Özel Yetenekli Öğrencilerin Duygusal Tepkisellik, Öz-Yeterlik ve Psikolojik Kırılganlıklarının İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 57, 2153 - 2175, 30.09.2023

Güliz Kaymakcı , Mehmet Akif Aybar

https://doi.org/10.53444/deubefd.1328900

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada BİLSEM’lerde öğrenim gören ortaokul öğrencilerinin duygusal tepkisellik, öz yeterlik ve psikolojik kırılganlıklarının cinsiyete, sınıf düzeyine, anne/baba eğitim düzeyine ve öz ebeveynlerin evli statüsünde beraber olma durumuna göre incelenmesi ve öğrencilerin duygusal tepkisellik, öz yeterlik ve psikolojik kırılganlıklarının birbiriyle olan ilişkisinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma nicel araştırma yöntemleri arasında yer alan tarama yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen bir araştırmadır. Amaçlı örnekleme yöntemine göre belirlenen araştırmanın örneklemi ise sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına göre düşük, orta ve yüksek seviyede bulunan üç farklı ilde yer alan Bilim ve Sanat Merkezleri’nde kayıtlı olan toplam 463 özel yetenekli ortaokul öğrencisidir. Verilerin toplanmasında ERS-Duygusal Tepkisellik Ölçeği, Çocuklar İçin Öz yeterlik Ölçeği, Psikolojik Kırılganlık Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 20.0 istatistik programı kullanılmış olup betimsel istatistiklerde frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma hesaplamaları ile t-testi, ANOVA ve Pearson Korelasyon Testi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin duygusal tepkiselliklerinde cinsiyete, sınıf düzeyine ve anne eğitim düzeyine göre anlamlı farklılık oluşmadığı, baba eğitim düzeyi ve öz ebeveynlerin evli statüsünde beraber olma durumuna göre ise istatistiki olarak anlamlı farklılık meydana geldiği bulunmuştur. Duygusal tepkiselliği, psikolojik kırılganlığı yüksek ve öz yeterliği düşük olan özel yetenekli öğrencilerin öğretmenleri, anne babaları ve otoriteyle çatışma durumlarının inceleneceği farklı bir araştırma tasarlanarak çalışılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Özel yetenek, duygusal tepkisellik, öz yeterlik, psikolojik kırılganlık

Examination of Emotional Reactivity, Self-Efficiency and Psychological Vulnerability of Talented Students

Öz

The aim of the current study is to examine the emotional reactivity, self-efficacy and psychological vulnerability of middle school students attending BILSEM in relation to the variables of gender, grade level, mother’s education level, father’s education level and the marital status of the parents. The survey method was used in the study. The sample of the study consists of a total of 463 gifted middle school students attending BİLSEMs. In the study, the ERS-Emotional Responsiveness Scale, the Self-Efficacy Scale for Children, the Psychological Vulnerability Scale and a Personal Information Form were used as data collection tools. In the analysis of the collected data, frequency, percentage, mean and standard deviation calculations and t-test, ANOVA and Pearson Correlation Test were used. As a result of the study, it was found that emotional reactivity of the gifted middle school students does not vary significantly depending on gender, grade level and mother’s education level, while varies significantly depending on father’s education level and marital status of the parents. It can be suggested that a study be designed to investigate conflicts experienced by gifted children having high emotional reactivity, high psychological vulnerability and low self-efficacy with their teachers, parents and authority figures.

