MANSÛRÎZÂDE SAÎD’S LEGAL UNDERSTANDING WITHIN THE FRAMEWORK OF FIQH ISSUES

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 12, 498 - 521, 30.12.2018

Ayşegül Yılmaz

Öz

The Second Constitutional Era of the Ottoman
Empire is a troublesome period in political, social, economic and military
fields. Mansûrîzâde Saîd (1864-1923) is an educator and writer of this
important historical period.  The aim of
this study is to analyze Mansûrîzâde’s understanding of fiqh and his legal
perspective by presenting his views on fiqh issues. After a brief introduction
about his life and the period features, Mansûrîzâde’s views of fiqh are
presented in three main sections: The Family Law, The Public Law and The Law of
Obligations. In the Results Section, Mansûrîzâde’s fiqh understanding is
interpreted and some evaluations about him are analyzed.

Anahtar Kelimeler: Fiqh, Mansûrîzâde,
Constitutional Monarchy, Poligamy, Ulu’l-amr (Those in authority).

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Mansûrîzâde, Constitutional Monarchy, Poligamy, Ulu’l-amr (Those in authority)

FER‘Î MESELELER ÇERÇEVESİNDE MANSÛRÎZÂDE SAÎD BEY’İN FIKIH ANLAYIŞI

Öz

Meşrûtiyet
Dönemi Osmanlı için siyasî, sosyal, ekonomik ve askerî alanlarda bunalımların
yaşandığı bir dönemdir. Bu makalede, dönemin eğitimci ve yazarlarından Mansûrîzâde
Mehmed Saîd Bey (1864-1923)’in güncel fer‘î meseleler ile ilgili görüşlerini
sunmak ve bunlardan hareketle onun fıkıh anlayışını ve olaylara bakış açısını
tahlil etmek amaçlanmıştır. Şahsı ve yaşadığı dönemle ilgili kısa bir girişin
ardından, Mansûrîzâde’nin fıkhî görüşleri Âile Hukuku, Kamu Hukuku ve Borçlar
Hukuku olmak üzere üç ana bölümde sunulmuştur. Sonuç
bölümünde ise Mansûrîzâde’nin fıkıh anlayışı değerlendirilmiş, onun hakkında
yapılan bazı yorumlar da analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Mansûrîzâde, Meşrûtiyet, Taaddüd-i zevcât, Ulu’l-emr

