekir Muhammed b. İbrâhim, et-Taarruf li-mezhebi ehli't-tasavvuf, (thk. Ahmed Şemseddin), Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2001.
• Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, Beyrut: Dâru Sâdır, 2011.
• Kuşeyrî, Adülkerim b. Hevâzin, Akaid Risâleleri (çev. Mehmet Saki Çakır), İstanbul: Semerkand Yayınları, 2015.
• Kübrâ, Necmeddin, Fevâihu’l-cemâl ve fevâtihu’l-celâl (thk. Yusuf Zeydân), Kahire: Dâru Suâd es-Sabâh, 1993.
• Olcay, Osman Fevzi, Amasya Şehri (sdl. Harun Küççük - Kurtuluş Altunbaş), Amasya: Amasya Belediyesi Yayınları, 2010.
• Tosun, Necdet, İmâm-ı Rabbânî Ahmed Sirhindî: Hayatı, Eserleri, Tasavvufî Görüşleri, İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Tûsî, Ebû Nasr Serrâc, el-Luma’ fi’-t-tasavvuf, Kahire: Şirketü’l-küdüs, 2008.