Ibn al-Sukkarī and His Treatise about Recitation in Supererogatory Prayers

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 422 - 459, 30.11.2020

Adem Çiftci

https://doi.org/10.33931/abuifd.756619

Öz

According to the Hanafis, recitation is an obligatory in every rak‘a of supererogatory prayers. However, if a supererogatory worship performed to get closer to Allah is invalidated for a reason, it is evaluated as a vow and has to be made up. Yet, when one misses recitation in one or two rak‘a of four rak‘a prayer, it is controversial among Hanafi imams whether the opening takbeer is extant or not, whether starting the second shaf‘a is valid or not and when makes up, which shaf‘a he will make up. For Abû Yusuf, the opening takbeer is extant in all cases and starting the second shaf‘a is valid, since he accepted recitation in supererogatory prayer as an extra pillar. Muḥammad said that missing recitation even in a rak‘a invalidates the opening takbeer and the performance, therefore starting second shaf‘a is not valid, for he accepted recitation in supererogatory prayer as an essential pillar like standing and bowing. Abu Ḥanifa said that recitaiton is an essential pillar with reference to invalidity of prayer if missed and is an extra pillar as imam undertakes recitation on behalf of followers. Therefore, missing recitation in the first shaf‘a requires invalidity of the opening takbeer and the first shaf‘a and starting the second shaf‘a is not valid. However, when missed only in a rak‘a of the first shaf‘a, the opening takbeer is extant and starting the second shaf‘a is valid although the performance is null. Ibn al-Sukkarī thoroughly tackles this issue referring to reliable sources of the school. In this study, in addition to the life and works of him, we adress the issue and then publish a critical edition of the work.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Hanafi Legal School, Supererogatory Prayer, Recitation, Ibn al-Sukkarī

İbnü’s-Sükkerî ve Nafile Namazlarda Kıraate Dair Risalesi

Öz

Hanefî mezhebine göre nâfile namazların her rekâtında kıraat farzdır. Bununla birlikte Allah’a yakınlaşmak maksadıyla başlanan nafile ibadet herhangi bir sebepten ötürü bozulursa nezredilmiş ibadet gibi değerlendirilmiş, kazası gerekli görülmüştür. Ancak dört rekâtlı nafile namazlarda bir veya birden fazla rekâtta kıraatin terk edilmesi durumunda tahrîmenin bâki olup olmayacağı, ikinci şef‘e başlangıcın sahih olup olmayacağı, kaza edilmesi halinde hangi şef‘lerin kaza edileceği Hanefî imamları arasında ihtilafa konu olmuştur. Ebû Yûsuf nafile namazlarda kıraati zâid rükün olarak gördüğü için, tahrîmenin her durumda bâki ve ikinci şef‘e başlangıcın da sahih olacağı; İmam Muhammed ise nafile namazlarda kıraati kıyam ve rükû gibi aslî bir rükün olarak değerlendirerek bir rekâtta bile kıraatin terk edilmesinin hem tahrîmeyi hem edayı geçersiz kılacağını, bu sebeple ikinci şef‘e başlangıcın sahih olmayacağı ilkesini benimsemişlerdir. Ebû Hanîfe ise orta bir yol tutarak terki halinde namazın sahih olmayacağından hareketle kıraati aslî; imamın muktedî adına kıraati üstlenmesi yönüyle de zâid görmektedir. Bu sebeple ilk şef‘in tamamında kıraatin terk edilmesinin tahrîmenin butlanını ve ilk şef‘in fesâdını gerektireceğini ve ikinci şef‘e başlangıcın da sahih olmayacağını ifade etmiştir. Ancak ilk şef‘in sadece bir rekâtında terk edilmesi durumunda ise eda fasid olsa bile tahrimenin bâki ve ikinci şef‘e başlangıcın da sahih olacağını belirtmiştir. İbnü’s-Sükkerî eserinde Hanefi mezhebin muteber kaynaklarına müracaat ederek konuyu enine boyuna ele almıştır. Biz bu çalışmada İbnü’s-Sükkerî’nin hayatı ve eserlerinin yanı sıra özelde bu konuyu ele alıp, akabinde eserin neşrini gerçekleştireceğiz.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Hanefi Mezhebi, Nafile Namaz, Kıraat, İbnü's-Sükkeri

