PISA’da Başarılı Olan Ülkeler İle Türkiye’ de Okul Yöneticilerini Seçme, Atama ve Yetiştirme Süreci

Yıl 2022, Sayı: 53, 427 - 447, 30.06.2022

Yaşar Yavuz , Pınar Çakır

https://doi.org/10.53444/deubefd.1067990

Öz

Bu araştırmada (PISA 2012, 2015, 2018) sonuçlarına göre; OECD ülkeleri arasında eğitimde başarılı olan ülkelerin yönetici seçme, yetiştirme ve atama sistemleri ile Türkiye’deki yönetici seçme ve atama sistemlerinin karşılaştırma yapılarak incelenmesi ve farklılıkların tespit edilmesi amaçlanmaktadır. PISA sonuçlarına göre eğitimde fark yarattığı düşünülen başarılı ülkeler Singapur, Japonya, Çin Halk Cumhuriyeti, Güney Kore ve Estonya olmuştur. Adı geçen ülkelerin ve Türkiye’nin eğitim yönetimi yapıları; yönetici seçme, yetiştirme ve atama sistemleri bağlamında karşılaştırılmıştır. Araştırma, karşılaştırmaya dayalı tarama modelinde olup betimsel bir çalışmadır. Veri toplama tekniği olarak doküman taraması yapılmıştır. Bu kapsamda altı ülkenin yönetici seçme, yetiştirme ve atama sistemleri incelenerek bu ülkelerin başarılı olmasını sağlayan etkenler analitik yöntemle analiz edilmeye çalışılmıştır. Türkiye’ de okul yöneticilerinin kendilerinden beklenen görevleri başarıyla gerçekleştirebilmeleri için bu ülkelerde uygulanan yönetici seçme, yetiştirme ve atama sistemlerinin Türkiye’ ye uygulanabilirliği değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticisi seçme, atama, yerleştirme