Anahtar Kelimeler

Giftedness, emotional reactivity, self-efficacy, psychological vulnerability

Kaynakça

• Akın, A., & Eker, H. (2011, July). Turkish version of the Psychological Vulnerability Scale: a study of validity and reliability. Paper presented at the 32th International Conference of the Stress and Anxiety Research Society (STAR), July, 18-20, Munster, Germany.
• Akkuş-Çutuk, Z., & Aydoğan, R. (2019). Emotional self-efficacy, resilience and psychological vulnerability: A structural equality modeling study. Journal of Educational Sciences and Psychology, 9(1), 16-114. https://www.researchgate.net/publication/349105663_Emotional_self-efficacy_resilience_and_psychological_vulnerability_a_structural_equality_modeling_study
• Aksoy, M. P. (2021). Duygusal tepkisellik, okula yabancılaşma ve okula bağlılık arasında okul reddinin aracı rolünün incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Albayrak, H. B., Tarım, K., & Baypınar, K. (2023). Özel yetenekli öğrencilerin matematik okuryazarlığı öz-yeterlik algıları ile matematik okuryazarlığı başarılarının incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(1), 115-127. https://doi.org/10.24315/tred.1012064
• Arseven, A. (2016). Öz Yeterlilik: Bir Kavram Analizi. Electronic Turkish Studies, 11(19), 63-80. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10001
• Arslan, A. (2019). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sosyal kaygıları ve genel öz-yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International e-Journal of Educational Studies, 3(6), 78-96. https://doi.org/10.31458/iejes.524860
• Arslan, G. (2019). Psikoloji ve psikolojik danışmanlık ve rehberlik bölümü öğrencilerinin erken dönem uyumsuz şemalar ile psikolojik kırılganlık/incinebilirlik düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Aybars-Öztürk, G. (2023). Parçalanmış aileye sahip ergenlerin öz yeterlik algıları ve okul bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Aytaç, A. (2018). Öğretmenlerin öz yeterlik algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Academy Journal of Educational Sciences, 2(1), 29-41. https://doi.org/10.31805/acjes.433205
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37(2), 122-147. https://doi.org/10.1037/0003-066X.37.2.122
• Bayrı, H., & Özdemir, H. P. (2022). Özel yetenekli öğrencelerin duygusal tepkisellik, öz-yeterlik ve psikolojik kırılganlık düzeylerinin incelenmesi: Bir karma yöntem çalışması. Electronic Journal of Social Sciences, 21(81), 1-20. https://doi.org/10.17755/esosder.878181
• Bouffard-Bouchard, T. (1990). Influence of self-efficacy on performance in a cognitive task. The Journal of Social Psychology, 130(3), 353-363. https://doi.org/10.1080/00224545.1990.9924591
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi, (7.Baskı), Pegem Akademi.
• Cengiz, S. (2017). Ergenlerde duygusal tepkisellik, bilişsel çarpıtmalar ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Çağlar, E. E., & Bingül, Y. (2017). Özel yetenekli çocuklarda gözlenen sosyal anksiyetenin bilişsel açıdan değerlendirilmesi. Journal of Gifted Education and Creativity, 4(3), 59-72. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jgedc/issue/38703/449449
• Çakmak-Tolan, Ö., Tümer, S. B., & Yıldırım, E. D. (2022). Algılanan sosyal destek ve bilişsel duygu düzenleme ile duygusal tepkisellik arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Humanistic Perspective, 4(1), 82-106. https://doi.org/10.47793/hp.1055988
• Çitil, M., & Ataman, A. (2018). İlköğretim çağındaki üstün yetenekli öğrencilerin davranışsal özelliklerinin eğitim ortamlarına yansıması ve ortaya çıkabilecek sorunlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 185-231. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/36713/328023
• Davidson, R. J. (1998). Affective style and affective disorders: Perspectives from affective neuroscience. Cognition and Emotion, 12(3),307-330. https://doi.org/10.1080/026999398379628
• Demirci, I., Ekşi, H., Ekşi, F., & Kaya, Ç. (2021). Character strengths and psychological vulnerability: The mediating role of resilience. Current Psychology, 40, 5626-5636. https://doi.org/10.1007/s12144-019-00533-1
• Ekşi, H., Erök-Özkapu, D., & Ümmet, D. (2019). Üniversite öğrencilerinde psikolojik kırılganlıkla öznel zindelik arasındaki ilişkide genel psikolojik sağlığın aracı rolü. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(5), 185-190. https://doi.org/10.18506/anemon.526353
• Hallahan, D. P., & Kauffman, J. M. (1994). Exceptional children: Introduction to special education (6th ed.). Allyn and Bacon. Ingram, R. E., & Price, J. M. (2010). Understanding psychopathology: The role of vulnerability. Guilford Publications.
• Kaçmaz, N., & Demirtaş, V. Y. (2020). Özel yetenekli çocuklarda öz-düzenlemeli öğrenme, öz-yeterlik ve mükemmeliyetçilik. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 389-404. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.664763
• Marland, S. P. (1972). Education of the gifted and talented, Report to the Congress of the United States (Washington D.C.: U.S. Government Printing Office)
