TOKAT HALEF SULTAN HANKAHI VAKFI (H.691/1321)

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 13, 133 - 148, 31.05.2019

Muhammet Okudan

https://doi.org/10.33931/abuifd.537679

Öz

Halef b. Süleyman Hicri 691/Miladi 1292 yılında Tokat Merkez
Kuru Meydan civarında bir hankah inşa etmiştir. Bu hankaha gelir getirmek üzere
Tokat Merkezde çeşitli bahçeler, Artukabad ve Kazaabad’ta çeşitli köyler
vakfetmiştir. Hankah ile ilgili Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi,
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi ve Şer’iyye Sicillerinde bazı belgeler tespit
edilmiştir. Ancak Halef b. Süleyman’ın hayatı hakkında detaylı bilgilere
ulaşılamamıştır. Vakfiyede kendisini büyük emir ve büyüklerin ve emirlerin
sultanı olarak tanıtmasından yola çıkılarak onun Tokat’ın yerel beylerinden biri
olduğu söylenebilir. Halef Sultan Hankahı ile ilgili vakfiyesine dayalı müstakil
bir çalışma bulunmamaktadır. Ancak Sanat Tarihçileri ve bazı tarihçiler
kitabesinden yola çıkarak bir takım değerlendirmeler yapmışlardır. Bu
değerlendirmelerin tamamında Hankahın vakfiyesinin kayıp olduğundan bahsedilmiştir.
Yapılan incelemede tarihi süreç içerisinde hankahın birçok akarına el
konulduğu, zamanla hankah işlevini yitirip gelip geçenin uğrak yeri olduğu
görülmüştür. Burada insanlara mübarek gecelerde tatlı ve yemek diğer zamanlarda
tütün ve kahve ikram edildiği, bazı kişilerin vakfın gelirlerine el koyup
mürtezikanın maaşını ödemediği gibi,  vakfa
yapılan bir takım müdahaleler tespit edilmiştir. Hankahın farklı kurumlardan
elde edilmiş belgeler çerçevesinde yeniden değerlendirilmesi kültür tarihimize
katkı sağlayacağı aşikardır. Yine bu çalışma Tokat’ın dini ve yerel tarihinin
aydınlatılması açısından yararlı olacaktır.  Vakıf Günümüzde şehrin merkezinde Vakıflar
Genel Müdürlüğüne Bağlı bir kütüphane olarak hizmet vermeye devam etmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Halef Sultan, Tokat, Vakfiye, Zaviye, Hankah

THE WAQF OF HALEF SULTAN’S DERVISH LODGE IN TOKAT (H.961/M.1321)

Öz

Halef b. Süleyman had built a zawiya in the central district of Tokat, in 691(Hijri). He made over the malikane income villages, gardens and mill to this zawiya. Some documents were found related to zawiya in the archive of the General Directorate ofFoundations, the Presidential Ottoman Archive and the Şeriyye Registry. However, detailed information about Halef b. Süleyman's life could not be reached. It can be said that he was one of the local lords of Tokat based on the fact that he had introduced himself as the sultan of great orders and elders and commandments. There is no independent study on Halef Sultan Zawiya. However, art historians and some historians have made some evaluations based on the inscription. In all of these assessments, Hankah's foundation was reported to be missing

Anahtar Kelimeler

Halef Sultan, Zawiya, Tokat, Waqfiya, Dervish Lodge

Kaynakça

• 1.Arşiv KaynaklarıCumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Evkaf Mektubi Kalemi, 1452/11; 991/42.
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Evkaf Mektubi Kalemi Cihat Kalemi, 207/5.
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Muallim Cevdet Tasnifi Belgeleri, 43.
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Evkaf Muhasebe Kalemi, 335/324.
• Sivas Şer’iyye Sicil Defteri (SŞSD), Defter Numarası, 2456, V. 72; 2547/146
• Tokat Şer’iyye Sicil Defteri (TŞSD), Defter Numarası 53, V.22, 101, 97
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivi (TK. KKA) Tahrir Defteri, defter Numarası, 583, V. 29.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), 3038/10; 3037/6; 3037/7; 3066/19; 4449/11; 3040/17
• 2.Yazılı Kaynaklar
• Açıkel, Ali, “XIV-XVI. Yüzyıllarda Tokat Zaviyeleri”, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, 2001, 229-264.
• - “Tokat Şeyh Pir Havend Zaviyesi Vakfı (1453-1839) ve Çöreğibüyük Köyü Türbesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 85 (2018), 103-125.
• Açıkel Ali, Sağırlı Abdurrahman, Ali Açıkel-Abdurrahman Sağırlı, Osmanlı Döneminde Tokat Merkez Vakıfları-Vakfiyeler, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi yayınları, 2005.
• Dursun, Kübra, “1 Numaralı Sivas Ahkam Defterinde yer alan vakıf davalarının transkripsiyonu ve değerlendirilmesi”, (yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015).
• Güvemli, Oktay, Güvemli, “Batuhan, Osmanlı Kayıt Kültüründe Vakıf Muhasebesi ve Devlet Muhasebe Sistemi”, Vakıflar Dergisi, 46 (2016), 9-21.
• Okudan, Muhammet, Osmanlı Dönemi Samsun Vakıfları, Samsun: Erol Ofset Matbaacılık, 2017.Uludağ, Süleyman, “Hankah”, https://islamansiklopedisi.org.tr/hankah, (Erişim 10.05.2018).
• Üstek, Fatma, “Tokat merkez kazası vakıf kayıtları: H. 984 (M. 1576) tarihli Defter-i Efkaf-ı Rum’a Göre”, (yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1985)