Turkish Teachers' and Secondary School Students' Thoughts in Travel Articles for Children

Yıl 2025, Sayı: 63, 324 - 348, 27.03.2025

Gülizar Bodur , Hatice Fırat

https://doi.org/10.53444/deubefd.1507125

Öz

The aim of the study is to determine the opinions of Turkish teachers and secondary school students about travel books written for children. The study is a qualitative research and the study data were obtained by interviewing the study group formed in line with criterion sampling. The study group consists of 10 Turkish teachers who work in the Milas district of Muğla province, who participated in the study voluntarily, who read travel books written by Gülten Dayıoğlu as well as travel articles in textbooks, and 15 secondary school students who read these works.The data obtained from the interviews with Turkish teachers and secondary school students were analyzed by content analysis. The common and different points in the answers given by the participants to the questions were determined, the data were organized and categorized under the relevant theme and presented by interpreting. The obtained data were expressed as numbers and percentages and all data were combined and reported. In the study, participants generally liked reading travel articles; It has been determined that they attach importance to being interesting in their travel writings. Teachers think that travel writings are included in textbooks sufficiently, and students state that travel writings should be included more in textbooks. In the light of these findings, teachers' travel writing etc. It is recommended to set an example for students by reading informative texts. Teachers should use various examples and materials about travel writing in Turkish lessons and carry out activities to understand the subject. It is recommended that students especially engage in free writing and reading activities, and that teachers work collaboratively with their students in activities.

Anahtar Kelimeler

Turkish education, children's literature, Turkish teacher, secondary school student, travel books

Türkçe Öğretmenleri ve Ortaokul Öğrencilerinin Çocuklara Yönelik Gezi Yazılarına İlişkin Düşünceleri

Öz

Çalışma, Türkçe öğretmenleri ve ortaokul öğrencilerinin çocuklara yönelik gezi kitaplarıyla ilgili görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma nitel bir araştırmadır. Ölçüt örnekleme doğrultusunda oluşturulan çalışma grubu ile görüşmeler yapılarak çalışma verileri elde edilmiştir. Çalışma grubunu Muğla ili Milas ilçesinde görev yapmakta olan, çalışmaya gönüllü katılan, ders kitaplarında bulunan gezi yazıları dışında Gülten Dayıoğlu’nın kaleme aldığı gezi kitaplarını okuyan/okutan 10 Türkçe öğretmeni ve bu eserleri okuyan 15 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Türkçe öğretmenleri ve ortaokul öğrencileriyle yapılan görüşmelerden elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Katılımcıların sorulara verdikleri cevaplardaki ortak ve farklı noktalar belirlenmiş, veriler ilgili tema altında düzenlenip kategorize edilmiş ve yorumlanarak sunulmuştur. Elde edilen veriler sayı ve yüzde olarak ifade edilmiş ve tüm veriler birleştirilerek raporlanmıştır. Çalışmada katılımcıların genel olarak gezi yazısı okumayı sevdiği; gezi yazılarında ilgi çekici olma özelliğini önemsedikleri belirlenmiştir. Öğretmenler gezi yazılarının ders kitaplarında yeterli ölçüde yer aldığını düşünmekte, öğrenciler ise gezi yazılarının ders kitaplarında daha çok yer alması gerektiğini ifade etmektedir. Bu bulgular ışığında öğretmenlerin gezi yazısı vb. bilgilendirici metinleri okuyarak öğrencilere örnek olması önerilmektedir. Öğretmenler Türkçe derslerinde gezi yazısına dair çeşitli örnek ve materyaller kullanmalı, konunun anlaşılması için etkinlikler yapmalıdır. Öğrenciler için özellikle serbest yazma ve okuma çalışmalarının yapılması, öğretmenlerin etkinliklerde öğrencileri ile iş birliği içinde çalışması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gezi kitapları,, Türkçe eğitimi, çocuk edebiyatı, Türkçe öğretmeni, ortaokul öğrencisi

Etik Beyan

Uygulamadan önce Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulundan izin alınmıştır (14/12/2022 tarih, 220184 protokol no ve Karar:176). Uygulamadan önce katılımcılarla yapılan görüşmelerde araştırmanın amacı, nasıl yürütüleceği, katılımcılardan beklenenler, çalışmadan çekilme hakkı, katılımcıların gizliliği gibi konular hakkında bilgi verilmiştir. Tüm katılımcılardan araştırmaya gönüllü olarak katıldıklarına dair imzalı katılım beyanı alınmıştır

