Lahn Meselesinin Hadisçilere Göre Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 193 - 211, 31.05.2022

Hızır Yağcı

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1077318

Cited By: 1

Öz

İlk dönemlerde sözü istikametinden başka bir yöne çekmek, şeklinde kullanılan lahn kavramı, zamanla i‘raba aykırı ifadeler için kullanılmaya başlamıştır. Ancak hadis kaynaklarında verilen örneklerde i‘raba aykırı ifadeler için lahn kavramı kullanıldığı gibi daha genel anlamda dilbilgisi kusurlarını kapsayacak şekilde de kullanıldığı görülmektedir. Araplar’ın farklı etnik yapıya mensup insanlarla bir arada yaşamaya başlamalarıyla yaygınlaşan lahn, genelde Arapça bilmemek ve tashîften kaynaklanmaktadır. Muhaddisler, ravide lahn bulunmamasını ravinin zabtını kuvvetlendiren bir husus olarak kabul etmekle birlikte, lahnın mevcudiyetinin ravinin adaletine zarar vermediğine hükmetmişlerdir. Bu sebeple dilbilgisi kusuru yaptığı bilinen raviler, aynı zamanda sika kabul edilmiştir. Lehçe farklılıklarından kaynaklanan değişik kullanımların lahn sayılmaması ve i‘rab hatası şeklinde gerçekleştiği iddia edilen dilbilgisi kusurlarının farklı yorumlanabilmesi sebebiyle, lahn olduğu varsayılan rivayetin sadece bu nedenle zayıf veya uydurma olduğunu iddia etmek isabetli görünmemektedir. Zira dilbilgisi hatası bulunan rivayetlerin zayıf sayılmalarının başka gerekçeleri olduğu da görülmüştür. Hadiste manayı ihlal eden bir durum bulunması halinde lafızlara itibar edilemeyeceğini savunanların farazî örneklere başvurmaları da bu düşüncemizi desteklemektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Lahn, Galat, Sehv, Tashîf

Evaluation of Laḥn Issue According to Muḥaddiths

Öz

Laḥn which became widespread with the Arabs starting to live together with people from different ethnic origins, usually stems from not knowing Arabic and taṣḥīf. The concept of laḥn, which was initially used as "taking the word in a different direction", started to be used for expressions contrary to iʿrāb over time. In the examples given in the ḥadīth sources, it is seen that the concept of laḥn is used for expressions contrary to iʿrāb, it is also used to cover grammatical errors in a general sense. Although muḥaddiths accepted the absence of laḥn in the narrator as an issue that strengthens the narrator’s dhabt, they ruled that the presence of laḥn does not harm the narrator’s justice. For this reason, even if there is a grammatical defect in the narrations of a narrator, the narrator is accepted as thiqa (reliable). It does not seem appropriate to claim that the narration assumed to be laḥn is weak or fabricated just for this reason, since different uses arising from dialect differences are not counted as laḥn and grammatical defects claimed to have occurred as iʿrāb errors can be interpreted differently. Because, it has been seen that there are other reasons why the narrations with grammatical errors are considered weak. In addition, it has also been determined that those who argue that the words cannot be respected if there is a situation in the ḥadīth that violates the meaning, they also resorted to hypothetical examples.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Laḥn, Ghalaṭ, Sahw, Taṣḥīf