Kaynakça

• Academy of Singapore Teachers, (2020). Professional development for education officers. https://academyofsingaporeteachers.moe.edu.sg/programmes-publications/professional-development-programmes sayfasından erişilmiştir.
• Akın, U. (2012). Okul yöneticilerinin seçimi ve yetiştirilmesi: Türkiye ve seçilmiş ülkelerden farklı uygulamalar, karşılaştırmalar. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (12), 1-30. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/676568 sayfasından erişilmiştir.
• Aktepe, V. (2014). Okul yöneticilerinin seçme ve yetiştirme uygulamalarına yönelik öğretmen ve yönetici görüşleri. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish, 9 (2), 89-105. Doi:10.7827/TurkishStudies.6207
• Aydoğdu, Y. (2017). Güney Kore’de uygulanan hükümet sistemi üzerine incelemeler. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 31, 691-720. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/981469 sayfasından erişilmiştir.
• Bakioğlu, A. ve Baltacı, R. (2013). Karşılaştırmalı eğitim yönetimi: PISA’da başarılı ülkelerin eğitim sistemleri içinde (ss.43-87). (Edt: A. Bakioğlu). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Balyer, A. ve Gündüz, Y. (2011). Değişik ülkelerde okul müdürlerinin yetiştirilmesi: Türk eğitim sistemi için bir model önerisi. Kuramsal Eğitimbilim, 4 (2), 182-197. https://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/132151-20120421153748-balyer-12.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Basic Schools and Upper Secondary Schools Act (2019). https://www.riigiteataja.ee/en/eli/501022018002/consolide sayfasından erişilmiştir.
• Bayrak, E. (2019). Eğitim yöneticilerinin seçimi ve yetiştirilmesi sürecinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8 (1), 568-586. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/685563 sayfasından erişilmiştir.
• Bereday, G., Z., F. (1964). Comparative method in education. (pp. 7-10). New York: International Thomson Publishing. Bowen, G. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9 (2), 27-40. Doi: 10.3316/QRJ0902027
• Bray, M. (1991). Centralization versus decentralization in educational administration: Regional Issues. Educational Policy, 4 (15), ISSN: 0895-9048.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Akdeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. (25. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Campus China, (2021). https://www.campuschina.org/,2021. sayfasından erişilmiştir. Center for International Understanding - CIU, (2008). Learning from Singapore. http://d2lvn0a00hwoiz. cloudfront.net/wp-content/uploads/2013/05/Learning-from-Singapore-Spring-2008.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• Chu, H. and Cravens, X., C. (2010). Developing principals in China: Challanges, Opportunities and Strategic directions. Asia Leadership Roundtable, 1- 28.
• Cohen, L., Manison, L. and Morrison, K. (2007). Research Methods in education. (Sixth Edition). London and New York: Routledge Taylor and Francis Group.
• Coşkun, B. ve Çelikten, M. (2020). Çin Halk Cumhuriyeti eğitim sistemi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15 (24), 2982-3011. doi.org/10.26466/opus.669104
• Duman, A. (1998). Yerinden yönetim mi, yoksa yerelleşme mi? Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (16), 467 - 483. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/108587 sayfasından erişilmiştir.
• EESTI.EE (2021). Information about Estonia. https://www.eesti.ee/en/republic-of-estonia/republic-of-estonia/information-about-estonia/ sayfasından erişilmiştir.
• Eurydice Report (2013). Key Data on teachers and school leaders in Europe. Eurydice report. Luxembourg: Publications Office of the European Union.https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/51feca7d-57f6-48c3-99aa-322328e6fff9/language-en sayfasından erişilmiştir.
• Feng, D. (2020). Understanding China’ s school leadership. (pp. 55). Singapore: Springer Nature Singapore Pte Ltd.https://doi.org/10.1007/978-981-15-0749-6 sayfasından erişilmiştir.
• Greatbatch, D. and Tate, S. (2018). Evidence on school leadership in an international context. Research report. https://www.llse.org.uk/uploads/datahub/4567ceb%5E03in-03/2018-08-23-School_Leadership_Review.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• Jayapragas, P. (2016). Leaders in education program: The Singapore model for developing effective princepal-ship capability. Current İssues in Comparative Education (CICE),19 (1), 92-108.
• Jensen, B., Downing, P. and Clark, A. (2017). Preparing to lead Singapore management and leadership in schools program and leaders in education program. http://ncee.org/wp-content/uploads/2017/09/PreparingtoLeadSingapore092617.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• Kahraman, S. (2016). PISA’da başarı gösteren Yeni Zelanda, Güney Kore ve Çin (Şanghay) okul yöneticilerinin seçilmesi, yetiştirilmesi ve atanmasının Türkiye ile karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Eğitim bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Karip, E. ve Köksal, K. (1999). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18 (18), 193-207. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/108563 sayfasından erişilmiştir.
• Kim, E., Kim, K., Kim, D. and Kim, E. (2006). Improving school leadership country background report for Korea. https://www.oecd.org/korea/39279389.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• MEB (2019). 2019 yılı hizmet içi eğitim planı. Ankara: MEB İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü.http://oygm.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=28. sayfasından erişilmiştir.
• MEB (2020). 2020 yılı hizmet içi eğitim planı. Ankara: MEB İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü. http://oygm.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=28. sayfasından erişilmiştir.
• MEXT, (2021b). About MEXT. https://www.mext.go.jp/en/search/result_js.htm?q=school%20principal&p=2&c=10&o=0#resultstop. sayfasından erişilmiştir.
• MOE (2020a). Our organisation structure. https://www.moe.gov.sg/about-us/organisation-structure/. sayfasından erişilmiştir.
• MOE (2020b). Vice-principal (administration). https://www.moe.gov.sg/careers/non-teaching-careers/vice-principal-admin. sayfasından erişilmiştir.
• MOE (2021). The Ministry of Education shall be responsible for. http://en.moe.gov.cn/about_MOE/what_we_do/. Erişim tarihi (21.12.2020) MEXT, (2021a). About MEXT. https://www.mext.go.jp/en/about/organization/index.htm. sayfasından erişilmiştir.
