Ayetlerin Mekkîlik ve Medenîliği: Bakara Suresi Son İki Ayeti Örneği

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 121 - 144, 31.05.2020

Hamza Sadan

https://doi.org/10.33931/abuifd.705075

Cited By: 1

Öz

Sure ve ayetlerin hangi dönemde inmiş olduğunun tespiti son derece önemlidir. Çünkü ayetlerin açıklanmasında Mekkîlik ve Medenîlik önemli faktörlerden biridir. Bu durum vahiydeki tedrici metodun anlaşılmasında ve Kur’an’da neshi kabul edenler için ayetlerden hangisinin önce veya sonra indiğinin tespitinde önemli bir faktördür. Bu nedenle ayetlerin Mekkîlik ve Medenîliği merak edilen konulardan biri olmuştur. Merak konusu hususlardan biri de Bakara suresinin son iki ayetinin Mekkî mi yoksa Medenî mi olduğudur. Çünkü hem Medenî hem de Mekkî olduğuna işaret eden rivayetler bulunmaktadır. Mekkîliğe işaret eden rivayete göre bu ayetler Hz. Peygamber’e Miraç gecesinde hediye olarak verilmiştir. Medenîliğe işaret eden rivayetler ise bu ayetlerin, Medenî olan hemen öncesindeki ayetle ilişkili olduğunu ve bu ayetten sonra geldiğini göstermektedir. Bu konudaki farklı rivayet ve görüşler bir araya getirilerek değerlendirildi ve ilgili ayetlerin Medenîliğine dair görüşlerin daha muteber olduğu sonucuna ulaşıldı. 

Anahtar Kelimeler

Mekkî, Medenî, Bakara Suresinin Son İki Ayeti, Amenerrasulü, Miraç

On Determining the Verses as Meccan and Medinan: The Example of the Last Two Verses of the Baqara

Öz

The determination of the period in which suras and verses came down gained importance in the following period. Because Meccan and Medinean have become an important factor in the explanation of the verses. For this reason, the Meccan and Medinean information of the verses have been one of the subjects to be wondered. One of the concerns is whether the last two verses of Surah al-Baqara were Meccan and Medinean. Because rumors indicating that they are both Meccan and Medinean. According to the rumor pointing to Mecca, these verses are given to Muhammad (pbuh) as a gift on the Miraj. The rumors that point to Medinean show that these verses are related to the verse just before the Medinean and came after this verse. In this issue different narrations were gathered and evaluated, and it was concluded that the views on the Medinean of the relevant verses were more reliable.

Anahtar Kelimeler

Meccan, Medinean, the Last Two verses of the Surah al-Baqara, al-Baqara 185-186, Miraj