İbnü’s-Sükkerî ve Nafile Namazlarda Kıraate Dair Risalesi

Öz

Kaynakça

• Abacı, Harun. “Osmanlı Dönemi İ‘râbu’l-Kur’an Literatürü Üzerine”. Osmanlı Düşüncesi: Kaynakları ve Tartışma Konuları. ed. Fuat Aydın vd. İstanbul: Mahya Yayınları, 2018.
• Bâbertî, Ekmelüddîn. el-İnâye. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Bilgin, Orhan. “Ferağ Kaydı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/354-356. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Birışık, Abdulhamit. “İbn Akîle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/304-306. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Dağdeviren, Raziye Betül. “Sultan II. Abdülhamid Dönemi Hadis Çalışmaları”. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Coğrafyasında İslâmî İlimler. ed. Hidayet Aydar vd. 69-86. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• el-Bâhisü’l-İlmî. “Mahtûtât”. Erişim 4 Haziran 2020. https://k-tb.com
• el-Fihrisü’ş-şâmil li’t-türâsi’l-Arabiyyi’l-İslâmiyyi’l-mahtût: el-Fıkhu ve usûlüh. 12 Cilt. Ammân: Müessesetü Âl-Beyt li’l-Fikri’l-İslâmî, 2000/1421.
• Erturhan, Sabri. “Sivas Müftüsü Numan Efendi’nin Nafile Namazlarda Kıraate Dair Risâlesi”. Tahkik İslâmî İlimler ve Neşir Dergisi 3/1 (Haziran 2020), 183-214. https://doi.org/10.5281/zenodo.3904504
• Gacek, Adam. Arapça El Yazmaları İçin Rehber. çev. Ali Benli – Cüneyt Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Gür, Süleyman. “Osmanlı Tefsir Geleneğinde Besmele Risaleleri Literatürü”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 12 (2018), 405-477. https://doi.org/10.16947/fsmia.502293
• Haddâd, Ebû Bekr. el-Cevheretü’n-neyyira. thk. İlyas Kaplan. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
• Hâfız, Muhammed Mutî‘ – Abaza, Nizar. Târihu ulemâi Dımaşk fî’l- karni’r-rabi‘ aşer el-hicrî. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1986.
• Haskefî, Alâüddîn. ed-Dürrü’l-muhtâr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz. Reddü’l-muhtâr ale’d-dürri’l-muhtâr. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd – Ali Muhammed Muavvaz. 13 Cilt. Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• İbn Mâze, Burhâneddin el-Buhârî. el-Muhîtü’l-Burhânî fi’l-fıkhi’n-Nu‘mânî. thk. Abdülkerim Sâmî el-Cündî. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin. Fethu’l-Kadîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. ed-Dürretü’l-behiyye fî şerhi’l-mesâili’s-sitte ‘aşriyye. İstanbul: Millet Kütüphanesi, Ali Emîri, 789, 1b-7a.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. ed-Dürretü’l-behiyye fî şerhi’l-mesâili’s-sitte ‘aşriyye. İstanbul: Beyazıd Devlet Kütüphanesi, Beyazıd, 1966, 1b-7a.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tehnie bi’l-a‘yâd ve’l-a‘vâm ve’ş-şuhûr. Berlin: Berlin Kütüphanesi, 3317, 1b-15b.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tehnie bi’l-a‘yâd ve’l-a‘vâm ve’ş-şuhûr. İstanbul: Beyazıd Devlet Kütüphanesi, 1460, 1b-13a.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. ed-Dürrü’n-nefîs fîma yuhtâcu ileyhi fi’btidâi’t-tedrîs=el-Cevâhir ve’l-le‘âl fî mustalahi ehli’l-hadîs ve merâtibi’r-ricâl. haz. Sami Abdülkerim el-Hamzâvî. Beyrut: Merkezu Ulumi’l-Hadis en-Nebevî 2016.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. el-Kenzü’l-mensûr fi’t-tehnie bi’l-a‘yâd ve’l-a‘vâm ve’ş-şuhûr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi Efendi, 1543, 1b- 15a.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. el-Kenzü’l-mensûr fi’t-tehnie bi’l-a‘yâd ve’l-a‘vâm ve’ş-şuhûr. thk. Türkî Muhammed Hâmid en-Nasr. Kuveyt: Vizeratü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2018.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. Fethü’l-kerîm fî i‘râbi Bismillâhirrahmânirrahîm. İstanbul: Beyazıd Devlet Kütüphanesi, 6190, 1ba-9a.
• İbnü’s-Sükkerî, Abdullah b. Derviş. Fethü’l-kerîm fî i‘râbi Bismillâhirrahmânirrahîm. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 315, 1b-9a.
• İsmail Paşa, Bağdatlı. Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyli alâ Keşfi’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Juma al-Majid Center for Culture &Heritage. “Manuscript”. Erişim 7 Haziran 2020. http://www.almajidcenter.org
• Kandemir, M. Yaşar. “eş-Şifâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/134-138. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Kara, Mustafa. “İbn Atâullah el-İskenderî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/337-338. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kâsânî, Alâüddîn. Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1982.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemü’l-müellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Kettânî, Muhammed b. Ca‘fer. er-Risâletü’l-mustatrafe li beyâni meşhûri kütübi’s-Sünneti’l-müşerrefe: Hadis Literatürü. çev. Yusuf Özbek. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Kılavuz, Ahmet Saim. “Bâcûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/416. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Leknevî, Abdülhay. en-Nâfi‘u’l-kebîr. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1986.
• Mar‘aşlî, Yûsuf. Nesrü’l-cevâhir ve’d-dürer fî ulemâi’l-karni’r-râbi‘ aşar. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2006.
• Merğînânî, Burhanüddîn. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, ts.
• Özel, Ahmet. “Kettânî, Muhammed Abdülhay”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/335-336. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Sandıkçı, Kemal. “Sahîhu’l-Buhârî Üzerine Yapılan Çalışmalar”. Diyanet Dergisi 21/1 (1985), 38-63.
• Serahsî, Şemsüleimme. el-Mebsût. 31. Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Câmi‘u’s-sağîr. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1986.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Zeylaî, Fahruddîn Osman b. Ali b. Mihcen. Tebyînü’l-hakâik Şerhu Kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1313.
• Ziriklî, Hayrüddîn. el-A‘lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 15. Basım. 2002.