Kaynakça

• Ahmed Naim; “Taaddüd-i Zevcât İslamiyette Men Olunabilir mi imiş?”, Sebîlü’r-Reşâd, c. 12, sy. 298 (1330), s. 216-221; sy. 300, s. 248-250.
• ----------; “İnsâfın O Yerde Nâmı Yok mu?”, Sebîlü’r-Reşâd, c. 12, sy. 306 (1330), s. 351-356.
• ----------; “Li’l-bâtıli Savletün Sümme Yezmahil”, Sebîlü’r-Reşâd, c. 12, sy. 304 (1330), s. 309-314.
• ----------; “Yine Teaddüd-i Zevcata Dâir”, Sebîlü’r-Reşâd, c. 12, sy. 308 (1330), 376-384.
• Akpolat, Davud Yıldız; “II. Meşrûtiyet Dönemi Sosyolojisinin Kaynakları II: İslâm Mecmuası”, Türkiye Günlüğü, 45/Mart-Nisan 1997.
• Arai, Masami; Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, (çev. Tansel Demirel) İstanbul 2000.
• Aydın, Mehmet Akif; İslâm-Osmanlı Âile Hukuku, İstanbul 1985.
• ----------; "Osmanlılarda Aile Hukukunun Tarihi Tekâmülü", Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi I-III, Ankara, 1992.
• ----------; “Hukuk-ı Âile Kararnamesi”, DİA, XVIII, s. 314-318.
• ----------; “İslâmcılık”, DİA, XXIII, s. 67-70.
• Bayur, Hikmet; Türk İnkılabı Tarihi, c. II, Ankara, 1952.
• Berkes, Niyazi; Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Yayınları, İstanbul 1978.
• Bilmen, Ömer Nasûhî; Hukuku İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kâmusu, c. 6, İstanbul 1976.
• Erdoğan, Mehmet; Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Rağbet Yayınları, İstanbul 1998.
• Fâtıma Âliye-Mahmud Es’ad; Taaddüd-i Zevcât, Kostantınıyye 1316.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri; Hukuk Sosyolojisi, İstanbul, 1958.
• ----------; İctimâiyyât, c. III, İstanbul 1958.
• ----------; “Âile ve Kadın Telakkisinde Tebeddül”, Tanzimat I, s. 649-655.
• ----------; “Âile Hukukumuzun Tedvini Meselesi”, Ebu’l-ûlâ Mardin’e Armağan, İstanbul, 1943.
• Gökalp, Ziya; “Diyânet ve Kazâ”, İslâm Mecmûası, c. IV, s. 756-760.
• ----------; “Fıkıh ve İctimâiyyât”, İslâm Mecmûası, c. I, sy. 2, 1330 (1914) s. 42-44.
• İzmirli, İsmail Hakkı; “Cevâzın Ahkâm-ı Şer’den Olup Olmadığı Hakkında Nizâ Nizâ-ı Lafzîdir” Sebilü’r-Reşâd, c. XII, s. 303; sy. 304, s. 315-319; sy. 305, s. 326-329; sy. 306, 345-351; sy. 307, s. 358-360; sy. 327, s. 114; c. XIII, sy. 329, s. 128-129; sy. 330, s.135-137; sy. 331, s. 144-145; sy. 332, s. 152-153.
• Kara, İsmail; “Türkiye’de Din ve Modernleşme Yahut Modernleşme Teşebbüslerinin Dinîleşmesi”, Dergâh, c. XII, sy. 136, s. 15-20.
• ----------; “Çağdaş Türk Düşüncesi Nasıl Ele Alınabilir” Dergâh, c. VIII, sy. 90, s. 15-17.
• Kevser Kâmil Ali-Sâlim Öğüt; “Çok Evlilik”, DİA, VIII, s. 365-369.
• Küçük Hamdi; “Makale-i Mühimme”, Beyânü’l-Hak, c. I, sy. 18, s. 402.
• Mansûrîzâde, Mehmed Said; Tatbîkât-ı Mecelle, İzmir 1328.
• ----------; Hakîkat-i İslâm, Aydın 1329.
• ----------; Usûl-i İctihad, İzmir, 1329 (1913).
• ----------; Meşrûtiyetin Muhafazası Meclis-i Mesdûdun İâdesiyle Kâimdir, İzmir 1329.
• ----------; “Taaddüd-i Zevcât İslâmiyette Men Olunabilir”, İslâm Mecmûası, c. I, sy. 8, s. 233-238
• ----------; “Taaddüd-i Zevcât Münâsebetiyle (Cevâba Cevab)”, İslâm Mecmûası, c. I, sy. 9, s. 280-284.
• ----------; “Cevâzın Ahkâm-ı Şer’iyyeden Olmadığına Dâir” İslâm Mecmûası, c. I, sy. 10, s. 295-303
• ----------; “Taaddüd-i Zevcât Münâsebetiyle (Efkâr-ı Umûmiyyeye)”, İslâm Mecmûası, c. I, sy. 11, s. 325-331
• ----------; “Taaddüd-i Zevcât Münâsebetiyle (Yine Efkâr-ı Umûmiyyeye)” İslâm Mecmûası, c. I, sy. 12, s. 367-371.
• ----------; “Taaddüd-i Zevcât” İslâm Mecmûası, c. II, sy. 13, s. 397-403
• ----------; “Cevâzın Ahkâm-ı Şer’iyyeden Olmadığına Dâir (İzmirli İsmâil Hakkı Beyefendi’ye)”, İslâm Mecmûası, c. II, sy. 14, s. 429-432.
• ----------; “İctihad Hataları”, İslâm Mecmûası, c. II, sy. 21, s. 535-541.
• ----------; “Müdâfaa (İzmirli İsmâil Hakkı Efendi’ye), İslâm Mecmûası, c. II, sy. 22, s.553-554.
• ----------; “İctihad Hataları”, İslâm Mecmûası, c. II, sy. 23, s. 564-566.
• ----------; “Cevâz Makalesine Mukâbeleye Müdafaa”, İslâm Mecmûası, c. II, sy. 23, s.570-575.
• ----------; “Cevâzın Ahkâm-ı Şer’iyyeden Olmadığına Dâir (İzmirli İsmâil Hakkı Efendi’ye)”, İslâm Mecmûası, c. II, sy. 24, s. 582-588.
• ----------; “Cevâzın Ahkâm-ı Şeriatten Olmadığına Dâir (İzmirli İsmâil Hakkı Efendi’ye)”, İslâm Mecmûası, c. III, sy. 25, s. 599-604.
• ----------; “İctihad Hataları”, İslâm Mecmûası, c. III, sy. 26, s. 616-619.
• ----------; “İctihad Hataları”, İslâm Mecmûası, c. III, sy. 27, s. 636-639.
• ----------; “İctihad Hataları”, İslâm Mecmûası, c. III, sy. 28, s. 647-650.
• ----------; “İctihad Hataları”, İslâm Mecmûası, c. IV, sy. 38, s. 804-808.
• ----------; “Tenkit ve Takriz”, İslâm Mecmûası, c. IV, sy. 43, s. 885-888.
• ----------; “Tenkit ve Takriz” İslâm Mecmûası, c. IV, sy. 44, s. 903-905.
• ----------; “Tenkit ve Takriz”, İslâm Mecmûası, c. IV, sy. 48, s. 963-967.
• ----------; “Tenkit ve Takriz”, İslâm Mecmûası, c. IV, sy. 49, s. 984-986.
• ----------; “Şeriat ve Kanun”, DFHM, c. II, sy. 6, s. 531-535; c. II, sy. 8, s.601-606.
• ----------; “Şeriat ve Kanun”, İslâm Mecmûası, c. IV, sy. 53, s. 1048-1054.
• Nikâh-ı Medeni ve Talâk Hakkında Hukuk-ı Âile Kararnamesi, İstanbul 1336.
• Özcan, Azmi; “İslâmcılık”, DİA, XXIII, s. 62-65.
• Öztürk, Said; “Osmanlı Toplumunda “Çok Eşlilik” ”, Tarih ve Düşünce, 2001-Mart, sy. 2001/03, s. 10-21.
• Tunaya, Tarık Zafer; Türkiye’de Siyasal Partiler, (II. Baskı) İstanbul 1988.
• ----------; Türkiyenin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul 1960.
• Ülken, Hilmi Ziya; Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul 1979.
• ----------; “Tanzimattan Sonra Fikir Hareketleri”, Tanzimat I, İstanbul 1940, s. 757-775.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet; “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”, Tanzimat I, İstanbul 1940, s. 139-209.
• Zeydan, Corci; İslâm Medeniyeti Tarihi, Terc. Zeki Megamiz, Sadeleştiren; Mümin Çevik.