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnavût, Âdil Mürşid. Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2001.
• Âlûsî, Şehâbeddin Mahmûd. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Ķur’âni’l-azîm ve’s-sebi’l-mesânî. thk. Ali Abdü’l-Bârî Atıyye. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1415/1995.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed. Mealimü’t-tenzil fi tefsîri’l-Kur’an. thk. Abdürrezzak el-Mehdî. Beyrût: Darü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyyi, ts.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr. el-Müsnedü’l-Bezzâr. thk. Âdil b. Sa’d. Medine: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1988.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Muhtasaru sahihi Buhari. thk. İbrahim Halil Bereket. Beyrût: Dâru’n-Nefais, 5. Basım, 1992.
• Çetiner, Bedrettin. Fatiha’dan Nâs’a esbab-ı nüzûl. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2013.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsiru’l-hadîs. trc. Ekrem Demir. İstanbul: Ekin yayınları, 1998.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-muḥîṭ. thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd, Alî Muhammed Muavvad. Kâhire: Dâru’l-Kitabü’l-İslami, 2. Basım, 1992.
• Ebü’l-Leys es-Semerkandî, Nasr b. Muhammed b. Ahmed. Bahru’l-ulûm. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Ebu’s-Suûd, el- İmadî Muhammed b. Muhammed Mustafa. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-kitâbi’l-kerîm. Beyrût: Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabî, ts.
• Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. Zehretü’t-tefâsîr. Kâhire: Dâru’l-Fikri’l- Arabi, ts.
• Fadlullah, Muhammed Hüseyin. min Vahyi’l-Kur’ân. İstanbul: Akademi Yayınları, 1990.
• Hatîb eş-Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed. es-Sirâcü’l-münîr fi’l-iâne alâ marifeti baʿżı meânî kelâmı Rabbine’l-hakîmi’l-habîr. Matbaatu Bulak, 1285/1868.
• Hâzin, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. thk. Abdi’s-Selam Muhammed Şahin. Beyrût: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2004.
• Huvvârî, Hûd b. Muhakkem. Tefsiru’l-Kur’ni’l-aziz. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 1. Basım, 1990.
• İbn Abdusselâm, İzzuddîn Abdulaziz b. Ebi’l-Kâsım. Tefsîrü’l-Ķur’âni’l-azîm. thk. Dr. Abdullah b. İbrahim. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1996.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Nûriddîn Alî. el-Lübâb fî ʿulûmi’l-kitâb. thk. Âdil Ahmed Abdü’l-Mevcûd vd. Beyrût: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Aşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tunisiyye, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdullāh. el-Muharreru’l-veciz fî tefsîri’l-kitabi’l-aziz. thk. Abdü’s-Selam Abdü’ş-Şafi Muhammed. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1422/2001.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. et-Teshîl li ulûmi’t-enzîl. Beyrût: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1995.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed. Müsned İbn Ebî Şeybe. thk. Âdil b. Yusuf, Ahmed b. Ferid. Riyad: Dâru’l- Vatan, 1. Basım, 1997.
• İbn Ebî Zemenîn, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah b. İsa. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîz. Kahire: Dâru’l Fârûki’l-Hadise, 1423/2002.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Ṣaḥîḥu İbn Ḥibbân. thk. Şuayb el-Arnavut. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1998.
• Ebû Avâne, Ya‘kūb b. İbrâhîm. Müstahrec Ebî ʿAvâne. thk. Eymen b. Arif ed- Dimeşkî. Darü’l-Ma’rife, 1. Basım, 1998.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azim. thk. Sami b. Muhammed Selame. Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• İbnü'l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed. Zadü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Beyrût: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1. Basım, 1422/2001.
• İbnü’l-Feres, Ebû Muhammed. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Dr. Tâha b. Ali. Beyrût: Darü İbnü’l-Hazm, 1. Basım, 2006.
• Îcî, Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed. Câmiu’l-beyân fi tefsîri’l-Kuran. thk. Abdü’l-Hamid Hindavî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2004.
• İzzuddîn b. Abdusselâm, Abdulaziz b. Ebi’l-Kâsım b. Hasan es-Sülemî. Tefsîrü’l-Ķur’âni’l-Azîm. thk. Dr. Abdullah b. İbrahim. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1. Basım, 1996. Karaoglan, Arslan. “Mâturîdî’ye Göre Nesih Problematiği”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 34 (31 Aralık 2019), 73-111. https://doi.org/10.35209/ksuifd.616976.
• Kasımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Saîd b. Kāsım. Mehasinü’t-te’vil. thk. Muhammed Basıl. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1418/1997.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmi li ahkâmi’l-Ķur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî, İbrahim Atfeş. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 2. Basım, 1964.
• Mahallî, Celâleddin & Süyûtî, Celâleddin. Tefsîrü’l-Celâleyn. Kâhire: Dâru’l- Hadis, ts.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb. en-Nüketü ve’l-uyûn. Beyrût: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed. Tefsiru’l-hidaye İla buluği’n-nihaye. b.y.: Câmiu’ş-Şerîka, 1. Basım, 2008.
• Merâgî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîru’l-Merâgî. Şerike Mektebe: Matbaatu Mustafa el-Bâbi’l-Halebî, 1. Basım, 1946.
• Muḥāsibī, El-Hāris̠. el-Aḳl ve fehmu’l-Ḳur’ân. thk. Huseyn el-Ḳuvvetli. Beyrût: Dāru’l-Fikr, 1971.
• Mukatil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr. Tefsiru Mukatil. thk. Ahmet Ferit. Beyrût: Dâru’l Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. el-Kuşeyrî. Muhtasar sahih-i Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdu’l-Bâkî. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasen Abdü’l- Mun’im. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2001.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve haḳāʾiḳu’t-teʾvîl. thk. Yusuf Ali Bedîvî. Beyrût: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1. Basım, 1998.
• Nizâmüddîn en-Nîsâbûrî, Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-A‘rec. Ġarâʾibü’l-Ḳurʾân ve reġāʾibü’l-furḳān. Beyrût: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîḥu’l-gayb. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 2. Basım, 1420/1999.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsiru’l-menar (Tefsîru’l-Kur’âni’l-hakîm). el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Amme, 1990.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Ķur’ân. thk. İbn Aşûr. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1. Basım, 2002.
• San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfî. Tefsîrü’l-Ķur’ân. thk. Mustafa Müslim Muhammed. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1989.
• Seâlebî, Ebû Abdirrahman b. Muhammed. el-Cevâhiri’l-Hisan fî Tefsîri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ali Muavvid. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1997.
• Seyyid b. Kutub, b. İbrâhîm b. Hüseyn. fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân. Beyrût: Dâru’ş-Şurûk, 1412/1992.
• Sindî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Muhammed b. Abdilhâdî. Haşiyetü’s- Sindî alâ Müsnedi’l-İmâm Aḥmed b. Hanbel, thk. Ebû Muaz Târık, Riyad: Dâru’l- Me’sûr li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 1431/2010.
• Subhi Sâlih, b. İbrahim . Mebâhis fî ulûmi’l- Kur’ân. Beyrût: Dâru’l-İlim li’l-Melâyin, 2005.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Lübâbu’n-nukûl fî esbâbi’n-nüzûl. thk. Ahmed Abdü’ş-Şâfî. Beyrût: Dâru’l Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Süyûtî. ed-Dürru’l-mensûr. Beyrût, ts.
• Süyûtî. el-İtkân fî ulûmi’l- Kur’ân. thk. Mustafa el-Buga. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• Şâzelî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Mehdî el-Hasenî. el-Baḥrü’l-medîd fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-mecîd. thk. Ahmed Abdullah el-Kureşî. Doktor Hasan Abbas Zeki, 1419/1998.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî). Fethu’l-kadîr. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 1414/1994.
• Şinkītî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed el-Muhtâr b. Abdilkādir. Edvâü’l-beyân fî izâhi’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân. Beyrût: Darü’l-Fikr, 1995.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. thk. Hamdî bin Abdülmecid Selefî. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1994.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Camiu’l-beyan fî te’vîli’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Dâru Hicr, 1. Basım, 2001.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî (el-Câmiʿu’l-kebîr). thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed b. Ali. Esbâbü nüzûli’l-Kur’ân. thk. Usâm b. Abdilmuhsin el-Humeydan. ed-Demmâm: Dâru’l-Islâh, 2. Basım, 1992.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an hakâikı ğavâmizi’t-tenzîl. Beyrût: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1407/1987.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed Abdullah. el-Burhân fî ulûmi’l- Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Azl İbrahim. Beyrût: Darü’l- Ma’rife, 1. Basım, 1391/1971.
• Zürkânî, Muhammed Abdü’l-Azîm. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l- Kur’ân. Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabî, ts.