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-ḫafâʾ ve müzîlü’l-ilbâsʿamme’ştehere mine’l-eḥâdîs̱ ʿalâ elsineti’n-nâs. thk. Ahmed b. Yûsuf b. Hindâvî. 2 cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye. 1.Basım. 2000.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 45 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2001.
• Alî el-Kārî. el-Maṣnûʿ fî maʿrifeti’l-ḥadîs̱i’l-mevżûʿ. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle. 2. Basım. 1978.
• Askerî, Hasan b. Abdullah. Taṣḥîfâtü’l-muḥaddis̱în. thk. Mahmûd Ahmed. 2 cilt. Kahire: el-Matbaâtü'l-Arabiyye'l-Hadîse. 1. Basım. 1982.
• Askerî, Ebû Hilâl. el-Furûḳu’l-luġaviyye. thk. Muhammed İbrâhîm Selîm. Kahire: Dârü’l-İlm ve’s-Sekâfeti.1997.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Hadisevi, 1. Basım. 2006.
• Aydınlı, Abdullah. “Ashâb-ı ahruf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/465. İstanbul: TDV Yayınları. 1991.
• Buhârî, EbûAbdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’ṣ ṣaḥîḥ. 8 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları.2. Basım. 1992.
• Câhiz. el- Meḥâsinve’l-ażdâd. Beyrut: Dâr ve Mektebetü'l-Hilâl. 1. Basım. 2002.
• Cevherî,İsmâil b. Hammâd. Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdülgafûr Attâr. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-İlmi li’l-Melâyin, 4. Basım. 1987.
• Doğanay, Süleyman. Hadis Rivayetinde Râvi Tasarrufları ve Doğurduğu Problemler. İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi, 2009.
• Ebû Ca‘fer, en-Nehhâs.ʿUmdeti’l-küttâb. thk. Bessâm Abdülvehhâb el-Câbî. Beyrut: Dâru İbn Hazm. 1. Basım. 2004.
• Ebû Dâvûd, es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları. 2. Basım. 1992.
• Ebû Ubeyd, Kāsım b. Sellâm. Ġarîbü’l-ḥadîs̱. thk. Muhammed Abdülmuîd Han. 4 cilt. Haydarâbâd: Matbaâtü Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmâniyye. 1. Basım. 1964.
• Ebü’l-Kāsım, ez-Zeccâcî. el-Îżâḥ fî ʿileli’n-naḥv. thk. Mâzin el-Mübarek. Beyrut: Dârü’n-Nefâis. 5. Basım. 1986.
• Ebü’t-Tayyib el-Lugavî. Merâtibü’n-naḥviyyîn. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: el-Mektebetü’l-Asriyye. 2009.
• Efendioğlu, Mehmet. “Musahhaf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/229- 230.İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Elbânî, Nâsırüddin. Silsiletü’l-eḥâdîs̱i’ż-żaʿîfe ve’l-mevżûʿa ve es̱eruhe’s-seyyiʾüfi’l-ümme. 14 cilt. Riyad: Dârü’l-Maârif. 1. Basım. 1992.
• Hâkim en-Nîsâbûrî. Maʿrifetü ʿulûmi’l-ḥadîs̱. thk. Seyyid Muazzam Hüseyin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. 2. Basım. 1977.
• Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. 5 cilt. thk. Ebû Abdurrahmân Mukbil b. Hâdî el-Vâdi‘î. Kahire: Dârü’l-Haremeyn, 1997.
• Halîlî, EbûYa‘lâ. el-İrşâd fî maʿrifeti ʿulemâʾi’l-ḥadîs̱. thk. Muhammed Saîd b. Ömer İdrîs. 3 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım.1989.
• Haskefî. ed-Dürrü’l-muḫtâr şerhu Tenvîrü’l-ebṣâr. thk. Abdülmünim Halil İbrahim Beyrut:Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. 2002.
• Hatîb el-Bağdâdî. el-Câmiʿ li-aḫlâḳı’r-râvî ve âdâbi’s-sâmiʿ. thk. Mahmûd et- Tahhân. 2 cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Maârif, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî. el-Kifâye fî ma‘rifeti usûli ilmi’r-rivâye. thk. Mâhir Yâsîn el-Fahl. 2 cilt. Dammâm: Dâru İbni’l-Cevzî. 1. Basım. 2011.
• Hatice bnt. Osmân, b. Muallim Yûsuf el-Abbâsî. İşkâliyyetü’l-laḥni fî rivâyeti’l-ḥadîs̱i’n-nebevî’ş-şerîf. Mekke: Cami‘atü’l-Ümmü’l-Kurâ, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Hattâbî. Ġarîbü’l-ḥadîs̱. thk. Abdülkerîm İbrâhim el-Azbâvî. 3 cilt. Dımaşk: Dârü’l-Fikr. 1982.
• İbn Abdülber, en-Nemerî. et-Temhîd li mâfi’l-Muvaṭṭaʾmine’l-meʿânîve’l-esânîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî & Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî. 24 cilt. Fas: Vizâretu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1967.
• İbn Abdülber, en-Nemerî. Câmiʿubeyâni’l-ʿilm ve fażlihî. thk. Ebü’l-Eşbâl ez- Züheyrî. 2 cilt. Riyad: Dâruİbni’l-Cevzî. 1. Basım. 1994.
• İbn Asâkir, Ebü’l- Kāsım. Târîḫu medîneti Dımaşḳ. thk. MuhibbüddinEbû Saîd Ömer b. Garâme el-Amrevî. 70 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr. 1995.
• İbn Battâl, el-Kurtubî. Şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 10 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd. 2. Basım. 2003.
