The Use of a Historical Case as a Tool to Discredit Religious People with an Anachronistic Approach: Early Marriage

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 294 - 313, 30.05.2021

Ali Yılmaz

https://doi.org/10.33931/abuifd.886175

Öz

Early marriage is a reality that has been in the customs of societies belonging to various religions until the Modern Age. Early marriage practices existed in the region and at the time when Prophet Muḥammad was brought up. This established custom continued to be practiced among Muslims after the spread of Islam. We argue that early marriage should be considered in the historical context of the day, starting from the fact that each issue is evaluated in its own context. Prophet Muḥammad, as a member of the society, had marriages in accordance with the customs of the time. His marriage to ʿĀʾisha is the subject of criticism. Muslims have sought different answers in the face of the Orientalists' evaluations about the early marriage of Prophet Muḥammad and ʿĀʾisha. Some Muslims saw early marriage as the social environment of that day, and some developed a defensive reflex in the face of the criticism. They tried to find evidence for discourse that ʿĀʾisha was older. Those who defend this second view have actually fallen into an anachronism by trying to show the age of ʿĀʾisha to be older. Because, while making an assessment on this issue, it is stated that this marriage was made in accordance with the Arabic customs of the period, moreover, it should not be overlooked that even the greatest opponents of Prophet Muḥammad's time did not raise this issue. This article deals with the approaches and attitudes of societies with different religious and cultural structures in the Middle Ages towards early marriage.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Middle Ages, Early Marriage, Anachronism, ʿĀʾisha.

Tarihsel Bir Olgunun Anakronik Yaklaşımla Dindarları İtibarsızlaştırma Aracı Olarak Kullanılması: Erken Yaşta Evlilik

Öz

Erken yaşta evlilik, Yakın Çağ’a kadar çeşitli dinlere mensup toplumların örfünde yer alan bir gerçekliktir. Hz. Muhammed’in yetiştiği tarihte ve coğrafyada da erken yaşta evlilik uygulamaları mevcuttu. İslam’ın tebliğ edilmeye başlanılmasından sonra da toplumda yerleşik olan bu örf, Müslümanlar arasında uygulanmaya devam etmiştir. Erken yaşta evliliğe, her konunun kendi bağlamında değerlendirilmesi gerçeğinden hareketle günün tarihsel bağlamında bakmak gerektiğini düşünmekteyiz. Hz. Muhammed, toplumun bir ferdi olarak zamanın örfüne uygun evlilikler yapmıştır. Onun Hz. Âişe ile yaptığı evliliği, eleştirilere konu edilmektedir. Müslümanlar, Oryantalistlerin Hz. Muhammed ile Hz. Âişe’nin erken yaşta evliliği ile alakalı yaptıkları değerlendirmeler karşısında değişik cevaplar arama yoluna gitmişlerdir. Müslümanlardan bazıları erken yaşta evliliği o günün toplumsal vasatı olarak görmüşler, bazıları da yapılan eleştiriler karşısında savunmacı bir refleks geliştirerek Hz. Âişe’nin yaşının daha büyük olduğu iddialarına deliller bulmaya çalışmışlardır. Bu ikinci görüşü savunanlar, Hz. Âişe’nin yaşını büyük göstermeye çalışmakla aslında bir anakronizme düşmüşlerdir. Zira bu konu ile ilgili bir değerlendirme yaparken, bu evliliğin dönemin Arap örfüne uygun yapıldığı, dahası Hz. Muhammed zamanında yaşayan en büyük muhaliflerinin bile bu konuyu gündeme getirmedikleri gerçeğini gözden kaçırmamak gerekir. Bu makale Orta Çağ’daki farklı dini ve kültürel yapılara sahip toplumların erken yaşta evlilik olgusuna dair yaklaşım ve tutumlarını farklı yönleriyle ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Orta Çağ, Erken Yaşta Evlilik, Anakronizm, Hz. Aişe

