Şeyh Mehmed Hayrî’nin Manzum Nasîhat-nâmesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 234 - 250, 31.05.2020

Mustafa Yunus Gümüş , İdris Söylemez

https://doi.org/10.33931/abuifd.685905

Cited By: 2

Öz

İnsanları yanlış ve eksiklikler hususunda uyarmak, doğruya davet etmek için Kur’an-ı Kerim ve sünnetten hareketle kaleme alınan nasihatnameler, öğretici türdeki eserlerin başında gelmektedir. Hz. Peygamber’in varisi olan âlimler, toplumda gördükleri eksiklikleri bu türden yazdıkları eserlerle gidermeye çalışmışlar ve halkı Hakk’a ve hakikate davet etmişlerdir. Türk edebiyatı sahasında bu tarzda ilk eserlerin verildiği XI. yüzyıldan günümüze dinî kurallara uymanın gerekliliği ve güzel ahlak sahibi olmayı öven özgün eserlerin ortaya konduğunu görmek mümkündür. Makalemizde Osmanlı’nın son dönem âlim ve ediplerinden İstanbullu Şeyh Mehmed Hayrî Efendi’nin hayatı, eserleri, transkripsiyonlu metnini verdiğimiz eserin şekil ve muhteva özelliklerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din, Ahlak, nasîhat-nâme, manzum, Mehmed Hayrî Efendi

Sheikh Mehmed Hayrī’s Nasihat-namah of In Verse

Öz

In order to warn people about wrongs and deficiencies and to invite them to the truth, advice written from the Qurʾān and Sunna are among the most important works of educational type. Scholars, the heirs of the Prophet, tried to overcome the deficiencies they saw in society with such works and invited the people to the Ḥaqq and truth. XI where the first works of this style are given in the field of the Turkish literature. It is possible to see that the original works praising the necessity of obeying religious rules and possessing good morals have been created since the 19th century. In our article, the life, works, and the shape and content features of the work of which we give the text of the transcriptional text of the Ottoman scholar Sheikh Mehmed Hayrī Efendi, who is one of the last scholars and figures of the Ottoman Empire, are given.

Anahtar Kelimeler

Religion, Morality, Nasihat-namah, In Verse, Mehmed Hayrī Efendi

Kaynakça

• Akyol, Aygün. Kutadgu Bilig’de Ahlâk ve Siyaset. Araştırma Yayınları, 2013.
• Atlansoy, Kadir, Sırât-ı Müstakîm, Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1987.
• Batislam, H. Dilek. “Nedim’in Şiirlerindeki Atasözleri ve Deyimler”. Türkoloji Araştırmaları. (1997), 107-125.
• Çağlayan, Nagihan. “İstanbullu Şeyh Mehmed Hayrî ve Yeni Mevlid-i Şerîf Takrîr-i Şehâdeteyn ve Tezkîr-i Hıtâbeteyn’i”. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 39/2 (ts.), 265–292.
• Çalka, Mehmet Sait. “Safî Mustafa Efendi’nin ‘Gülşen-i Pend’ Mesnevisinde Din Görevlilerine Nasihatleri”. Diyanet İlmi Dergi 44/3 (2008), 111-128.
• Deniz, Sebahat. “Ahmed Yesevî’den Nâbî’ye Şiirle Öğreten Bilge Şahsiyetler”. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi (Aralık 2016), 3/559-567.
• Gültepe, Necati. Türk Mitolojisi: Yeni Araştırmalar Işığında. 5. Basım. Resse, 2015.
• Gümüşkılıç, Mehmet. “Anadolu’da Gelişen İslâmî Türk Edebiyatının Kaynakları”. İslamî Türk Edebiyatı Sempozyumu. 173-180. İstanbul: 2011, 174.
• Hengirmen, Mehmet. Güvahi, Pend-Nâme. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1983.
• Kaplan, Mahmut. “Manzum Nasihat-nâmelerde Yer Alan Konular”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmalar Dergisi 9 (2001), 133-185.
• Kaplan, Mahmut. “Türk Edebiyatında Manzum Nasihat-nameler”. Türkler Ansiklopedisi. 11/ 791-799. Ankara: Yeni Türkiye, 2002.
• Kara, Ömer. “Osmanlı’da Huzur Dersleri Geleneği ve Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi.18 (2011), 519–539.
• Koçin, Abdulhakim, Zaîfî ve Bustân-ı Nasâyıh’ı, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1991.
• Köksal, M. Fatih. Mevlid-nâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011.
• Levend, Agâh Sırrı. “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten 11 (1964), 89-115.
• Mazıoğlu, Hasibe, Kanuni’nin Oğlu Şehzade Bayezid İçin Yapılan Pendnâme-i Attâr Çevirisi, VIII. Türk Tarih Kongresi Bildiri Kitabı, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları,1981), 2/1183-1193.
• Mehmed Hayrî. Hasîde-i Rûbe Neşîde-i Gülbe Şerh-i Kasîde-i Bür’e. İstanbul: Matbaa-i Ahmed Kâmil, 1329.
• Mehmed Hayrî. Hayrü’l-Mevâ’iz Semere-i Asr-ı Nusret. İstanbul: Matbaa-i Ahmed Kâmil, 1343.
• Mehmed Hayrî. Hutbe Hâcesi. İstanbul: Ahmed Kâmil Matbaası, 1341.
• Mehmed Hayrî. İdrâk (Tefsîr-i Sûre-i Yûnus). İstanbul: Matbaa-i Ahmed Kâmil, 1331.
• Mehmed Hayrî. Üç Risâle Bir Risâle Şeklinde: Kanâat-ı Îmâniyye Yolları, Kitâb ve Sünnet Emirleri, İlâhiyyât ve Nasâyih-i Dîniyye Manzûmesi. Dersa’âdet: Matbaa-i Askeriyye, 1336.
• Mehmed Hayrî. Yeni Mevlid-i Şerîf Takrîr-i Şehâdeteyn ve Tezkîr-i Hitâbeteyn. İstanbul: Matbaa-i Ahmed Kâmil, 1342.
• Sümbüllü, Yusuf Ziya. “Türk-İslam Kültüründe Nasihâtname İçerikli Eserlere Genel Bakış”. Türk-İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2 (2015), 1-7.
• Yavuz, Kemal. “Âşık Paşa Ailesi ve Garib-nâme’nin Yapısı”. Âşık Paşa ve Anadolu’da Türk Yazı Dilinin Oluşumu Sempozyumu. 465-467. Kırşehir, 2013.