• İbn Cinnî. el-Ḫaṣâʾiṣ. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. 3 cilt. Kahire: Âlemü’l-Kütüb. 1952-1956.
• İbn Dakīkul‘îd. el-İḳtirâḥ fî beyâni’l-ıṣṭılâḥ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. ts.
• İbn Düreyd. Cemheretü’l-luġa. thk. Remzî Münîr Ba‘lebekkî. 3 cilt. Beyrut: Dârü’l-İlmi li’l-Melâyîn. 1. Basım. 1987.
• İbn Fâris. Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 cilt. y.y: Dârü’l-Fikr. 1979.
• İbn Hacer, el-Askalânî. Hedyü’s-sârî, thk. Abdülazîz b. Abdullah b. Bâz&Muhammed FuâdAbdülbâkī. Kahire, Dârü’l-Hadîs 1. Basım. 1998.
• İbn Hacer, el-Askalânî. Telḫîṣü’l-ḥabîr fî taḫrîci eḥâdîs̱i’r-Râfiʿiyyi’l-kebîr. thk. Muhammed es-Sânî b. Ömer b. Mûsâ. 7 cilt. y.y: Dâru Advâ-i’s-Selef. 1. Basım. 2007.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddin. en-Nihâye fî ġarîbi’l-ḥadîs̱ ve’l-es̱er. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî&Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 5 cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye.1979.
• İbnü’l-Mülakkın. el-Bedrü’l-münîr fî taḫrîc eḥâdîs̱i’ş-Şerḥi’l-kebîr. thk. Mustafa Ebü’l-Ğayt vd. 9 cilt. Riyad: Dârü’l-Hicre, 1. Basım. 2004.
• İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî. Ma‘rifetü enva‘i ʿulûmü’l-ḥadîs̱. thk. Abdüllatîf el- Hümeym &MâhirYâsin el-Fahl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. 1. Basım. 2002.
• İbnü’s-Salâh, eş-Şehrezûrî. Ṣıyânetü Ṣaḥîḥi Müslim mine’l-iḫlâli ve’l-ġalaṭ ve himâyetühû mine’l-isḳātive’s-saḳaṭ. thk. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkādir. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî. 2. Basım. 1988.
• Kādî İyâz. İkmâlü’l-Muʿlim bi-fevâʾidi Müslim. thk. Yahyâ İsmâil. 8 cilt. Mısır: Dârü’l-Vefâ. 1. Basım. 1998.
• Kādî İyâz. Meşâriḳu’l-envâr ʿalâ ṣıḥâḥi’l-âs̱âr. 2 cilt. y.y.: el-Mektebetü’l-‘tîka ve Dârü’t-Türâs, ts.
• Kandemir, M. Yaşar. “Lahn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.27/57 Ankara: TDV Yayınları. 2003.
• Mâlik b. Enes. el-Muvaṭṭaʾ. 2 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları.2. Basım. 1992.
• Mûsâ Şâhîn Lâşîn. Fethü’l-mün‘îm şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim. 10 cilt. Kahire: Dârü’ş-Şürûk. 1. Basım. 2002.
• Mülfî b. Hasan, eş-Şehrî. Laḥnu’r-ruvât ve es̱eruhu fî rivâyeti’l-ḥadîs̱. Mısır: Dârü’l-Muhaddisîn. 1. Basım. 2008.
• Müslim, b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 3 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Müslim. Kitâbü’t-Temyîz. thk. Abdülkādir Mustafa el-Muhammedî. Dammâm: Dâru İbn Hazm 1. Basım. 2009.
• Nevevî. Tehẕîbü’l-esmâʾve’l-luġāt. 3 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr. 1. Basım. 1996.
• Nevevî. el-Minhâc fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim b. Ḥaccâc. 18 cilt. Beyrut: Dâru İhyâ-i Türâsi’l-Arabî, 2. Basım,1972.
• Paksoy, Kadir. “Hadiste tashîf -Lafız ve Anlam Hataları-”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/4 (Aralık 2004), 97-116.
• Polat, Salahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: Marmara İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. 2. Basım. 2015.
• Sââtî, Ahmed b. Abdurrahman. el-Fetḥu’r-rabbânî. 24 cilt. y.y.: Dâru İhyâ-i’t-Türâsi’l-Arâbî. 2. Basım. ts.
• Sâgānî, Radıyyüddin. el-Mevżûʿât. thk. Necm Abdurrahman Halef. Dımaşk: Dârü’l-Me’mûnli’t-Türâs. 2. Basım. 1985.
• Sehâvî. el-Maḳāṣıdü’l-ḥasene fî beyâni kes̱îrin mine’l-eḥâdîs̱i’l-müştehire ʿale’l-elsine. thk. Muhammed Osman el-Huşt. Beyrut: Dârü’l-Küttâbi’l-Arabî. 1. Basım. 1985.
• Sehâvî, Şemseddin. Fetḥu’l-muġīs̱ bi-şerḥi Elfiyyeti’l-ḥadîs̱ li’l-ʿIrâḳī. thk. Abdülkerim b. Abdullah el-Hudayr-Muhammed b. Abdullah el-Fuhayd. 5 cilt. Riyad: Mektebetü Dârü’l-Minhâc. 4. Basım. 2015.
• Tîbî. el-Kâşif ʿan ḥaḳāʾiḳi’s-sünen. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 13 cilt. Mekke&Riyad: Mektebetü Nazzâr Mustafa el-Bâz. 1. Basım. 1997.
• Tirmizî, Sünenü’t-Tirmizî. 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları.2. Basım. 1992.
• Zemahşerî. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-Küttâbi’l-Arabî. 3. Basım. 1986.
• Zürkānî, Muhammed b. Abdilbâkī. Şerḥu’z- Zürkānî ‘ala Muvaṭṭaʾi’l-İmâm Mâlik. thk. Tâhâ Abdurraûf Sa‘d. 4 cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfetü’d-Diniyye. 1. Basım. 2003.