Kaynakça

• Altunbay, M. (2015). İlköğretim Türkçe dersi (6-7-8. sınıflar) öğretim programında yer alan temel becerilerin kazandırılmasında çocuk edebiyatı ürünlerinin etkisi (21. yüzyıl örneklemi). [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arı, E., & Demir, M. K. (2013). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Anadili Eğitimi Dergisi, 1(1), 116‐128. https://doi.org/10.16916/aded.16025
• Arıcı, A. F. (2016). Çocuk edebiyatı ve kültürü (1. Baskı). Pegem Akademi.
• Arıcı, A. F., Ungan, S., & Şimşek, T. (2016). Çocuk edebiyatı türleri ve çocuk eğitimine katkıları. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı (4. Baskı, s.217-322) içinde. Grafiker Yayıncılık.
• Aytaş, G. (2006). Edebi türlerden yararlanma. Milli Eğitim, 34 (169), 261-276.
• Aytaş, G., & Yalçın, A. (2008). Çocuk edebiyatı (4. Baskı). Akçağ Yayınları.
• Aytekin, H. (2016). Çocuk ve gençlik edebiyatı. (1. Baskı). Anı Yayıncılık. Baş, Bayram. (2003). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarında metin türleri üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 257-265.
• Batur, Z., & Gözlet, D. (2020). Gezi yazısını değerlendirmeye yönelik bir ölçme aracı geliştirme çalışması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 8(4), 65-80. https://doi.org/10.29228/ijlet.47766
• Bodur, G. (2024). Gülten Dayıoğlu'nun gezi kitaplarının çocuklar için yazılan gezi yazılarında bulunması gereken özellikler açısından incelenmesi ve gezi yazılarıyla ilgili Öğretmen-Öğrenci görüşleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Ceylan, Z., Ercan, A. N., & Akpınar, Ş. (2017). 5 - 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki bilgi verici metinlerin tema ve tür açısından incelenmesi. International Journal of Language Academy, 5 (6), 296-306. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3687
• Coşkun, E., & Fırat, H. (2023). Covid-19 salgınının Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma kültürü üzerindeki etkisi ve Türkçe öğretmeni adaylarının konuya ilişkin görüşleri. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (11), 899-930. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1286685
• Çakmakçı, N. (2011). Çocuk kitaplarında oyun öğesi ve okul öncesi eğitim amaçlı etkileşimli çocuk kitabı tasarım çalışması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çavuşoğlu, A. (2006). Ana dili çocuk edebiyatı (1. Baskı). Ufuk Kitabevi Yayınları.
• Çeçen, M. A., Öz, G., & Kurnaz, H. (2016). Sekizinci sınıf öğrencilerinin Türkçe ders kitaplarındaki metinlere ilişkin algıları. Turkish Studies, 11 (3), 735-756. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9328
• Çelik, A. (2019). Gezi yönteminin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının başarılarına etkisinin ve gezi yazısı yazmalarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 395-413. https://doi.org/10.29299/kefad.2018.20.01.013
• Dayıoğlu, G. (1999). Okyanuslar ötesine yolculuk (7. Baskı). Yapı Kredi Yayınları.
• Delican, B., & Temizyürek, F. (2016). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 5(3), 842-856.
• Eskimen, D. A. (2015). Gülten Dayıoğlu’nun Yada’nın Gizil Gücü adlı eserinde eğitsel, fantastik, estetik ve halk kültürüne ait unsurlar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(34), 63-77. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645362
• Fırat, H., Coşkun, M. V. (2017). Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma kültürü: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 145-162.
• Fırat, H. (2023). Çocuklara yönelik gezi hikâyelerinde gezi yazısına ilişkin özellikler. M. Kalelioğlu & B. Çanakpınar (Ed.), 21. Yüzyılda disiplinlerarasılık ve uygulama biçimleri - Prof. Dr. V. Doğan Günay’a armağan- (1. Baskı, s. 313-336 ) içinde. Papatya Bilim Yayınları.
• Gürel, Z., Temizyürek, F., & Şahbaz, N. K. (2007). Çocuk edebiyatı (1. Baskı). Öncü Kitap.
• İnce Samur, A. Ö. (2018). Okuma kültürü edinme sürecinde hangi kitaplardan nasıl yararlanılmalıdır?. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(4), 343-363.
• Kaya, E., & Ekiçi, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde gezi yazılarından yararlanma: Gülten Dayıoğlu’nun gezi yazıları örneği. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 87-114. https://doi.org/10.20296/tsad.92062
• Kaya, N. G. (2023). Çocuklara farklı coğrafyaları tanıtan bir yazar: Gülten Dayıoğlu. Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya, 1(1), 65-84. https://doi.org/10.29329/mdag.2023.530.5
• Kavcar, C., Oğuzkan, A. F., & Aksoy, Ö. (2007). Yazılı ve sözlü anlatım (6. Baskı). Anı Yayınları.