Kaynakça

• Acemoğlu, Hamit- Ceylan, Ali- Saka, Günay- Ertem, Melikşah. “Diyarbakır’da Erken Yaş Evlilikleri”. Aile ve Toplum 7/2 (2005), 115-120.
• Âişe, Abdurrahman bintü’ş-Şatı. Rasulullah’ın Annesi ve Hanımları. Çev. İsmail Kaya. Konya: Uysal Kitapevi, ts.
• Arsel, İlhan. Şeriat ve Kadın. İstanbul: Kurtiş Matbaası, 1989.
• Arslan, İhsan. “Hz. Âişe’nin Evlilik Yaşı Örf mü, Din mi?”. Trabzon İlahiyat Dergisi 6/1 (2019), 341-376.
• Azimli, Mehmet. “Hz. Âişe’nin Evlilik Yaşı Tartışmalarında Savunmacı Tarihçiliğin Çıkmazı”. İslâmi Araştırmalar Dergisi, 16/1 (2003), 28-37.
• Barbara, Hanna. “Negotiating Motherhood: The Struggles of Teenage Mothers.” Journal of Advance Nursing, 34/4 (2001), 456-464.
• Belâzurî, Ebû’l-Hasen Ahmet b. Yahya b. Câbir. Ensâbu’l-eşrâf. Thk. Süheyl Zekkar, Riyad Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Brundage, A. James. “Sex And Canon Law”, Handbook Of Medieval Sexuality, Ed. V. L. Bullough, J. A. Brundage. New York: Routledge, 2000.
• Coşkun, Ali. Sosyal Değişme Kadın ve Din, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Selçuk, Coşkun. “Hadislerin Tarihe Arzının uygulamadaki Bazı Problemleri (Hz. Âişe’nin Evlilik Yaşı Örnekleminde bir İnceleme)”. EKEV Akademi Dergisi 8/20 (2004), 177-196.
• Çağırkan, Barış. “Erken Yaşta Yapılan Evlilikler ve Aile Kurumuna Etkisi Üzerine Bir Alan Araştırması: Bitlis Örneği”, VI. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul: (2019), 1825-1839.
• Demir, Ömer- Acar, Mustafa. Sosyal Bilimler Sözlüğü. İstanbul: Vadi Yayınları, 1992.
• Ebû Dâvûd, Abdullah b. Süleyman b. Eşʽas es-Sicistânî. es-Sünen. Beyrut: Daru’l-Erkam, 1999.
• Erkocaaslan, Recep. “Hz. Âişe’nin Hz. Peygamber ile Evliliği ve Evlilik Yaşı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/51 (2017), 1234-1247.
• Erler, Georg. Deutsche Geschichte von der Urzeit bis zum Ausgang des Mittelalters in den Erzaehlungen deutscher Geschichtschreiber, Bd. III, Leipzig: Verlag von Alphons Dürr, 1883.
• Erul, Bünyamin. ‘‘Hz. Âişe Kaç Yaşında Evlendi? Dokuz mu? On Dokuz mu?’’. İslâmi Araştırmalar Dergisi 19/4 (2006), 637-649.
• Esed, Muhammed. Mekke’ye Giden Yol. Çev. Cahit Koytak. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
• Gerdes, Heinrich. Geschichte des deutschen Volkes und seiner Kultur im Mittelalter. Bd. III, Berlin: Duncker & Humblot, 1908.
• Goetz, Hans Werner. Leben im Mittelalter: vom 7. bis zum 13. Jahrhundert, München: C.H.Beck, 1994.
• Günaltay, Şemsettin. “İslâm’dan Önce Araplar Arasında Kadının Durumu Aile ve Türlü Nikâh Çeşitleri”. Marife Dergisi 1/3 (2002), 189-199.
• Harman, Ömer Faruk. “Kadın”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/82-86. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Herlihy, David. “The Making Of The Medieval Family: Symmetry, Structure And Sentiment”, Medieval Families: Perspectives on Marriage, Household, and Children. Ed. Carol Neel. Canada: The Medieval Academy Of America, 2004.
• Türk Kanunu Medenisinin 88 inci Maddesini Tadil Eden Kanun (Kanun No. 3453). Resmi Gazete 3945 (28 Haziran 1938). Erişim 7 Şubat 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3945.pdf
• Türk Kanun-ı Medenisi (Kanun No. 743). Resmi Gazete 339 (4 Nisan 1926). Erişim 7 Şubat 2021. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_dergisi_pdfler.birlesimler?v_meclis=1&v_donem=d02&v_yasama_yili=4&v_cilt=
• TMK, Türk Medeni Kanunu (Kanun No. 4721). Resmi Gazete 24607 (8 Aralık 2001). Erişim 7 Şubat 2021. https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4721.html
• İbnu’l-Esîr, Ebû’l Hasan İzzüddin Ali b. Muhammed. Üsdü’l-gâbe fi ma’rifeti’s-sahabe. Thk. Ali Muhammed Maud- Adil Ahmet Abdülmevcud. 8 Cilt. b.y: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbn Habîb, Ebû Cafer Muhammed b. Ümeyye b. Amr el-Bağdadi. Kitabu’l-muhabber. Tsh. Enise İlza. Haydarabad: 1942.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmet b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fi temyizi’s-sahabe. Thk. Adil Ahmet Abdülmevcud, Ali Muhammed Maûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiye, 1415.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Mustafa Saka, İbrahim Ebyari, Abdülhafiz Şelbi. 2 Cilt. Mısır: 1955, 2/644.