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (1991). Özel eğitim konseyi- raporlar- görüşmeler kararlar.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (1993). Özel yetenekli bireylerin eğitimi strateji ve uygulama kılavuzu. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_11/25034903_zelyeteneklibireylerineitimistratejiveuygulamaklavuzu.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2016). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Bilim ve Sanat Merkezleri yönergesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/07031350_bilsem_yonergesi.pdf
• Morelock, M. J. (1996). On the nature of giftedness and talent: Imposing order on chaos. Roeper Review, 19(1), 4-12. https://doi.org/10.1080/02783199709553858
• Muris, P. (2001). A brief questionnaire for measuring self-efficacy in youths. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 23, 145–149. https://doi.org/10.1023/A:1010961119608
• Nock, M. K., Wedig, M. M, Holmberg, E. B., & Hooley, J. M., (2008). The emotion reactivity scale: development, evaluation, and relation to self-ınjurious. Thoughts and Behaviors Behavior Therapy, 39, 107-116. https://doi.org/10.1016/j.beth.2007.05.005
• Polat, K. (2023). Ortaokul öğrencilerine yönelik bilişim teknolojileri öz-yeterlik algısı. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 6(1), 142-156. https://doi.org/10.48174/buaad.1286998
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2017). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (SEGE-2017), Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege
• Saranlı, A., & Metin, E. (2012). Üstün yetenekli çocuklarda görülen sosyal duygusal sorular. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 45(1), 139-163. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001239
• Sarıçalı, M., & Satıcı, S. A. (2017). Bilinçli farkındalık ile psikolojik kırılganlık ilişkisinde utangaçlığın aracı rolü. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 655-670. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.285121
• Seçer, C. (2017). Ergenlerde duygusal tepkisellik, bilişsel çarpıtmalar ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Seçer, İ., Halmatov, S., & Gençdoğan, B. (2013). Duygusal tepkisellik ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Sakarya University Journal of Education, 3(1), 77-89, 555-570.
• Senemoğlu, N. (2015). Gelişim, öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya (24. Basım). Yargı Yayınları.
• Sinclair, V. G., & Wallston, K. A. (1999). The development and validation of the Psychological Vulnerability Scale. Cognitive Therapy and Research, 23(2), 119-129. https://doi.org/10.1023/A:1018770926615
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson.
• Takmaz-Demirel, F. (2023). Araştırmalarda kullanılan yöntem ve teknikler: Sosyoloji araştırmaları dergisi içerik analizi. Veche, 2(1), 30-43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/veche/issue/78520/1276694
• Tatlılıoğlu, K. (2021). Üniversite öğrencilerinin psikolojik kırılganlıkları, psikolojik iyilik halleri ve sosyal güven ve memnuniyet düzeyleri arasındaki ilişkinin kardeş sayısına göre incelenmesi. Bingöl Araştırmaları Dergisi, 7(2), 141-164. https://doi.org/10.53440/bad.945414
• Tekin, Ö. G., Şan, İ., & Orhan-Karsak, H. G. (2023). Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin STEM Öz-Yeterlik Algı Düzeyi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(1), 235-259. https://doi.org/10.37217/tebd.1177086
• Telef, B. B., & Karaca, R. (2012). Çocuklar için öz-yeterlik ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), 169-187. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deubefd/issue/25119/265237
• Terman, L. M. (1925). Mental and physical traits of a thousand gifted children (Vol. 1). Stanford University Press.
• Wolters, C. A., & Pintrich, P. R. (1998). Contextual differences in student motivation and self-regulated learning in mathematics, English, and social studies classrooms. Instructional Science, 26, 27-47. http://dx.doi.org/10.1007/978-94-017-2243-8_6
• Yelpaze, İ., Deniz, M. E., & Satıcı, B. (2021). Association between social connectedness and well-being: A study of the mediating role of psychological vulnerability. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 11(62), 367-382. https://doi.org/10.17066/tpdrd.1001712
• Yıldırım, B., & Sarıçam, H. (2022). Beliren yetişkinlerin mükemmeliyetçilik ve psikolojik kırılganlık düzeylerinin incelenmesi. Erciyes Akademi, 36(1), 228-252. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1059991
• Yılmaz, E., Yiğit, R., & Kaşarcı, İ. (2012). İlköğretim öğrencilerinin öz yeterlilik düzeylerinin akademik başarı ve bazı değişkinler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 371-388. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19396/206059
• Yılmaz, K. (2013). Comparison of quantitative and qualitative research traditions: Epistemological, theoretical, and methodological differences. European Journal of Education, 48(2), 311-325. https://doi.org/10.1111/ejed.12014
• Yurdakul, A., & Üner, S. (2015). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin duygusal tepkisellik durumlarının değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(4), 300-307. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1422358166