• NCEE (2019). Singapore: Teacher and principal quality. http://ncee.org/what-we-do/center-on-international-education-benchmarking/topperforming-countries/singapore-overview-2/singapore-teacher-and-principal-quality/. sayfasından erişilmiştir.
• NCEE (2020). Japan: Teacher and principal quality. https://ncee.org/what-we-do/center-on-international-education-benchmarking/top-performing-countries/japan-overview/japan-teacher-and-principal-quality/. sayfasından erişilmiştir.
• NCEE (2021). Shanghai-China: Teacher and principal quality. https://ncee.org/what-we-do/center-on-international-education-benchmarking/top-performing-countries/shanghai-china/shanghai-china-teacher-and-principal-quality/. sayfasından erişilmiştir.
• NCTD (2015). NCTD 2014 Tsukuba Kensyu Gaido in Japanese. www.nctd.go.jp/PDF3/kensyuguide.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• Ng, P. T. (2008). Developing forward‐looking and innovative school leaders: The Singapore leaders in education program. Journal of In‐service Education, 34 (2), 237-255.
• NIE (2013). Developing school leaders for the nation leadership nation. https://www.nie.edu.sg/docs/default-source/GPL/leadership-programme.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• NITS (2021). Professional development programs. https://www.nits.go.jp/en/. sayfasından erişilmiştir.
• Nurakhir, A. (2016). Centralization and decentralization in education system: Advantages and disadvantages. http://eprints.undip.ac.id/49919/. sayfasından erişilmiştir.
• OECD (2015). Education policy outlook Japan. http://www.oecd.org/education/Japan-country-profile.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• Özmen, F. (16–17 Mayıs 2002). Okul müdürlerinin yetiştirilmesi gelişmiş ülkelerdeki uygulamalardan örnekler. Ankara: 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu.
• Öztürk, M., B. ve Akkuş, M. (2020). Japonya, Güney Kore, Singapur ve Türkiye’ de okul yöneticilerinin seçilmesi ve yetiştirilmesi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 1 (7), 65-79. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1074632 sayfasından erişilmiştir.
• Pelit, A. (2013). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesine ve atanmasına ilişkin benimsenen modellerin karşılaştırılması (Türkiye, Fransa, Danimarka ve İngiltere örneği), (Yayınlanmamış Yükse Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• PISA (2012a). PISA 2012 results in focus. http://egitimplatformu.aydin.edu.tr/gundem/dosyalar/pisa-2012-genel_degerlendirme-raporu.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• PISA (2012b). PISA 2012 Ulusal ön raporu. http://odsgm.meb.gov.tr/test/analizler/docs/pisa/pisa2012-ulusal-on-raporu.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• PISA (2015). PISA 2015 Results in focus. https://www.oecd.org/pisa/pisa-2015-results-in-focus.pdf sayfasından erişilmiştir.
• PISA (2018a). PISA 2018 Türkiye ön raporu. http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/01/PISA_2018_Turkiye_On_Raporu.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• PISA (2018b). PISA 2018 results. https://www.oecd.org/pisa/Combined_Executive_Summaries_PISA_2018.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• Resmi Gazete (2018). Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumlarına Yönetici Görevlendirme Yönetmeliği.https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/06/20180621-8.htm. sayfasından erişilmiştir.
• Resmi Gazete (2021). Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumlarına Yönetici Görevlendirme Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/06/20180621-8.htm. sayfasından erişilmiştir.
• Ringi Teajata (2020). Basic school and upper secondary schools act. https://www.riigiteataja.ee/en/eli/516052020005/consolide. sayfasından erişilmiştir.
• Sağlam, M., Ültanır, Y., G., Aynal, S., Erdoğan, İ. ve Türkoğlu, A. (2012). Karşılaştırmalı eğitim yansımaları. (1. Baskı). PegemA Yayıncılık: Ankara.
• Santiago, P., Levitas, A., Radó, P. and Shewbridge, C. (2016). OECD Reviews of school resources: Estonia. https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/9789264251731-en.pdf?expires=1612644786&id=id&accname=guest&checksum=4D4CDB7AFA92FBC3ECC1BA867B783A67. sayfasından erişilmiştir.
• Süngü, H. (2012). Türkiye, Almanya, Franve İngiltere’ de okul müdürlerinin atanma ve yetiştirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 2 (1), 33- 48. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/192278 sayfasından erişilmiştir.
• Taipale, A. (2012). International survey on educateonal leadership: A survey on school leader’s work and continuing education. Helsinki: Finnish Board of National Education. https://docplayer.net/1509985-International-survey-on-educational-leadership.html. sayfasından erişilmiştir.
• T.C. Anayasası (2017). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5. sayfasından erişilmiştir.
• The Estonian Lifelong Learning Strategy (2020). https://www.hm.ee/sites/default/files/estonian_lifelong_strategy.pdf. sayfasından erişilmiştir.
• The Government of Japan (2021). About Japan. https://www.japan.go.jp/japan/. Erişim tarihi (15.02.2021) Tunç, A. ve Kızıl, B. (2018). Çin Halk Cumhuriyeti’ nin dönüşümü ve yerel yönetimler. Birey ve Toplum Dergisi. 16 (8), 51-72. doi.org/10.20493/birtop.472958
• Tuoheti, G. (2014). Çin Halk Cumhuriyeti’nde yerel yönetimler. Yerel Politikalar Akademik Araştırma ve Düşünce Dergisi, 3 (6), 65-76. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/497329 sayfasından erişilmiştir.
• Turan, S., Yücel, C., Karataş, E. ve Demirhan, G. (2010). Okul müdürlerinin yerinden yönetim hakkındaki görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 1-18. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202412 sayfasından erişilmiştir.
• Vaillant, D. (2015). School leadership, trends in policies and practices and improvement in the quality of education. Education For all Global Monitoring Report, 1-15. Doi: :10.13140/RG.2.1.4571.6004
• Yavuz, Y. (2001). Lise yöneticilerinin ve öğretmenlerinin okulda yerinden yönetim ve merkezden yönetim yaklaşımlarına ilişkin görüşlerinin karar verme sürecine etkileri. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İzmir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zajda, J. (2009). Centralisation and decentralisation in education: Implications for standards andquality. Invitational keynote address, delivered at the International Conference on Educational Paradigm and Local Educational Development, 6–7 July, Faculty of Education, NationalTaiwan Normal University: Taipei