• Kaymakçı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebi türlerin kullanımı. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 230-255.
• Kıymaz, M. S. (2015). Çocuk edebiyatında gezi yazısı türü ve çocuk dergilerindeki örnekleri. Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği.
• T. Şimşek & B. C. Yıldız (Haz.), II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (s. 623-629). Üsküdar Belediyesi Bağlarbaşı Kongre ve Kültür Merkezi.
• Kolaç, E., Demir, T., & Karadağ, R. (2012). Öğretmen adaylarının dil eğitiminde çocuk edebiyatı metinlerinin kullanımına yönelik görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161 (161), 195. https://doi.org/10.20296/tsad.60359
• Maden, S. (2008). Türk edebiyatında seyahatnameler ve gezi yazıları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 15(37), 147-158. Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). 2019 Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli. https://tymm.meb.gov.tr
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan. Çev. Ed.). Nobel Yayınevi. (Orijinal basım tarihi 2009, 3. Baskı).
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi (S. Akbaba Altun, A. Ersoy. Çev.). Pegem Akademi.
• Neydim, N. (2003). Çocuk edebiyatı (1. Baskı). Bu Yayınevi.
• Oğuzkan, A. F. (2001). Çocuk edebiyatı, (7. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Oğuzkan, A. F. (2013). Yerli ve yabancı yazarlardan örneklerle çocuk edebiyatı (10. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Öztürk, Ç. (2007). Coğrafya öğretiminde edebi metinlerin kullanımı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 70-78.
• Özbay, M., & Çeçen, M. A. (2012). Türkçe ders kitaplarında (6-8. sınıflar) yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 67-76.
• Pektaş, D. (2015). Okul öncesi dönem resimli çocuk kitaplarındaki dil sanatlarının incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Pilav, S., & Oğuz, M. (2013). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türleri üzerine bir araştırma. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 16-30.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat (1. Baskı). Kök Yayıncılık.
• Sever, S., Kaya, Z., & Aslan, C. (2006). Etkinliklerle Türkçe öğretimi. ( 1. Baskı). Morpa Kültür Yayınları.
• Soydaş, H. (2016). Gautıer’in İstanbul ve Haşim’in Frankfurt seyahatnamesi adlı eserleri üzerine bir edebî tür incelemesi: gezi yazısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (2), 705-719
• Tarakcı, Ç., & Kayadibi, N. (2023). Metin türleri açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Journal of Education and New Approaches, 6(1), 150-166. https://doi.org/10.52974/jena.1302420
• Tekşan, K., Akkaya, S. E., & Çinpolat S. E. (2019). Gülten Dayıoğlu’nun gezi kitapları üzerine bir değerlendirme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 368-383, https://doi.org/10.16916/aded.540711
• Temizyürek, F. (2003). Türkçe öğretiminde çocuk edebiyatının önemi. Türklük Bilim Araştırmaları, 13, 161-167.
• Topbaş, S., & Erdem, İ. (2021). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı derslerinde metin türlerinin öğretimi ile ilgili öğretmen görüşleri (Malatya ili örneği). Tarih Okulu Dergisi, 14(52), 1695-1733. DOI : 10.29228/joh.50989
• Tozlu, M. (2010). Gülten Dayıoğlu’nun eserlerinde temalar. [Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi], Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Türkben, T., & Avan, H. G. (2020). Michael Ende’nin “Momo” adlı eserin çocuk edebiyatının temel ilkeleri açısından incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(2), 451-467.
• Türkyılmaz, M. B., Arı, B., & Arı, A. (2024). Gülten Dayıoğlu’nun Gezi Kitaplarına Dair Bir İnceleme. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 369-399. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1439909
• Uçgun, D. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının çocuk edebiyatı dersi ve çocuk edebiyatı ürünlerine ilişkin tutumları. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (s. 472-477). Elazığ
• Ünlü, S., & İpek Eğilmez, N. (2021). Okuma kültürünün oluşması sürecinde Türkçe öğretmenlerinin yeri ve önemi. Turkish Studies (Elektronik), 16 (4), 1365-1404. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.49998
• Ünlüer, G. (2023). İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Gezi Kitapları Kullanımına Yönelik Öğrenci Görüşleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(4), 1355-1377. https://doi.org/10.34056/aujef.1352239
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. Baskı).