The Relation of Calamity and Consolation in the Qurʾān

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 559 - 582, 30.11.2022

Yunus Akça

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1141343

Öz

Mankind encounters various misfortunes that negatively affect life such as fear, sometimes hunger, sometimes disease, and sometimes loss of life and property in the worldly life to which they are sent to be tested. As stated in many verses, while most of the calamities occur as a result of one's own bad deeds, some of them may be due to involuntary reasons that can be evaluated in the context of fate and testing. Troubles are very wearisome for human beings. In order to get rid of this psychology, to adapt to life again and return to normal life, a human needs a spiritual consolation. The Qurʾān has given important advice to believers, especially the Prophets, about the attitude they will take in the face of calamities and has made statements that would give them the strength to endure. In addition, in the Qurʾān, the causes and wisdoms of calamities are emphasized; It has been emphasized that calamities can be overcome with patience, faith, prayer, repentance and hope. A human who encounters calamities approaches or moves away from Allah with the attitudes and behaviours he exhibits. While calamities reveal the inability, weakness and impotence of human beings, on the other hand, their sincerity is measured and their degree in the sight of Allah is determined. In this study, it has been tried to reveal how the Qurʾān consoled Muslims in the face of calamities and how it gave them moral support in the context of calamity-consolation.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qurʾān, Calamity, Consolation, Patience

Kur’ân’da Musibet-Teselli İlişkisi

Öz

İnsanoğlu, imtihan edilmek üzere gönderildiği dünya hayatında bazen korku, bazen açlık, bazen hastalık, bazen de mal ve can kaybı gibi hayatı olumsuz etkileyen çeşitli musibetlerle karşılaşmaktadır. Birçok âyette ifade edildiği gibi musibetlerin büyük bir kısmı, insanın kendi kötü fillerinin sonucu olarak meydana gelirken bir kısmı da kader ve imtihan bağlamında değerlendirilebilecek irade dışı sebeplerle olabilmektedir. Musibetler insanoğlu için oldukça yıpratıcıdır. Bu psikolojiden kurtulmak, hayata tekrar adapte olup normal yaşama dönebilmek için insanın manevi bir teselliye ihtiyacı vardır. Kur’ân, başta Peygamberler olmak üzere inananlara musibetler karşısında takınacakları tavır konusunda önemli tavsiyelerde bulunmuş ve onlara dayanma gücü verecek açıklamalar yapmıştır. Ayrıca Kur’ân’da, musibetlerin sebep ve hikmetleri üzerinde durulmuş; sabır, tevekkül, dua, tövbe ve ümitle musibetlerin üstesinden gelinebileceği vurgulanmıştır. Musibetlerle karşılaşan insan, sergilediği tutum ve davranışlarla Allah’a yaklaşmakta veya O’ndan uzaklaşmaktadır. Musibetlerle bir yandan insanın acizliği, zayıflığı, güçsüzlüğü ortaya konurken, diğer taraftan samimiyeti ölçülmekte ve hak katındaki derecesi de tayin edilmektedir. Bu çalışmada, musibet–teselli bağlamında Kur’ân'ın, Müslümanları nasıl teselli ettiği, onlara nasıl moral verdiği ortaya koyulmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Musibet, Teselli, Sabır