• İbn İshâk, Muhammed Yesar. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1978.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî. el-Maarif. Beyrut: Dâru’l-Maarif, ty.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Gazvînî. Sünenü İbn Mâce. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Beyrut: Daru’l-Fikr, t.y.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed b. Menî ez-Zührî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Thk. İhsan Abbas. 8 Cilt. Beyrut: Daru Sadr, 1968.
• Johnston, R. A. All Things Medieval. USA: ABC-CLIO, 2011.
• Joseph, Gottschalf. Forschungen und Quellen zur Kirchen- und Kulturgeschichte Ostdeutschlands. Bd. III. Köln: Böhlau, 1964.
• Kandemir, M. Yaşar. “Abdullah b. Amr b. As”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/85-86. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Kazıcı, Ziya. Hz. Muhammed’in Eşleri ve Aile Hayatı. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2012.
• Kitâb-ı Mukaddes. İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi, 2. Basım, 2003.
• Kur’an-ı Kerîm Meâli. çev. Mustafa Öztürk. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
• Martı, Huriye. “Ümmü Külsûm bnt. Ali”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/323-324. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebû’l-Hasen b. Beşir. Tefsiru Mukâtil b. Süleyman. Thk. Abdullah Mahmud Şihate. 4 Cilt. Beyrut: Muessetu’t-Tarihi’l-Arabiyye, 2002.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Kahire: İbadürrahman, 2008.
• Mortimer, Ian. The Time Travelers Guide To Medieval England. USA: Simon&Schuster, 2010.
• Orçan, Mustafa-Kar, Muhsir. “Türkiye’de Erken Yaşta Yapılan Evlilikler ve Risk Algısı: Bismil Örneği”. Aile ve Toplum 4/14 (2008), 97- 111.
• Orum, Fatih - Albayrak, Zeki. “et-Talak Süresinin 4. Ayetinde ve’l-lâî lem yahidne İfadesinin Anlam ve Yorumu Üzerine”. Ankara İlahiyat Fakültesi Dergisi 55/1 (2014), 35-69.
• Özaydın, Abdülkerim. “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/321-324. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Rodinson, Maxsime. Hz. Muhammed. Çev. Atilla Tokatlı. İstanbul: Doruk Yayımcılık, 2013.
• Savaş, Rıza. “Hz. Âişe’nin Evlenme Yaşı ile İlgili Farklı Bir Yaklaşım”, D.E.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi IX (1995), 139-144.
• Sen’ânî, Ebû Bekir Abdürrezzak b. Hammâm. Musannef Abdürrezzâk. Thk. Habîbürrahman A’zamî. 11 Cilt. Beyrut: Mektebu’l-İslâmi, 1403.
• Shahar, Shulamith. Childhood In The Middle Ages. trans. C. Galai. London: Routledge, 1992.
• Singman, L. Jeffrey. Daily Life In Medieval Europe. USA: Greenwood Press, 1999.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Camiu’l-beyan fi tevîli’l-Kur’an. Thk. Ahmet Muhammed Şakir. 24 Cilt, yy: Müessesetu’r-Risale, 2000.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tarihü’r-rusûl ve’l-mulûk. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʽu’s-sahîh. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Tunçer, Mustafa. İslâm Dininin Kadına ve Aileye Bakışı, Kadın ve Aile Hayatı. Ed. Nazım Elmas. 57-86. Ankara: Pegem Yayınları, 2017.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Büyük Osmanlı Tarihi. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, ty.
• Ünal, Asife. Yahudilikte, Hristiyanlıkta ve İslâm’da Evlilik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
• Vâhidî, Ebû’l-Hasen Ali b. Ahmet. Esbâbü’n-nüzûl. Thk. Muhammed Abdülkadir Şahin. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiye, 2014.
• Vehbe ez-Zühaylî. el-Fıkhu’l-İslâmi ve edilletuhu. 10 Cilt. Dimaşk: Daru’l-Fikr, 1989.
• Yıldırım, Suzan. “Hz. Âişe’nin Evlilik Yaşı Etrafındaki Tartışmalar”. İSTEM, 2/4 (2004), 237-245.