The Use of Scientific Developments in Grounding the ʿAqīda: Example of Mustafa Fevzi Efendi’s Proof of Prophethood

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 421 - 436, 30.11.2022

Hilmi Kemal Altun

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1154060

Öz

The issue of prophethood is one of the most basic principles of religion in the second position of the triple classification of Islamic theology, which is listed as divinity, prophethood and the hereafter. This issue has been on the agenda of scholars of kalām throughout our history of thought. The defence of prophethood, which started against the views of Barāhima, was made against the Dahrīs, naturalist philosophers, and atheists in the following periods. In addition, the problematic approaches of especially ishrāqī philosophers and some extremist mystics to the issue of prophethood in Islamic thought caused the issue to be up to date as a problem of theology. When it came to the period of the New Kalām, efforts to defend the truth of miracles and the issue of prophethood came to the fore against positivist approaches. In this article, Mustafa Fevzi Efendi deals with the issue in terms of mysticism, philosophy and science. It is meaningful that our thinker tries to explain the issue by making use of the scientific developments in his own time and draws attention to the mind and contemplation on scientific developments instead of miracles. In this context, Mustafa Fevzi Efendi, who also emphasizes the helplessness of human beings, states that the issue of prophethood is a matter of faith. As a result, he emphasizes that it is not rational and scientific to try to deny the truth of prophethood.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Fevzi Efendi, Kalām, Prophethood, Scientific Developments, New Kalām

Akidenin Temellendirilmesinde Bilimsel Gelişmelerin Kullanılması: Mustafa Fevzi Efendi’nin İspat-ı Nübüvvet Örneği

Öz

Nübüvvet meselesi İslâm kelâmının ulûhiyyet, nübüvvet ve âhiret olarak sıralanan üçlü tasnifinin ikincisi konumunda dinin en temel esaslarından biridir. Bu konu düşünce tarihimiz boyunca kelâm âlimlerinin gündeminde olmuştur. İlk dönemlerde Berâhime’nin görüşlerine karşı başlayan nübüvvet savunusu sonraki dönemlerde ise Dehriler, Tabiatçı filozoflar ve mülhidlere karşı yapılagelmiştir. Bunun yanında İslâm düşüncesi içerisinde de özellikle İşrâkî Filozoflar ve bir kısım müfrit mutasavvıfların nübüvvet meselesine sorunlu yaklaşımları konunun bir kelâm problemi olarak güncelliğini korumasına neden olmuştur. Yeni İlm-i Kelâm dönemine gelindiğinde ise pozitivist yaklaşımlar karşısında mûcizenin hakikatini ve nübüvvet meselesini savunma çabaları öne çıkmıştır. Mustafa Fevzi Efendi bu makalesinde meseleyi tasavvuf, felsefe ve bilim açısından ele almaktadır. Düşünürümüzün kendi yaşadığı dönemdeki bilimsel gelişmelerden faydalanarak meseleyi izah etmeye çalışması ve mûcizeler yerine akla ve bilimsel gelişmeler üzerinde tefekküre dikkat çekmesi anlamlıdır. Bu çerçevede insanın acziyetine de vurgu yapan Mustafa Fevzi Efendi, nübüvvet meselesinin bir iman meselesi olduğunu ifade etmektedir. Sonuç olarak peygamberliğin hakikatini inkâr etmeye kalkışmanın aklî ve ilmî olmadığını vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Nübüvvet, Mustafa Fevzi Efendi, Bilimsel Gelişmeler, Yeni İlm-i Kelâm

Kaynakça

• Abdülcebbâr, Kādī’l-Kudât Imâduddin Ebi’l-Hasen Abdülcebbâr Ahmed b. Halil b. Abdullah el-Hemedânî el-Esedâbâdî. Tes̱bîtü delâʾili’n-nübüvve: Mûcizelerle Hz. Peygamber’in Hayatı: (metin - çeviri). ed. Hüseyin Hansu. çev. Muhammed Şerif Eroğlu - Ömer Aydın. Fatih, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. Basım, 2017.
• Arpa, Enver. “Modern Çağda Bilimsel, Aklın Dini Metinleri Yorumlamasının İçerdiği Problemler”. İslami İlimler Dergisi 1/2 (2006), 93-114.
• Atılgan, Yusuf Kenan. “İslam Düşüncesinde İlmin Kaynağı, İmkanı Ve Sınırları”. Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi 1/2 (2013), 191-214.
• Ayğan, Fadıl. “Varlık Teorisi”. Sistematik Kelam. ed. Fadıl Ayğan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2020.
• Başer, Hacı Bayram. “Yükümlü Varlıktan Varlığın Gâyesi Olan İnsana: Tasavvufta İnsan Tanımlarının Dönüşümü Üzerine”. İnsan Nedir?: İslâm Düşüncesinde İnsan Tasavvurları. ed. Ömer Türker - Halil İbrahim Üçer. İstanbul: İlem Yayınları, 2019.
• Düzgün, Şaban Ali. “Din-Bilim İlişkisinde Modeller ve Ortak Kavramlar”. Kelam Araştırmaları Dergisi 4/1 (2006), 51-62.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid. el-Munkızu mine’d-dalâl. çev. Hilmi Güngör. Ankara: Maarif Basımevi, 2. Basım, 1960.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî. el-Fasl: Dinler ve Mezhepler Tarihi (metin-çeviri). çev. Halil İbrahim Bulut. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. baskı., 2017.
• Kayserî, Dâvûd. Tasavvuf İlmine Giris. çev. Muhammed Bedirhan. İstanbul: Nefes Yayınları, 2013.
• Mevlânâ Celâleddin Rûmî. Mesnevî. çev. Veled İzbudak. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Mustafa Fevzî Efendi. “Atvâr-ı Fıtrat ve Tavr-ı Nübüvvet -I-”. Ceride-i Sûfiyye (06 Eylül 1329), 62/152-153.
• Mustafa Fevzî Efendi. “Atvâr-ı Fıtrat ve Tavr-ı Nübüvvet -II-”. Ceride-i Sûfiyye (12 Eylül 1329), 63/163-164.
• Özervarlı, M. Sait. Kelâmda Yenilik Arayışları. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998.
• Taftāzānī, Masʻūd ibn ʻUmar. el-Makâsıd: Kelâm İlminin Maksatları. çev. İrfan Eyibil. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 1. baskı., 2019.
• Uludağ, Süleyman. “Devir”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/231-232. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Uludağ, Süleyman. “İşrâkiyye”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/438-439. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Uzun, Mustafa İsmet. “Fevzi Efendi, Kâtib”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/509-510. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Yaşar, Muhammed Yuşa. “19. Yüzyıl Kelâm Tartışmaları Bağlamında Hüseyin el-Cisr’in Din-Bilim İlişkisi, Eğitim ve İslam’in Bazı Uygulamalarına Yöneltilen İtirazlara İlişkin Görüşleri”. Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a XIX. Yüzyıl Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası. ed. Ahmet Hamdi Furat. 461-481. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2021.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Delâilü’n-nübüvve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/115-117. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.