Kaynakça

• Abdülbâkī, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1945.
• Ağırkaya, Güven. “Belâ-Musibetler Üzerine Fıtrat Eksenli Bir Okuma”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/3 (Aralık 2020), 31-64.
• Aldemir, Halil. Kur’ân-ı Kerim’de Hz. Peygambere Yapılan Teselliler. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Altun, Ahmet. Duanın Sırları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
• Âlûsî, Şehâbeddin Mahmûd. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Apaydın, Hâlil. “İbadet Psikolojisi”. Tabula Rasa: Felsefe-Teoloji 3/9 (2003), 181-198.
• Ateş, Esen Nesibe-Kayıklık Hasan. “Şehit Ailelerinde, Gazilerde ve Gazi Ailelerinde Sabır ve Dinî Başa Çıkma İlişkisi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1(Haziran 2019), 225-236.
• Atmaca, Veli. “Eski Medeniyetlerde Günah-Hastalık İlişkisi veya Tanrının Gazabı Meselesi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (Haziran 2010), 99-121.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak-Dinî Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yay. 2012.
• Baş, Selma. “Manevi Danışmanlıkta Duanın Bir Destekleme Metodu Olarak Kullanımı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52 (Haziran 2017), 161-198.
• Bayraklı, Bayraktar. “Din Eğitiminde İhtimal İlkesi”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 1 (1994), 1-20.
• Beydâvî, Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1997.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavku’n-Necât, 2001.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûḥu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2010.
• Cengil, Muammer. “Depresyonu Önlemede Dini İnancın Koruyucu Rolü”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/3 (Haziran 2003), 129-152.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• Cilacı, Osman. “Duâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/529-530. İstanbul: TDV Yay., 1994.
• Cürcânî , Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʿrîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmyye, 1983.
• Çağrıcı, Mustafa. “Musibet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/255-256. Ankara: TDV Yay., 2020.
• Dârimî, Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. es-Sünen. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Muğni, 2000.
• Doğan, Mebrure. Sabır Psikolojisi-Pozitif Psikoloji Bağlamında Bir Araştırma. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Emanet, Sare. Din Eğitimi Açısından Kur’ân’da Tövbe-İstiğfarın Süreç ve Yapıları. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebu’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed Mustafa. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, ts.
• Erginli, Zafer. Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınları, 2006.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘kūb. Beṣâʾiru ẕevi’t-temyîz fî leṭâʾifi’l-kitâbi’l-ʿazîz. Kahire: İhyâi’t-Türâsi’l_İslâmî, 1996.
• Freedman, J.L. vd. Sosyal Psikoloji. Ankara: İmge Kitabevi, 1993.
• Gedük, Salih. Kur’ân’da Müminlere Teselli, Moral ve Motivasyon. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Hökelekli, Hayati. Psikoloji, Din ve Eğitim Yönüyle İnsanî Değerler. İstanbul: DEM Yayınları,. 2013.
• Ildırar, Mehmet. Tasavvuf ve Tövbe. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2009.
• Ildırar, Mehmet. Nefis Terbiyesi ve İlahi Huzur. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2010.
• İbnü’l Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemalüddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyye, 2000.
• İbnü’l Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemalüddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Nüzhetu’l-a‘yûn. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 1984.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed. Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’lArabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sader, 1994.
• İsfehânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. el-Müfredât fi Garibi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1992.
• Kara, Necati. “Kur’ân ve Sünnette Bela-Musibet”. Ekev Akademi Dergisi 1/3 (Kasım 1998), 33-58.
• Karaca, Faruk. Ölüm Psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
• Karagöz, İsmail. Kuran'a Göre Musibetler Açısından İnsan ve Toplum. İstanbul: Çelik Yayınevi, 1996.
• Karaman, Fikret. “Tevekkül İnancı Üzerine Bir İnceleme”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (Haziran 1996), 67-92.
• Karataş, Kasım - Mustafa Baloğlu. “Tevekkülün Psikolojik Yansımaları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (Haziran 2019), 110-118.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’ân’da Ümit-İman İlişkisi”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 18 (2007), 155-176.
• Kaya, Süleyman. Kur’ân’da İmtihan. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Koçak, Zeki. “Müslümanlar Musibetler Karşısında Nasıl Davranmalı?”. Diyanet İlmî Dergi 56 (2020), 937-980.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’u li-Ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Kahire: Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Kutub, Seyyid. Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân. 6. Cilt. Beyrut: Dâru’ş-Şark, 1991.
• Musahan, Ali Yıldız. “Müslüman Düşüncesinde Musibet-Rahmet İlişkisi”. Ekev Akademi Dergisi 20/66 (2016), 129-142.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabiyye, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. 8 Cilt. Şam: Mektebü’l-Matbuâti’l-İslâmî, 1986.
• Nesefî, Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve ḥaḳāʾiḳu’t-teʾvîl. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalemü’t-Tayyib, 1998.
• Parlatır, İsmail vd. “Teselli”. Türk Dil Kurumu Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları, 1998.
• Pazarlı, Osman. Din Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1982.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. Samsun: Sönmez Yayınları, 1993.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. et-Tefsîrü’l-kebîr (Mefâtîḥu’l-ġayb). 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1998.
• Semerkandî, Muhammed b. İbrâhîm. Baḥrü’l-ʿulûm (Tefsîru Ebi’l-Leys̱ es-Semerḳandî). 3 Cilt. Beyrut : Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Soysaldı, H. Mehmet. “İslamda Tövbe”. asavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 2/6 (2001), 81-90.
• Soysaldı, H. Mehmet. Kur'ân-ı Kerîm’e Göre Allah Kimleri Sever, Kimleri Sevmez. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• Soysaldı, H. Mehmet. Kur'ân’da Dua. İstanbul: Şule Yayınları, 1999.
• Şahin, Meryem. “Tevekkül Yönelimi Ölçeği Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Değerler Eğitimi Dergisi 18/40 (Aralık 2020), 345-369.
• Şahin, Meryem. Dini Bir Değer Olarak Tevekkül Yöneliminin Psikolojik Sebep ve Sonuçları Üzerine Araştırma. Bursa: UÜSBE, Doktora Tezi, 2018.
• Şentürk, Habil. Din Psikolojisi. İstanbul: Esra Yayınları, 1997.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tirmizî, Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. 5 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebe, 1975.
• Tokpınar, Mirza. Hangi Doğru? Tevekkül, Hadisler Işığında Yeni Bir Tanım. İstanbul: Kitabi Yayınları, 2010.
• Topbaş, Osman Nuri. Asrı Saadetten Günümüze Faziletler Medeniyeti. İstanbul: Erkam Matbaası, 2007.
• Uludağ, Süleyman. “Tevekkül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/3-4. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Yaparel, Recep. “Depresyon ve Dini İnançlar ile Tabiatüstü Nedensel Yüklemeler Arasındaki İlişkiler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1994), 275-299.
• Yazır, Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 6. Basım, 2016.
• Yıldırım, Yahya. Kur’ân’da Mü’min ve Müslümanların Tesellisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Yıldız, İbrahim. “Kur’ân’a Göre Musibetler Karşısında İnsanların Psikolojik Tutumları”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/3 (Aralık 2020), 66-97.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Ḳāmûs. 40 Cilt. b.y.: Dâru’l-Hidaye, ts.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabi, 1986.
• Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-münîr. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikru’l-Muâsır, 2007.